“AMOK” Training

Για πρώτη φορά στην ιστορία της Ελλάδας εξελίχθη πρόσφατα ένα περιστατικό "ΑΜΟΚ" το οποίο συγκλόνισε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία και ανέδειξε την ανάγκη να ασχοληθούμε σοβαρά με ένα ζήτημα, το οποίο νιώθαμε ότι μέχρι πρότινος δεν μας αγγίζει. Πριν από λίγες ημέρες ένας 18χρονος, γιος Αμπχάζιου μετανάστη, επιδίωξε να μπει στις αίθουσες ενός σχολείου της Αθήνας και να σκοτώσει μαθητές και δασκάλους.  Κατόρθωσε να τραυματίσει ένα συμμαθητή του και κατά τη διαφυγή του από το σχολείο άλλους δύο περαστικούς στο δρόμο, οι οποίοι τον είδαν να κρατάει δύο όπλα και τον ρώτησαν τι έχει συμβεί. Στη συνέχεια, αυτοκτόνησε.

Πρόκειται για ένα συμβάν, το οποίο στην Ελλάδα ήταν γνωστό μόνο από παρόμοια περιστατικά στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες και που ήρθε να μας προβληματίσει όλους μας, ως προς τον τρόπο που πρέπει να αντιμετωπίζουμε ανάλογα φαινόμενα.

Πλήθος περιστατικών
Πρόσφατα όμως, ακόμα ένα περιστατικό ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ στιγμάτισε για ακόμα μία φορά και τη γερμανική κοινωνία. Ένας ψυχασθενής 17χρονος δράστης, δολοφόνησε 16 ανθρώπους και τραυμάτισε δύο αστυνομικούς στην πόλη Winnenden, που βρίσκεται 20 χλμ. από τη Στουτγάρδη, στο κρατίδιο Βάδη- Βυρτεμβέργη. Ίδια περιστατικά συνέβησαν πριν λίγα χρόνια πάλι στη Γερμανία, όπως και στη Φιλανδία και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ποιοι λόγοι όμως προκαλούν ένα μαθητή σε ένα τέτοιο έγκλημα και ποια μέτρα έχουν καθοριστεί να παίρνονται από τις αρχές για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών;

Το Μάιο του 2002 συνέβη στην Ευρώπη η πρώτη τραγωδία ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ σε ένα γυμνάσιο της πόλης Erfuhrt της Γερμανίας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 17 άνθρωποι. Ένας αποβεβλημένος από το σχολείο μαθητής , ένα πρωί, οπλισμένος με ένα Glock 17 και μία επαναληπτική καραμπίνα (shot- gun) που ανήκαν στον πατέρα του, σκότωσε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα 17 μαθητές και καθηγητές, καθώς και έναν αστυνομικό όταν κατέφθασε έξω από το σχολείο με το περιπολικό, τον οποίο πυροβόλησε ο δράστης από ένα παράθυρο του σχολείου . Ο αστυνομικός σκοτώθηκε την ημέρα που είχε γενέθλια η κόρη του, τα οποία ήθελε να γιορτάσει μετά τη βάρδιά του. Στη συνέχεια, ο δράστης αυτοκτόνησε.

Η δράση της τοπικής αστυνομίας ήταν τραγική. Οι αντιδράσεις των αστυνομικών περιορίστηκαν στο να αποκλείσουν το χώρο του σχολείου ως την άφιξη των ειδικών δυνάμεων, με αποτέλεσμα να εμποδίσουν και τις ιατρικές μονάδες να παράσχουν πρώτες βοήθειες στους τραυματίες. Την παρέμβαση στο κτίριο ανέλαβαν οι ειδικές δυνάμεις του SEK (Sonder Einsatz Kommando – ΕΚΑΜ), οι οποίες όμως κατέφτασαν στο χώρο του συμβάντος μετά από 95 λεπτά και συνεπώς βρήκαν μόνο τα πτώματα των μαθητών, των καθηγητών, καθώς και το πτώμα του δράστη. Κατά τη μελέτη της όλης δράσης, κατηγορήθηκαν οι αστυνομικοί του τοπικού τμήματος που είχαν φτάσει πρώτοι στο σημείο της τραγωδίας, για απραξία. Ακολούθησε ποινική διαδικασία, όπου κατηγορήθηκαν για αμέλεια. Αυτοί, από τη μεριά τους, απέδωσαν τις ελλιπείς αντιδράσεις τους στην ανεπαρκή εκπαίδευση και εξοπλισμό που είχαν, για αντιμετώπιση περιστατικών τέτοιου βαθμού επικινδυνότητας (περιστατικά ΄΄ΑΜΟΚ΄΄).

