Ανάλυση εγκληματολογικών πληροφοριών

H ανάλυση εγκληματολογικών πληροφοριών είναι ένα σύνολο μεθόδων και τεχνικών, μέσω των οποίων επεξεργάζονται πληροφορίες με τρόπο τέτοιο που δίνουν νέα γνώση στις διωκτικές αρχές, ώστε να εκπληρώνουν τους σκοπούς τους.

Τι είναι η ανάλυση;
Η ανάλυση εγκληματολογικών πληροφοριών μπορεί να παράσχει προϊόντα (αναφορές), ώστε να βοηθηθούν οι αστυνομικές υπηρεσίες να εξαρθρώσουν μια εγκληματική οργάνωση, να γίνουν γνωστοί οι δράστες εγκληματικών πράξεων και να υποστηριχθεί η διοίκηση στο να λάβει αποφάσεις σχετικά με τα προβλήματα εγκληματικότητας κ.ά. Η ανάλυση χρησιμοποιείται και από μη δημόσιες υπηρεσίες ασφαλείας και από άλλους οργανισμούς (τραπεζικούς, ασφαλιστικούς, εταιρείες) προκειμένου να εντοπιστούν (ή να προληφθούν) εγκληματικές συμπεριφορές και κενά ασφαλείας (τρωτότητες) και να προταθούν ανάλογα μέτρα ασφάλειας.

Γιατί είναι απαραίτητη η ανάλυση;
Η ανάλυση εγκληματολογικών πληροφοριών (από ειδικούς-αναλυτές με τη χρήση σύγχρονης τεχνολογίας) έχει αποδειχθεί ένα ισχυρό εργαλείο στην αντιμετώπιση των σύγχρονων μορφών εγκληματικότητας, όταν οι παραδοσιακές μέθοδοι δείχνουν αναποτελεσματικές. Ο μεγάλος και σύνθετος όγκος εγκληματολογικών δεδομένων που έχουν στην κατοχή τους οι διωκτικές αρχές και άλλοι οργανισμοί, παραμένει αναξιοποίητος εάν δεν επεξεργάζεται με τις σύγχρονες αναλυτικές τεχνικές. Η ανάλυση μπορεί να ξεχωρίσει το σημαντικό από το ασήμαντο, δίνοντας κατευθύνσεις και επιλογές, τις οποίες οι υπάλληλοι δεν θα μπορούσαν ν’ αποκτήσουν με τον παραδοσιακό τρόπο εργασίας. Γι’ αυτό, πολλές σύγχρονες διωκτικές αρχές έχουν εντάξει στις βασικές τους δομές τις υπηρεσίες ανάλυσης εγκληματολογικών πληροφοριών, ακολουθώντας το νέο δόγμα «Αστυνόμευση με βάση την επεξεργασμένη πληροφορία» (Intelligence Led Policing).

Ποια είναι η θέση της ανάλυσης στις επίσημες δομές μιας διωκτικής αρχής;
Οι χώρες με αναπτυγμένη ανάλυση διαθέτουν κεντρική εθνική μονάδα ανάλυσης πληροφοριών (National Criminal Intelligence Unit) και περιφερειακές μονάδες ανάλυσης, οι οποίες υποστηρίζουν από τη μία τις επιχειρησιακές μονάδες και από την άλλη τα κέντρα λήψης αποφάσεων και χάραξης στρατηγικής. Οι ομάδες έρευνας εγκλημάτων όταν κρίνουν ότι κατέχουν πληροφορίες οι οποίες χρήζουν αναλυτικής επεξεργασίας, απευθύνονται στην αρμόδια μονάδα για βοήθεια. Έτσι αρχίζει μια στενή συνεργασία μέχρι να ολοκληρωθεί η έρευνα, κατά τη διάρκεια της οποίας οι αναλυτές, με εκθέσεις, διαγράμματα, υποθέσεις και προτάσεις υποστηρίζουν (και κατευθύνουν;) την έρευνα. Επίσης, πολλές φορές η ανάλυση δουλεύει προληπτικά μέσω της πρόβλεψης, εκτιμώντας μελλοντικές απειλές και κινδύνους, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στις διωκτικές αρχές να είναι καλύτερα προετοιμασμένες για ποικίλα εγκληματικά φαινόμενα. Μια άλλη λιγότερο διαδεδομένη τάση είναι οι αναλυτές να ανήκουν στην ίδια υπηρεσία (επιχειρησιακή ή επιτελική), στην οποία παρέχουν την αναλυτική υποστήριξή τους και να μην ανήκουν σε μια χωριστή μονάδα ανάλυσης. Με άλλα λόγια, όλες οι υπηρεσίες που χρειάζονται ανάλυση διαθέτουν ένα αριθμό αναλυτών, οι οποίοι εργάζονται καθημερινά από κοινού με τους ερευνητές. Και οι δύο παραπάνω τάσεις έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, τα οποία δεν εντάσσονται στη θεματική του παρόντος άρθρου.

