Ασφάλεια σε Υποδομές Ζωτικής Σημασίας

Οι υποδομές ζωτικής σημασίας παρέχουν βασικές υπηρεσίες στους πολίτες και τις επιχειρήσεις και είναι κρίσιμες για τη λειτουργία κάθε κοινωνίας. Δυστυχώς, ο συνεχώς εξελισσόμενος κόσμος των απειλών στον κυβερνοχώρο και όχι μόνο, έχει καταστήσει την ασφάλεια σε κρίσιμες υποδομές μια σημαντική ανησυχία. Σε αυτό το άρθρο, θα αναδείξουμε ποιες είναι οι κρίσιμες υποδομές, πώς συμβάλλουν στη ζωή και τις επιχειρήσεις μας και ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν για να την ασφάλειά τους

Κωνσταντίνος Ν. Ζουμπιάδης

Accredited Supreme Security and Critical Crisis Manager (ASSM )
Instructor of Civil Protection Executives

Οι υποδομές ζωτικής σημασίας, αναφέρονται κυρίως στα συστήματα και τα περιουσιακά στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία των δομών ενός κράτους, μιας κοινωνίας ή ενός οργανισμού ή επιχείρησης. Αυτά τα συστήματα και τα περιουσιακά στοιχεία, μπορεί να είναι φυσικά, όπως διάφορες υποδομές, κτίρια, γέφυρες και δρόμοι. Μπορούν επίσης να είναι εικονικά, όπως τα συστήματα τεχνολογίας πληροφοριών. Η ασφάλεια των υποδομών ζωτικής σημασίας είναι ουσιώδης για την εθνική και οικονομική ασφάλεια

Οι κρίσιμες υποδομές θεωρούνται συχνά ως οι «σανίδες σωτηρίας» ενός κράτους, μιας κοινωνίας ή μιας επιχείρησης, καθώς οι διαταραχές σε αυτά τα συστήματα μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες. Για παράδειγμα, μια μεγάλη διακοπή ρεύματος μπορεί να διαταράξει σημαντικά τις μεταφορές, τις επικοινωνίες, την παροχή νερού και άλλες βασικές υπηρεσίες.

Ποιες είναι οι υποδομές ζωτικής σημασίας

Ο όρος «υποδομές ζωτικής σημασίας» χρησιμοποιείται ενίοτε εναλλακτικά με τον όρο «κρίσιμες εθνικές υποδομές» (CNI). Ωστόσο, το CNI αναφέρεται συνήθως σε κρίσιμες υποδομές που βρίσκονται σε μία μόνο χώρα, ενώ οι ζωτικές υποδομές μπορούν να εντοπιστούν οπουδήποτε στον κόσμο.

Δεν υπάρχει ενιαίος ορισμός των κρίσιμων υποδομών και διαφορετικοί οργανισμοί μπορεί να έχουν διαφορετικές λίστες για το τι χαρακτηρίζεται ως κρίσιμη υποδομή. Ωστόσο, ορισμένα κοινά παραδείγματα υποδομών ζωτικής σημασίας περιλαμβάνουν:

• Συστήματα μεταφορών (δρόμοι, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια, λιμάνια)
• Εγκαταστάσεις παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας
• Εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διανομής νερού
• Δίκτυα επικοινωνιών (τηλεφωνικά δίκτυα, διαδίκτυο)
• Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα

Οι υποδομές ζωτικής σημασίας περιλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται σε, επικοινωνίες, μεταφορές, ενέργεια, νερό, τρόφιμα και χρηματοπιστωτικά συστήματα.

Το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας (DHS) καθορίζει τους ακόλουθους 16 τομείς υποδομών ζωτικής σημασίας. Πρόκειται για τους τομείς:

– Χημικού – Εμπορικών  Εγκαταστάσεων – Επικοινωνιών – Κρίσιμου Μεταποιητικού τομέα – Φραγμάτων – Αμυντικής Βιομηχανικής Βάσης – Υπηρεσιών Έκτακτης Ανάγκης – Ενεργειακού – Κυβερνητικών Εγκαταστάσεων – Τροφίμων και Γεωργίας – Υγειονομικής Περίθαλψης και Δημόσιας Υγείας – Πληροφορικής – Συστημάτων Ύδρευσης και Αποχέτευσης – Πυρηνικών αντιδραστήρων, υλικών και αποβλήτων – Συστημάτων Μεταφορών – Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών.

Προκλήσεις ασφάλειας

Η προστασία αυτών των τομέων είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα ενός κράτους. Κάθε τομέας αντιμετωπίζει μοναδικούς κινδύνους από φυσικές καταστροφές, τρομοκρατικές επιθέσεις και περιστατικά παραβιάσης στον κυβερνοχώρο. Για παράδειγμα, ο ενεργειακός τομέας είναι ευάλωτος σε φυσικές επιθέσεις σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής και κυβερνοεπιθέσεις που θα μπορούσαν να απενεργοποιήσουν τα ενεργειακά δίκτυα. Ο τομέας της υγειονομικής περίθαλψης είναι ευάλωτος σε πανδημίες, καθώς και σε επιθέσεις σε νοσοκομεία και ιατρικές εγκαταστάσεις. Η προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας αποτελεί κοινή ευθύνη μεταξύ των κρατικών αρχών ασφάλειας, των διαχειριστών των υποδομών, ιδιωτικών εταιριών ασφάλειας αλλά και όλου του ανθρώπινου δυναμικού που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο έχουν κάποια εμπλοκή.