Ήταν για πρώτη φορά που συνέβη ένα τέτοιο περιστατικό ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ στην Ευρώπη. Ο δράστης υιοθέτησε όλη τη συμπεριφορά του από παρόμοια περιστατικά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκεί, σε ένα από τα πρώτα περιστατικά, ένας μαθητής στο Πανεπιστήμιο της Virginia, οπλισμένος με ένα Glock 17 και ένα Walther P99, επιχείρησε παρόμοια πράξη, με το τραγικό αποτέλεσμα των 32 νεκρών και 15 τραυματιών. Και εδώ, ο δράστης αυτοκτόνησε. Στη Γερμανία, το 2006 ακολούθησε ένα περιστατικό ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ ακόμα ενός μαθητή, σε ένα σχολείο της νότιας Γερμανίας στην πόλη Emstetten. Εκεί τραυματίστηκαν σοβαρά δάσκαλοι και μαθητές. Και εδώ, ο δράστης αυτοκτόνησε στο τέλος. Χαρακτηριστικό εδώ ήταν ότι ο δράστης χρησιμοποίησε αυτοσχέδια εκρηκτικά! Σε ακόμα ένα επεισόδιο, πάλι το 2006, στα εγκαίνια του σιδηροδρομικού σταθμού στο Βερολίνο, ένας 16χρονος μεθυσμένος αλλοδαπός δράστης, τραυμάτισε σοβαρά με ένα μαχαίρι 28 ανθρώπους! Εδώ, ο δράστης συνελήφθη από τις αστυνομικές δυνάμεις.
Σε μία περίπτωση στην Κολονία, η τοπική αστυνομία πρόλαβε να συλλάβει ένα δράστη που προετοιμαζόταν να επιχειρήσει ακόμα ένα επεισόδιο ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ στο σχολείο του. Στο αστυνομικό τμήμα, ο δράστης κατάφερε να αποδράσει. Έξω από το τμήμα, ο δράστης αυτοκτόνησε πέφτοντας μπροστά σε ένα τραμ που περνούσε. Ψυχολόγοι που εξέτασαν τη συμπεριφορά του δράστη, διαπίστωσαν ότι ο δράστης ήταν εξαρχής αποφασισμένος να αυτοκτονήσει μετά το έγκλημά του στο σχολείο, απλώς δεν του δόθηκε η ευκαιρία λόγω της πετυχημένης σύλληψής του (εδώ κατάλαβε ότι δεν θα μπορούσε να το διαπράξει πλέον). Συμπερασματικά, έχουμε να κάνουμε με αποφασισμένους δράστες που δεν έχουν να χάσουν τίποτα, γεγονός το οποίο τους κάνει πολύ πιο επικίνδυνους.

Στην πρόσφατη περίπτωση στις 11 Μαρτίου του 2009 στη Βάδη- Βυρτεμβέργη, ο δράστης διέφυγε μετά το έγκλημα από το σχολείο, όπου είχε σκοτώσει 9 μαθητές και 3 καθηγητές. Η αστυνομικοί που έφθασαν στο χώρο του συμβάντος κατόρθωσαν και τον εμπόδισαν να συνεχίσει το έγκλημά του, πλην όμως τραυμάτισε δύο αστυνομικούς. Στη διαφυγή του έξω από το χώρο του σχολείου, σκότωσε άλλους 3 αθώους στο πάρκινγκ ενός καταστήματος Σούπερ Μάρκετ. Εκεί ακολούθησε μία συμπλοκή με την αστυνομία, όπου ο δράστης τραυματίστηκε στο πόδι. Στη συνέχεια και ενώ ήταν τραυματισμένος, αυτοκτόνησε, πυροβολώντας τον εαυτό του στο κεφάλι του.

Ποια αστυνομικά μέτρα ελήφθησαν άμεσα
Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να δοθεί εντολή στις αστυνομικές αρχές κάθε κρατιδίου της Γερμανίας, να δημιουργήσουν σχέδια δράσης και να προσφέρουν ανάλογες εκπαιδεύσεις σε αστυνομικούς των τοπικών τμημάτων, ώστε να είναι σε θέση να δράσουν ανάλογα σε τέτοιου είδους περιστατικά. Το πρώτο πιλοτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπονήθηκε από την εκπαιδευτική επιτροπή της αστυνομίας του Ντίσελντορφ, του κρατιδίου Ρηνανίας – Βεστφαλίας. Η επιτροπή εξέτασε καταρχήν το ψυχολογικό προφίλ του δράστη, με τη βοήθεια των ψυχολόγων. Διαπιστώθηκε ότι σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, ο δράστης αυτοκτονεί.

