Ανάλυση Video: Το “ηλεκτρονικό βλέμμα” της ΕΛ.ΑΣ. για τη διερεύνηση εγκλημάτων

Από την υπόθεση της Μarfin, στις ληστείες των τραπεζών μέχρι και στα επεισόδια στα γήπεδα, το τμήμα Φωτογραφικού και Μεθοδικοτήτων της ΕΛ.ΑΣ. αναλαμβάνει να αναλύει τα βίντεο απο τις κάμερες ασφαλείας, με σκοπό τον εντοπισμό των υπόπτων και την εξιχνίαση των υποθέσεων.

Για τη διαλεύκανση του εμπρησμού της Marfin στις 5 Μαΐου 2010, προχώρησαν σε ανάλυση 92 αρχείων βίντεο από κάμερες της ΕΛ.ΑΣ., τραπεζών  και καταστημάτων. Ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο αναπαρήγαγαν μία κίνηση υπόπτων προσώπων από την οδό Πατησίων μέχρι την πλατεία Συντάγματος, προκειμένου να προσδιορισθεί η ταυτότητά τους, παρ’ ότι οι περισσότεροι από αυτούς φορούσαν – στο κρίσιμο σημείο του εμπρησμού – κουκούλες, κράνη ή είχαν μαντήλια στο πρόσωπο.

Για τις επιθέσεις κατά του πρώην υπουργού κου Κωνσταντίνου Χατζηδάκη και του προπονητή της ΑΕΚ Ντούσαν Μπάγιεβιτς, έχουν διερευνήσει καρέ καρέ τουλάχιστον 30 βίντεο και δεκάδες φωτογραφίες. Κάθε χρόνο εξετάζουν περίπου 3200 βίντεο από εγκληματικές ενέργειες, επιθέσεις, επεισόδια ή ακόμη και ατυχήματα, προκειμένου να εντοπίσουν τους δράστες ή τους υπεύθυνους. Το Τμήμα Μεθοδικοτήτων – Φωτογραφικού των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων της Ασφάλειας Αττικής αποτελεί το ηλεκτρονικό "βλέμμα" της Ελληνικής Αστυνομίας σε κάθε εγκληματική ενέργεια ή σε ατυχήματα από τα οποία υπάρχει οπτικό υλικό.

42 ειδικευμένα στελέχη της Αστυνομίας που έχουν τη δυνατότητα χειρισμού ηλεκτρονικών προγραμμάτων για τον εντοπισμό δραστών, για την ηλεκτρονική εξιχνίαση εγκλημάτων ή ατυχημάτων, αποτελούν το άγνωστο όπλο των διωκτικών αρχών για να οδηγούνται στην εξιχνίαση σύνθετων εγκληματικών υποθέσεων. Η ανάλυση των βίντεο και η σχεδόν αυτοματοποιημένη αντιπαραβολή των εικόνων με τις λίστες των υπόπτων διευκολύνει απεριόριστα τους αξιωματικούς των υπηρεσιών ασφαλείας που διερευνούν σύνθετες εγκληματικές επιθέσεις. Ακόμη, γίνεται συνδυασμός των καταγραφών καμερών από διάφορα σημεία στην ίδια εγκληματική ενέργεια, προκειμένου να ανασυντεθούν και να αναπαραχθούν οι κινήσεις των δραστών πριν και μετά από κάποια εγκληματική επίθεση, έτσι ώστε να βρεθεί το «καλύτερο δυνατό πλάνο» τους αλλά και προκειμένου οι ερευνητές αξιωματικοί να έχουν ένα πλήρες φιλμ των ενεργειών τους.
Το Τμήμα Μεθοδικοτήτων – Φωτογραφικού άρχισε να λειτουργεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όμως το τελευταίο χρονικό διάστημα με τη χρήση ειδικών προγραμμάτων και λογισμικού αναδεικνύεται σε υπηρεσία αιχμής των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων αλλά και γενικότερα της ΕΛ.ΑΣ. Και αυτό, γιατί έχει καταδειχθεί ότι από τις περισσότερες εγκληματικές ενέργειες ή άλλου τύπου περιστατικά, συνήθως προκύπτει οπτικό υλικό από δημόσια ή ιδιωτική κάμερα αλλά και από τα κινητά τηλέφωνα που έχουν σχεδόν πλέον όλοι οι πολίτες. Έτσι λοιπόν η ηλεκτρονική ανάλυση του οπτικού υλικού κρίνεται ζωτικής σημασίας για τους ερευνητές της ΕΛ.ΑΣ. αφού μπορεί να διαμορφώσουν μία ευκρινή εικόνα για το τι ακριβώς συνέβη και ποιοι μπορεί να είναι οι δράστες. Εξάλλου, στο ίδιο Τμήμα Μεθοδικοτήτων – Φωτογραφικού στάλθηκαν και τα βίντεο που σχετίζονταν με την εν ψυχρώ δολοφονία το ξημέρωμα της 10ης Μαΐου 2011, του 44χρονου ιδιωτικού υπαλλήλου στην οδό Γ΄ Σεπτεμβρίου, αλλά και για τις συνθήκες του βαρύτατου τραυματισμού του 31χρονου διαδηλωτή στα επεισόδια της 11ης Μαΐου 2011.