Ποιοι είναι οι αναλυτές;
Οι αναλυτές είναι εκείνοι που παράγουν τα προϊόντα της ανάλυσης, εφαρμόζοντας ειδικές τεχνικές και μεθόδους, χρησιμοποιώντας τη σύγχρονη τεχνολογία και συγκεκριμένους τρόπους σκέψης, στηριγμένους στην επαγωγική λογική, στη δημιουργική και την κριτική σκέψη. Πρέπει να συγκεντρώνουν ιδιαίτερα στοιχεία και προσόντα, όπως επιχειρησιακή πείρα στην έρευνα οργανωμένου και σοβαρού εγκλήματος και εξειδικευμένες εκπαιδεύσεις στην ανάλυση εγκληματολογικών πληροφοριών (επιχειρησιακή, στρατηγική, οικονομική, γεωγραφική κ.ά.). Απαραίτητα στοιχεία για τους αναλυτές κρίνονται η καλή χρήση της αγγλικής γλώσσας, η πολύ καλή χρήση λογισμικών Η/Υ και η γνώση μεθοδολογίας επιστημονικής έρευνας. Γι’ αυτό οι γνώσεις από προπτυχιακές ή μεταπτυχιακές σπουδές σε κοινωνικές επιστήμες (ιδιαίτερα εγκληματολογία, κοινωνιολογία, ψυχολογία) είναι επιπλέον εφόδια. Επίσης, πρέπει να διακρίνονται για τον εργασιακό ζήλο, το πείσμα για την ανακάλυψη της αλήθειας, τη διαρκή προσπάθεια για απόκτηση νέων γνώσεων, την εργασία κάτω από πίεση, τις επικοινωνιακές ικανότητες για εκπροσώπηση της μονάδας τους κ.ά. Συνήθως οι αναλυτές κατέχουν μία εξειδίκευση σε μία περιοχή της ανάλυσης (με την προϋπόθεση ότι κατέχουν μια απαραίτητη βασική γενική γνώση), όπως στη στρατηγική, στην οικονομική, τη γεωγραφική ανάλυση και τη σκιαγράφηση του προφίλ δράστη ή δραστών, αλλά και μέσα σ’ αυτές τις περιοχές υπάρχουν περιθώρια για μεγαλύτερη εξειδίκευση και επιμέρους ανάπτυξη ικανοτήτων. Εξειδίκευση στους αναλυτές μπορεί να υπάρξει και ανά είδος εγκλημάτων, όπως στη διακίνηση ναρκωτικών, στην τρομοκρατία, στα σεξουαλικά-οικονομικά εγκλήματα κ.ά.