Ψυχολογικό Προφίλ
Κατά την εξέταση του προφίλ προσωπικότητας του δράστη από τα προηγούμενα συμβάντα της Γερμανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, αποκαλύφθηκαν και πολλά στοιχεία τα οποία άλλαξαν και τη συμπεριφορά όλης της κοινωνίας, μέχρι και το πρόγραμμα των τηλεοπτικών καναλιών. Στη Γερμανία, πλέον, ελάχιστες φορές βλέπουμε σκληρές ταινίες εγκλημάτων και πολέμων. Αντικαταστάθηκαν με εκπομπές, όπου δημοσιογράφοι ακολουθούσαν αστυνομικούς στην καθημερινή περιπολία τους, έτσι ώστε να βελτιώνεται η εικόνα της αστυνομίας στους πολίτες.
Στο προφίλ προσωπικότητας παρατηρήθηκε ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με μεμονωμένα άτομα, με διαταραγμένη ψυχολογική υπόσταση, τα οποία ζουν στο περιθώριο, είναι απομονωμένα, δηλαδή έχουν ελάχιστες κοινωνικές σχέσεις και κατακρίνονται από τους υπόλοιπους.
Οι δράστες ήταν φανατικοί οπαδοί των όπλων, του Στρατού και των παιχνιδιών Ego- Shooter- Games Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Μιλάμε για ρεαλιστικά παιχνίδια πολέμου, που συναντάμε σε κάθε Internet καφέ. Σε αυτά εκφράζεται ο δράστης σε ένα εξομοιωτικό περιβάλλον, σχηματίζοντας το δικό του κόσμο μέσω των όπλων, γεγονός που δεν μπορεί να υφίσταται στο ρεαλιστικό κόσμο. Για το λόγο αυτό, θεσπίσθηκε ο αυστηρός έλεγχος των αρχών στα Internet καφέ, καθώς και στα καταστήματα που πουλούσαν τέτοιου είδους ηλεκτρονικά παιχνίδια, ώστε να μην μπορούν να φτάσουν σε χέρια ανηλίκων.

Ο δράστης προετοιμάζει πολύ καλά το έγκλημά του. Χρησιμοποιεί ανάλογο εξοπλισμό, τον οποίο έχει μάθει να τον χειρίζεται – όπως είναι όπλα μεγάλου και μικρού διαμετρήματος, καπνογόνα, αυτοσχέδια εκρηκτικά, μολότοφ, μαχαίρια κ.ά. Είναι αυτονόητο ότι ένας ανήλικος δεν μπορεί να προμηθευτεί, αλλά ούτε και να μάθει να χειρίζεται τον εξοπλισμό αυτό σε λίγες μέρες. Απαιτείται μια προετοιμασία μηνών. Αν ψάξουμε στο διαδίκτυο, θα συναντήσουμε πολλά βίντεο τα οποία δείχνουν ότι οι δράστες περιστατικών ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ έκαναν εξάσκηση στα όπλα σε σκοπευτήρια αλλά και στην ύπαιθρο.

Μία σημαντική κοινή παράμετρος των περιστατικών ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ είναι ότι ο δράστης ανακοινώνει το έγκλημά του από πριν. Συνήθως προηγείται ένα μήνυμα με βίντεο που ανεβάζει στο διαδίκτυο, όπως έγινε και με τους δύο δράστες στη Γερμανία. Στην πρόσφατη περίπτωση στη Γερμανία, ανακοίνωσε ο δράστης το έγκλημά του από πριν, σε ένα chat- room. Στο διαδίκτυο επίσης, βρέθηκαν και βίντεο από δράστες, που κάνουν εξάσκηση με όπλα σε διάφορα μέρη και που εκφράζουν την απελπισία τους για τη ζωή τους.