Στη βάση δεδομένων του Τμήματος Φωτογραφικού και Μεθοδικοτήτων της ΕΛ.ΑΣ. εντάσσονται ετησίως στοιχεία για περίπου 38.000 συλληφθέντες ύστερα από εγκληματικές επιθέσεις ή άλλες παράνομες ενέργειες. Στη βάση δεδομένων, πέρα από φωτογραφίες προστίθενται διάφορα άλλα στοιχεία, όπως ύψος, σωματομετρικά χαρακτηριστικά, ιδιομορφίες στο σώμα τους ή στην κίνησή τους, τατουάζ που μπορεί να έχουν και άλλα δεδομένα που μπορεί να υποβοηθήσουν μία ανάλυση του οπτικού υλικού. Αν σε ένα βίντεο δεν φαίνεται το πρόσωπο του δράστη ή αν οι αυτόπτες θυμούνται μόνο ορισμένα χαρακτηριστικά του, πραγματοποιείται αυτόματη αναζήτηση των υπόπτων που έχουν τα συγκεκριμένα σημεία αναγνώρισης. Δηλαδή αν κάποιος ληστής φορά κουκούλα και στο βίντεο ή από το θύμα της ληστείας έχει διαπιστωθεί ότι έχει ένα σημάδι ή τατουάζ στο χέρι, γίνεται ηλεκτρονική αναζήτηση των 10 ή των 20 ή των 100 υπόπτων – ανάλογα με την εντολή στον ηλεκτρονικό υπολογιστή – που έχουν το ίδιος ύψος και παρόμοιο σημάδι στο χέρι. Έρευνα πραγματοποιείται ανάλογα και με την τριχοφυΐα στο γυμνό χέρι του κακοποιού.
Επιπλέον, στο ίδιο τμήμα των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων της ΕΛ.ΑΣ. γίνονται ετησίως περίπου 3000 επιδείξεις της βάσης δεδομένων με τους σεσημασμένους κακοποιούς, σε θύματα εγκληματικών ενεργειών ή αυτόπτες μάρτυρες, προκειμένου να αναγνωρίσουν τους δράστες. Από αυτήν τη διαδικασία υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο αναγνωρίζονται περίπου 250 ύποπτοι και κινούνται οι διαδικασίες σύλληψής τους.
Από τα 3200 περιστατικά με τα οποία ασχολείται το Τμήμα Φωτογραφικού-Μεθοδικοτήτων των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων, περίπου 1000-1500 σχετίζονται με ληστείες σε τράπεζες, σε σούπερ μάρκετ ή καταστήματα, απ’ όπου συνήθως υπάρχει πλούσιο οπτικό υλικό, αφού πλέον και με την έξαρση της εγκληματικότητας ακόμη και τα μικρά καταστήματα ψιλικών ή τα περίπτερα διαθέτουν συστήματα καμερών. Η διαδικασία αναγνώρισης των υπόπτων είναι εξαιρετικά δυσχερής, γιατί συνήθως οι κακοποιοί είναι μεταμφιεσμένοι. Όμως σε αυτήν την περίπτωση το συγκεκριμένο τμήμα των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων έχει τη δυνατότητα μέσω της ανάλυσης των κινήσεων, των σωματομετρικών στοιχείων των δραστών και του τρόπου δράσης τους, να «ομαδοποιούν» τις ληστείες και να σχηματοποιούν τη δράση συμμοριών. Έτσι, οι αξιωματικοί των αρμοδίων υπηρεσιών θα έχουν μία εικόνα για το ποιες σπείρες ή ποιοι μεμονωμένοι δράστες σχετίζονται με κάθε ληστεία τράπεζας.