Πώς δουλεύει η ανάλυση;
Η κεντρική μονάδα αναλαμβάνει συνήθως αναλύσεις που απαιτούν επεξεργασία πληροφοριών οι οποίες προέρχονται από τις διωκτικές αρχές όλης της χώρας, ενώ οι περιφερειακές αναλαμβάνουν αναλύσεις με πληροφορίες οι οποίες προέρχονται από τις τοπικές διωκτικές αρχές. Οι περιφερειακές μονάδες υποστηρίζονται αναλυτικά και εκπαιδευτικά από την κεντρική μονάδα. Η ανάλυση διενεργείται πάντα σε συνεργασία με την ομάδα έρευνας, η οποία χρειάζεται βοήθεια για να λύσει ένα έγκλημα ή εγκλήματα και να φέρει τους υπαίτιους ενώπιον της δικαιοσύνης. Η διαδικασία υλοποιείται ως ένα έργο (project), το οποίο απαιτεί αρχικό σχεδιασμό, υλοποίηση των εργασιών με βάση το σχέδιο, πιθανό επανασχεδιασμό και νέα υλοποίηση και στο τέλος αξιολόγηση της διαδικασίας ανάλυσης και της εφαρμογής της. Οι αναλυτές δουλεύουν μαζί με τους βοηθούς τους στο να συλλέξουν τις πληροφορίες, να τις αξιολογήσουν, να τις ταξινομήσουν σε ειδικά λογισμικά, να τις αναλύσουν αναπτύσσοντας τις υποθέσεις τους και να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της ανάλυσης, με συγκεκριμένα συμπεράσματα και προτάσεις για την ομάδα έρευνας. Στην εργασία τους, χρειάζονται πάντα την υποστήριξη ειδικών στην πληροφοριακή τεχνολογία. Ανάλογη είναι η διεργασία της ανάλυσης σε μη δημόσιους οργανισμούς, όπου η ανάλυση επιδιώκει είτε να εντοπίσει και να καλύψει κενά ασφαλείας (παρόντα ή μελλοντικά) είτε να ανακαλύψει και να εξουδετερώσει εγκληματικές απειλές. Στην περίπτωση των ιδιωτικών οργανισμών παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, οι αναλυτές συνεργάζονται ταυτόχρονα με τους υπαλλήλους και με τους πελάτες για να βοηθήσουν τον οργανισμό να εκπληρώσει αποτελεσματικότερα την αποστολή του και να πετύχει τους στόχους που θέτουν οι πελάτες του (π.χ. ανακάλυψη και εξουδετέρωση απατών σε βάρος του οργανισμού, προτάσεις για μέτρα πρόληψης μέσω της εκτίμησης απειλών και κινδύνων για κρίσιμες εγκαταστάσεις κ.ά.).

Ποιο είναι το πληροφοριακό υλικό στο οποίο βασίζεται η ανάλυση;
Οι περισσότερες, οι σημαντικότερες και οι πιο αξιόπιστες πληροφορίες που επεξεργάζονται οι αναλυτές, προέρχονται συνήθως από την ομάδα έρευνας (ή από τους ενδιαφερόμενους οργανισμούς-πελάτες). ¶λλες πληροφορίες που επεξεργάζονται μπορεί να προέρχονται είτε από κλειστές πηγές (αρχεία υπηρεσιών, φάκελοι εγκληματιών, εθνικές ηλεκτρονικές βάσεις εγκλημάτων κ.ά.) είτε από ανοικτές (εφημερίδες, περιοδικά, εκθέσεις επιστημονικών ιδρυμάτων και οργανισμών κ.ά.). Η κάθε πληροφορία δεν έχει την ίδια βαρύτητα στην ανάλυση και στα πορίσματά της, γι’ αυτό και αξιολογούνται ανάλογα, με ειδική κλίμακα αξιολόγησης.

Ποια είναι τα προϊόντα ανάλυσης και πώς αξιοποιούνται;
Όλες οι αναλύσεις καταλήγουν σε γραπτή έκθεση, η οποία παραδίδεται στην ομάδα έρευνας ή στον πελάτη. Η έκθεση μπορεί να είναι στρατηγική (περιγραφή κατάστασης, εκτίμηση κινδύνου ή απειλής) με σκοπό να υποβοηθήσει τη λήψη αποφάσεων σε στρατηγικό-πολιτικό επίπεδο ή να είναι επιχειρησιακή (ανάλυση εγκληματικού δικτύου, ανάλυση εγκλήματος, σκιαγράφηση εγκληματικού προφίλ κ.ά.) με σκοπό να βοηθήσει τις διωκτικές αρχές να πετύχουν συλλήψεις και κατασχέσεις ή να βοηθήσει στην προστασία ενός οργανισμού ή να βοηθήσει μια εταιρεία να παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες ασφαλείας. Μπορεί για μία έρευνα να συνταχθούν περισσότερες από μία εκθέσεις (είτε με διαφορετικά θέματα είτε με το ίδιο θέμα σε διάφορες εκδόσεις -updates). Τις περισσότερες φορές οι εκθέσεις παρουσιάζονται και υποστηρίζονται ενώπιον της ομάδας έρευνας ή του πελάτη, από τους ίδιους τους συντάκτες – αναλυτές. Όταν η έρευνα απαιτεί συνεχή και στενή συνεργασία ομάδας έρευνας ή πελάτη και αναλυτών, οι αναλυτές παράγουν μικρές αναφορές και σχεδιαγράμματα σχεδόν καθημερινά και τα θέτουν υπόψη της ομάδας έρευνας ή του πελάτη, προκειμένου να λάβουν αποφάσεις για την εξέλιξη της έρευνας. Σημαντικό ρόλο στην αξιοποίηση των ευρημάτων της ανάλυσης έχουν οι ικανότητες των αναλυτών στη γραπτή και προφορική επικοινωνία με την ομάδα έρευνας ή τον πελάτη.