Μια ζημιά ή μια σοβαρή απώλεια σε υποδομές ζωτικής σημασίας μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή, την ασφάλεια και την ευημερία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντικό για την προστασία της από επιθέσεις τρομοκρατίας ή και άλλες απειλές. Μέσω της συνεργασίας (παράδειγμα οι κρατικές υπηρεσίες και ιδιωτικοί φορείς), μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι κρίσιμες υποδομες μας είναι ασφαλείς.

Τα τελευταία χρόνια (σε παγκόσμιο επίπεδο), έχει δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ασφάλεια σε υποδομές ζωτικής σημασίας, όπως οι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής και οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι εγκαταστάσεις αυτές είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της κοινωνίας και συχνά αποτελούν στόχο εγκληματιών ή τρομοκρατών.

Επιπρόσθετα μέτρα

Εκτός από τα μέτρα φυσικής ασφάλειας που συζητήθηκαν στην προηγούμενη ενότητα, υπάρχουν ορισμένα άλλα μέτρα ασφαλείας που πρέπει να ληφθούν για τη διασφάλιση της ασφάλειας των υποδομών ζωτικής σημασίας. Αυτά περιλαμβάνουν:

1. Ασφάλεια στον κυβερνοχώρο: Καθώς όλο και περισσότερες κρίσιμες υποδομές ελέγχονται εξ αποστάσεως μέσω δικτύων υπολογιστών, είναι σημαντικό να υπάρχουν ισχυρά μέτρα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Αυτό περιλαμβάνει τη διασφάλιση ότι όλα τα συστήματα είναι κατάλληλα ασφαλή και παρακολουθούνται και ότι το προσωπικό εκπαιδεύεται στον τρόπο εντοπισμού και αντιμετώπισης πιθανών απειλών.
2. Συλλογή πληροφοριών: Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο της ασφάλειας είναι η συλλογή πληροφοριών. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής πληροφοριών με ζωντανές πηγές (HUMINT), της αλίευσης πληροφοριών από ανοικτές πηγές (OSINT) και της συλλογής κλειστού κώδικα (CSINT). Συλλέγοντας πληροφορίες σχετικά με πιθανές απειλές, είναι δυνατό να αποτραπούν επιθέσεις πριν συμβούν.
3. Σχεδιασμός αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης: Είναι επίσης σημαντικό να υπάρχουν σχέδια για τον τρόπο αντιμετώπισης των περιστατικών σε περίπτωση που συμβούν. Αυτό περιλαμβάνει την ύπαρξη καλά εκπαιδευμένου προσωπικού που ξέρει τι να κάνει σε περίπτωση επίθεσης, καθώς και την ύπαρξη διαδικασιών για τη γρήγορη αποκατάσταση κρίσιμων υπηρεσιών.
4. Ανθεκτικότητα: Τέλος, είναι σημαντικό να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των συστημάτων υποδομών ζωτικής σημασίας. Αυτό σημαίνει σχεδιασμό τους έτσι ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να λειτουργούν ακόμη και σε περίπτωση επίθεσης ή άλλης διακοπής. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορα μέσα, όπως ο πλεονασμός, η ποικιλομορφία και η αρθρωτότητα (modularity). Το modularity είναι ένα χαρακτηριστικό συστήματος που αξιολογεί πόσο καλά συνδεδεμένα διαμερίσματα μέσα σε ένα σύστημα μπορούν να χωριστούν σε ανεξάρτητες κοινότητες ή συμπλέγματα που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και όχι με άλλες κοινότητες. Η αρθρωτότητα θεωρείται συχνά ως μια ιδιότητα που ενισχύει τη σταθερότητα και την ευρωστία των τροφικών δικτύων περιορίζοντας τη διάχυση των διαταραχών μέσω του ιστού (Thébault and Fontaine, 2010).

Με βλέμμα προς το μέλλον

Καθώς ο κόσμος μας γίνεται όλο και πιο συνδεδεμένος, η ανάγκη προστασίας των υποδομών ζωτικής σημασίας είναι πιο σημαντική από ποτέ. Δυστυχώς, πολλοί οργανισμοί δεν είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν εξελιγμένες επιθέσεις που μπορούν να καταστρέψουν ολόκληρα συστήματα.

Οι περισσότερες κρίσιμες υποδομές ανήκουν και λειτουργούν από κυβερνήσεις ή μεγάλες εταιρείες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την ταχεία εφαρμογή των αλλαγών. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μπορούν να κάνουν αυτοί οι οργανισμοί για να βελτιώσουν την ασφάλεια των συστημάτων τους. Για παράδειγμα, μπορούν να τμηματοποιήσουν τα δίκτυά τους έτσι ώστε εάν παραβιαστεί ένα μέρος του δικτύου, το υπόλοιπο σύστημα θα εξακολουθεί να είναι σε θέση να λειτουργήσει. Μπορούν επίσης να επενδύσουν σε καλύτερα συστήματα ανίχνευσης και πρόληψης εισβολών και να διασφαλίσουν ότι το προσωπικό τους είναι εκπαιδευμένο στις βέλτιστες πρακτικές κυβερνοασφάλειας.

Τελικά, ο καλύτερος τρόπος για ανθεκτικές στο μέλλον υποδομές ζωτικής σημασίας είναι να αρχίσετε να σκέφτεστε την ασφάλεια από την αρχή. Αυτό σημαίνει την ενσωμάτωση της ασφάλειας σε κάθε στάδιο του σχεδιασμού και τη διασφάλιση ότι αποτελεί προτεραιότητα για όλους όσους εμπλέκονται στη λειτουργία και τη συντήρηση του συστήματος. Λαμβάνοντας υπόψη και αυτά τα μέτρα, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι οι κρίσιμες υποδομές μας προστατεύονται καλύτερα από μελλοντικές απειλές.