Ένα άλλο σημείο ενδιαφέροντος είναι ότι το Τμήμα Φωτογραφικού-Μεθοδικοτήτων των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων της ΕΛ.ΑΣ. προχωρά ετησίως σε αναλύσεις περίπου 500 βίντεο από ΑΤΜ, προκειμένου να διακριβωθεί η ταυτότητα ατόμων που προσπαθούν να κάνουν ανάληψη χρημάτων με κλεμμένες τραπεζικές κάρτες ή να προχωρήσουν σε άλλες απάτες με τη χρήση παραποιημένων ή κλεμμένων καρτών. Από αυτήν την ανάλυση υπολογίζεται ότι εξιχνιάζεται περίπου το 10% των υποθέσεων. Το μικρό ποσοστό αποδίδεται αφενός στη χαμηλή ποιότητα και μικρή ευκρίνεια των βίντεο των τραπεζών, αλλά βεβαίως και στο γεγονός ότι οι δράστες συνήθως φορούν καπέλα ή αλλοιώνουν τα στοιχεία του προσώπου τους, ώστε να μη γίνεται ευχερής η αναγνώρισή τους. Σημειώνεται ότι – όπως εξηγούν οι αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ. – «δεν σημαίνει ότι σε κάθε κλοπή, διάρρηξη ή ληστεία που υπάρχει οπτικό υλικό, θα επιλαμβάνεται το συγκεκριμένο Τμήμα των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων και αυτό γιατί δεν είναι δυνατό να ανταποκρίνεται σε ένα τέτοιο πλήθος υποθέσεων καθημερινά, μιας και όλες οι έρευνες θα μπλόκαραν.
Επιπλέον, μετά από αιτήματα δικαστικών αρχών – και όχι μόνο – το αρμόδιο τμήμα των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων της ΕΛ.ΑΣ. αναλαμβάνει να διερευνήσει κάθε χρόνο περίπου 70-100 υποθέσεις με βίντεο από κάμερες της ΕΛ.ΑΣ. σε κεντρικούς οδικούς άξονες, στην Αττική Οδό, αλλά και στο εθνικό δίκτυο, που καταγράφουν σοβαρά τροχαία ατυχήματα, προκειμένου να προσδιορισθεί η ευθύνη των οδηγών. Όμως πολλές φόρες το Τμήμα Φωτογραφικού και Μεθοδικοτήτων καλείται να διερευνήσει και άλλες περιπτώσεις ατυχημάτων, για τα οποία υπάρχει οπτικό υλικό κυρίως από ιδιωτικές κάμερες.
Πιο χαρακτηριστική περίπτωση η ανάλυση από τα Εγκληματολογικά Εργαστήρια της Ασφάλειας Αττικής ενός βίντεο που κατέγραψε τον τραγικό θάνατο μιας Αγγλίδας τουρίστριας, η οποία κατέπεσε από θαλάσσιο αλεξίπτωτο τον Αύγουστο του 1998 στη Ζάκυνθο. Στα εργαστήρια της Ασφάλειας Αττικής υπήρξε μετά και από παρέμβαση της Αγγλικής Πρεσβείας στην Αθήνα, πολύμηνη ανάλυση καρέ-καρέ του "ντοκουμέντου", το οποίο δεν είχε δοθεί στα ηλεκτρονικά μέσα μαζικής ενημέρωσης και η ύπαρξή του αποκαλύφθηκε εκ των υστέρων. Στο βίντεο αυτό καταγράφεται η προετοιμασία της κοπέλας για τη μοιραία πτήση με το αλεξίπτωτο, αλλά και η στιγμή της δυσεξήγητης – αρχικά – πτώσης της. Μάλιστα γι’ αυτό το συμβάν, όπως ανέφεραν αξιωματικοί της Ασφάλειας Αττικής, υπήρχαν υπόνοιες για εγκληματική ενέργεια και η πρωτοποριακή εργαστηριακή ανάλυση του βίντεο κατέδειξε τι ακριβώς συνέβη. Το ατύχημα λοιπόν σημειώθηκε το απόγευμα της Κυριακής 9 Αυγούστου 1998, στην περιοχή Αργάσι της Ζακύνθου. Μία 40χρονη Αγγλίδα είχε επιχειρήσει μαζί με μία φίλη της να προχωρήσουν και οι δύο σε "κοινή" πτήση με το ίδιο θαλάσσιο αλεξίπτωτο. Όπως φάνηκε εκ των υστέρων, τις κινήσεις τους κατέγραφε με βίντεο ο σύζυγος της 40χρονης, ο οποίος αφού βιντεοσκόπησε τη στιγμή της προετοιμασίας από τον υπάλληλο της εταιρείας των θαλασσίων σπορ, εισήλθε στο ταχύπλοο που