Αξιολόγηση της ανάλυσης
Η ποιότητα κάθε έργου της ανάλυσης είναι συνάρτηση των ικανοτήτων των αναλυτών και της ποιότητας – ποσότητας των διαθέσιμων πληροφοριών. Όσο περισσότερες και ποιοτικότερες είναι οι πληροφορίες που λαμβάνουν οι αναλυτές, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να παράγουν καλύτερες αναλύσεις, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη υποστήριξη και καλύτερα αποτελέσματα στο επιχειρησιακό πεδίο. Απαραίτητα για την επιτυχία της ανάλυσης είναι η υποστήριξή της από υψηλή τεχνολογία και οι απαιτούμενες συνθήκες στο περιβάλλον εργασίας των αναλυτών (επαρκής και ήσυχος χώρος εργασίας, αποκλειστική αφοσίωση στο έργο της ανάλυσης κ.ά.). Η βοήθεια που προσφέρει η ανάλυση, αξιολογείται στο τέλος από την επιχειρησιακή ομάδα έρευνας ή από τον πελάτη ή από τους αποδέκτες της στα κέντρα λήψης αποφάσεων. Οι απόψεις τους και οι παρατηρήσεις τους, λαμβάνονται σοβαρά υπόψη σε μελλοντικές αναλύσεις. Αλλά και οι ίδιοι οι αναλυτές αξιολογούν τη δουλειά τους σε όλα τα στάδιά της και προσπαθούν να εντοπίσουν θετικά και αρνητικά σημεία, ν’ αναδείξουν τη νέα γνώση και τις καλύτερες πρακτικές που προέκυψαν, καθώς και να προτείνουν λύσεις για τις όποιες αδυναμίες.

Σύγχρονες εξελίξεις στην ανάλυση
Σε διωκτικές αρχές με υψηλό βαθμό οργάνωσης, δεν είναι δυνατό να αρχίσει έρευνα για εγκληματική ομάδα ή για σοβαρό – οργανωμένο έγκλημα, χωρίς τη συμμετοχή και τη βοήθεια αναλυτών εγκληματολογικών πληροφοριών. Η ανάλυση έχει καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι της αστυνομικής έρευνας. Οι αστυνομικοί-ερευνητές είναι εκπαιδευμένοι και γνωρίζουν πότε, πώς και γιατί πρέπει να ζητήσουν τη βοήθεια των αναλυτών και ακόμη περισσότερο γνωρίζουν τον τρόπο συνεργασίας μαζί τους και πώς να αξιοποιούν με τον καλύτερο τρόπο τα προϊόντα της ανάλυσης. Ανάλογες εξελίξεις υπάρχουν και εκτός του δημόσιου τομέα. Οι ιδιωτικοί οργανισμοί παροχής ασφάλειας, με τη βοήθεια της ανάλυσης αξιοποιούν όλα τα διαθέσιμα πληροφοριακά δεδομένα, τα οποία χωρίς την ανάλυση παραμένουν αναξιοποίητα, επηρεάζοντας την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Από την άλλη, η επιστημονική έρευνα και η τεχνολογική εξέλιξη βελτιώνουν συνεχώς τις μεθόδους, τα εργαλεία και τις δυνατότητες της ανάλυσης. Γι’ αυτό είναι απολύτως απαραίτητη η συνεχής επαφή των αναλυτών με τις εξελίξεις, οι οποίες μπορεί να προέρχονται από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και από ποικίλα γνωστικά αντικείμενα.

Του Ιωσήφ Καμπανάκη
Αστυνομικού Διευθυντή
Αναλυτή Εγκληματολογικών Πληροφοριών