χρησιμοποιήθηκε για την "πτήση" του αλεξίπτωτου. Περίπου 40 δευτερόλεπτα μετά την αναχώρηση του ταχύπλοου και ενώ οι δύο κοπέλες ευρίσκονταν δεμένες σε ύψος 12 μέτρων, φαίνεται να λύθηκαν οι ιμάντες της Αγγλίδας που ήταν δεμένη κάτω από τη φίλη της. Η 40χρονη Αγγλίδα κατέπεσε με το κεφάλι στη θάλασσα και βρήκε ακαριαίο θάνατο. Μετά λοιπόν και από παρέμβαση της βρετανικής πρεσβείας, παραδόθηκε στο Τμήμα Μεθοδικοτήτων – Φωτογραφικού της Διεύθυνσης Εγκληματολογικών Εργαστηρίων το επίμαχο βίντεο – διάρκειας περίπου 3 λεπτών – στο οποίο υπήρξε ψηφιακή ανάλυση. Στο "πόρισμα" των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων όπου υπάρχουν αναφορές για κάθε πλάνο, προσδιορίζεται ότι δεν ήσαν δεμένοι κανονικά οι ιμάντες που κρατούσαν την άτυχη Αγγλίδα, ενώ από την προεργασία της πτήσης φαίνεται να υπάρχει κακή συνεννόηση μεταξύ των υπαλλήλων που έδεσαν σωστά μόνο τη μία κοπέλα. Από την ανάλυση του βίντεο δεν φαίνεται να επιβεβαιώθηκαν οι αρχικές υπόνοιες ότι η πτώση της κοπέλας προήλθε από εκούσια ενέργεια συνοδού.
Ένα άλλο σημείο ενδιαφέροντος είναι η ανάλυση των βίντεο από κάμερες γηπέδων ή τηλεοπτικών συνεργείων, όπου σημειώνονται εκτεταμένα επεισόδια. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε μία ηλεκτρονική βάση περίπου 400 εμπλεκομένων σε επεισόδια σε αθλητικούς χώρους.
Όμως το συγκεκριμένο τμήμα της ΕΛ.ΑΣ. έχει ασχοληθεί με σωρεία υποθέσεων που έχουν βρεθεί στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Όπως ο άγριος ξυλοδαρμός του διαιτητή Μάκη Ευθυμιάδη το 1999 στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, τα βίντεο που σχετίζονταν με την υπόθεση της απόπειρας αυτοκτονίας του πρώην γενικού γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού κου Χρήστου Ζαχόπουλου, με επιθέσεις ενόπλων οργανώσεων όπως των Επαναστατικών Πυρήνων, απ’ όπου υπήρχε πλούσιο οπτικό υλικό από κάμερες κυρίως από την τοποθέτηση βομβών στην πλατεία Συντάγματος και στο κτίριο της Εθνικής Ασφαλιστικής στις αρχές του 2010.
Επιπλέον, πολλές φορές το συγκεκριμένο τμήμα των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων καλείται μέσω ειδικού λογισμικού να δημιουργήσει φωτογραφίες με τις πιθανές μεταμφιέσεις ή αλλαγές χαρακτηριστικών καταζητούμενων ποινικών, όπως του Βασίλη Παλαιοκώστα και άλλων.
Όμως πολλές φορές ύστερα από ειδικά αιτήματα κυρίως περιφερειακών δικαστικών, το ίδιο τμήμα των Εγκληματολογικών Εργαστηρίων ασχολείται και με μερικές ιδιότυπες υποθέσεις μικρού βεληνεκούς.
Έτσι, προ μηνών οι τεχνικοί της ΕΛ.ΑΣ. προχώρησαν σε ενδελεχή ανάλυση βίντεο από κάμερα… στάνης!!! σε ένα χωριό έξω από το Αγρίνιο – όπου σημειώθηκε κλοπή 2-3 προβάτων κι όπου είχε τοποθετηθεί κάμερα! Οι αξιωματικοί επί ώρες παρακολουθούσαν στα βίντεο κίνηση… εισερχόμενων και εξερχόμενων αιγοπροβάτων, προκειμένου σε κάποιο καρέ να εντοπίσουν και να ταυτοποιήσουν τον κλέφτη. Επιπλέον το ίδιο τμήμα πριν από μερικούς μήνες προχώρησε σε ανάλυση οπτικού υλικού από… φούρνο στο Νέο Κόσμο, από όπου ένας άγνωστος δράστης έκλεψε μερικές τυρόπιτες.

Του Β.Γ. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