Ένα παρόμοιο γράμμα αποχαιρετισμού βρέθηκε και από το δράστη στην Ελλάδα
΄΄Δεν έχω πλέον λόγο να συνεχίσω να ζω. Δυστυχώς για εσάς, είμαι πολύ εγωιστής για να φύγω και να σας αφήσω να ζήσετε τις γα…ες ζωές σας. Πριν πεθάνω, θα σας στερήσω ό,τι πολυτιμότερο έχετε. Δεν έχω σεβασμό για την ανθρώπινη ζωή. Φτύνω κατάμουτρα στην «αξιοπρέπεια» και την «τιμή» σας και σε ό,τι έχετε ιερό. Έχω πάρει την απόφασή μου και δεν πρόκειται να κάνω πίσω. Οποιοσδήποτε βρεθεί μπροστά μου το πρωί της 10ης Απριλίου 2009, γίνεται άμεσα στόχος – δεν θα υπάρξει καμία διάκριση στην ηλικία, το φύλο ή την καταγωγή εκείνων που θα δολοφονήσω, για εμένα είστε όλοι σκουπίδια. Θα σας σκοτώσω, γιατί έτσι γουστάρω και θα φροντίσω να το ευχαριστηθώ όσο περισσότερο γίνεται. Για τους περισσότερους από εσάς, μπορεί να ακούγομαι παρανοϊκός, εγκληματίας ή δολοφόνος… Κάνετε λάθος, εσείς είστε τα νοητικώς στερημένα θρασύδειλα εγκληματικά καθάρματα, που βρίζουν υπό την κάλυψη της ανωνυμίας, της ιδιότητας του καθηγητή ή των πολυάριθμων παρεών. Μέχρι στιγμής, δεν έχω εισπράξει τίποτα άλλο παρά την απόρριψη και την ύβρη των γύρω μου. Σας τα επιστρέφω, με την υπόσχεση να περάσετε τις τελευταίες στιγμές σας, παρακαλώντας για την ελεεινή και τρισάθλια ζωή σας – σύντομα θα δείτε πως είμαι άνθρωπος που τηρεί τις υποσχέσεις του… Δεν είμαι αναγκασμένος να δώσω περαιτέρω εξηγήσεις για τις πράξεις μου. Δεν έχω γνωρίσει παρά ένα άτομο που να αξίζει σαν άνθρωπος και με την οποία πίστευα πως είχα ερωτευτεί. Νιώθω πολύ άσχημα που με απέρριψε και ελπίζω πως με ό,τι κάνω την Παρασκευή, θα αλλάξει γνώμη για μένα΄΄.

Ποιοι οι στόχοι του δράστη ενός περιστατικού ΄΄ΑΜΟΚ΄΄
Επιζητεί με τη βία την αναγνώριση που του αρνήθηκε η κοινωνία. Αυτό που επιτυγχάνει μέσω των εξομοιωτικών ηλεκτρονικών παιχνιδιών, θέλει να ζήσει και στην πραγματικότητα. ¶ρα, πρόκειται για απογοητευμένα από τη ζωή τους άτομα, που παραδειγματίζονται πλέον από προηγούμενους δράστες επεισοδίων ΄΄ΑΜΟΚ΄΄.

Τέτοιες απειλητικές καταστάσεις προκαλούμενες από ψυχασθενή δράστη ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ επισημαίνονται από την ίδια διαδικασία. Ο δράστης μπαίνει στο χώρο του εγκλήματος, αρχίζει αμέσως και χωρίς συγκεκριμένο στόχο, σε ελάχιστο χρόνο αφαιρεί τη ζωή πολλών ανθρώπων χωρίς να λυπάται και να έχει συνείδηση, δεν επιτρέπει να επικοινωνήσει κάποιος μαζί του και στο τέλος αυτοκτονεί. Συνεπώς και ο ρόλος των ειδικών διαπραγματευτών της αστυνομίας αποδεικνύεται πενιχρός. Ο συνολικός χρόνος τέλεσης του εγκλήματος ανέρχεται μόλις στα 5 έως 25 λεπτά το πολύ.

Τρόποι «αντιμετώπισης» και πρόληψη
Η κατασταλτική αντιμετώπιση του προβλήματος με την επέμβαση των ειδικών δυνάμεων (ΕΚΑΜ) απαιτεί αρκετό χρόνο, μιας και αφενός οι μονάδες αυτές καταφθάνουν στο χώρο ύστερα από 30 έως 90 λεπτά της ώρας, αφετέρου, η επιτυχημένη δράση τους στηρίζεται στην καλή προετοιμασία και στην εξασθένιση του δράστη λόγω κόπωσης. Σε αντίθεση, αποδεικνύεται ότι το περιστατικό πρέπει να αντιμετωπισθεί από αστυνομικούς των τοπικών τμημάτων, που μπορούν να βρίσκονται στο σημείο σε 5 – 10 λεπτά το πολύ. Το πρόβλημα όμως αναδεικνύεται σε όλες τις διαστάσεις του, λόγω της έλλειψης εξειδικευμένης εκπαίδευσης των πρώτων ανταποκριτών τοπικών αστυνομικών δυνάμεων.

Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε και στο πόρισμά της η εκπαιδευτική επιτροπή της αστυνομίας του Ντίσελντορφ, όταν ανέλαβε για πρώτη φορά την εκπόνηση σχεδίου δράσεως για τις περιπτώσεις ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ (AMOK TRAINING). Σε αυτό το πρόγραμμα εκπαίδευσης, απλοί αστυνομικοί της περιπολίας εκπαιδεύονται πώς να επεμβαίνουν σε μία τέτοια εξαιρετικά ακραία κατάσταση ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ με τον εξοπλισμό που διαθέτουν, χωρίς να αναμένουν την άφιξη ειδικών δυνάμεων. Την εκπαίδευση αυτή την περνούν όλοι οι αστυνομικοί της περιπολίας, στα πλαίσια της μετεκπαίδευσής τους.

Στην πραγματικότητα όμως, το χρονικό περιθώριο που υπάρχει για να καταφτάσουν απλές αστυνομικές δυνάμεις στο χώρο τέτοιου εγκλήματος, πάλι είναι πολύ μικρό, όπως είδαμε και στο τελευταίο παράδειγμα στη Βάδη- Βυρτεμβέργη. Ενώ υπήρχε σχέδιο δράσης από την Αστυνομία, ο δράστης κατόρθωσε και πρόλαβε να σκοτώσει 16 ανθρώπους και να τραυματίσει δύο από τους αστυνομικούς που επενέβησαν στο σχολείο.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως, ότι η αντιμετώπιση τέτοιου είδους ακραίων καταστάσεων προβλέπεται κανονικά από τις ειδικές δυνάμεις. Οι ειδικές δυνάμεις έχουν το πλεονέκτημα της εμπειρίας τους, του εξοπλισμού τους και της συνεχούς εκπαίδευσής τους. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα δεν τα έχουν οι απλοί αστυνομικοί της περιπολίας και σαφώς θα δυσκολευόταν η επέμβασή τους σε μία κατάσταση ΄΄ΑΜΟΚ΄΄.

Σε αυτό το σημείο, ίσως θα έπρεπε να δοθεί έμφαση στην πρόληψη τέτοιου είδους περιστατικών. Σαφώς οι ειδικές υπηρεσίες της αστυνομίας της Γερμανίας εξετάζουν κάθε αναφορά των σχολείων για τυχόν υπόπτους, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ένα τέτοιου είδους επεισόδιο, καθώς ερευνούν στο διαδίκτυο για ύποπτους, με αποτέλεσμα όπως αυτό στην Κολωνία, όπου συνελήφθη ο δράστης πριν πραγματοποιήσει το έγκλημά του. Οι αρμόδιοι αστυνομικοί όμως, δεν παραβρίσκονται στο κάθε σχολείο, όπου θεωρητικά θα μπορούσαν πιο εύκολα να αναγνωρίσουν έναν ύποπτο που προετοιμάζεται για το έγκλημά του. Εδώ πρέπει να δίνεται μεγάλη σημασία και προσοχή από τους εκπαιδευτικούς των σχολείων και Πανεπιστημίων, που γνωρίζουν και καλύτερα τους μαθητές τους.
Σημαντικό θα ήταν όλοι οι εκπαιδευτικοί Πανεπιστημίων και σχολείων να περνούσαν ανάλογη εκπαίδευση ως προς την αναγνώριση κάποιου δράστη ΄΄ΑΜΟΚ΄΄.
Ακόμα μία δυνατότητα ώστε να αποφευχθεί ένα τέτοιου είδους περιστατικό, θα μπορούσε να είναι η εκμετάλλευση του προσωπικού ασφαλείας σχολείων και Πανεπιστημίων. Τα τελευταία χρόνια, πολλά σχολεία αντιμετωπίζουν προβλήματα με ναρκωτικά, βίαιες εξάρσεις μαθητών και πολλά άλλα. Ανάλογα εκπαιδευμένο προσωπικό ασφαλείας θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους συμβάντα, αλλά και με ανάλογη εκπαίδευση θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν κάποιο μαθητή που προετοιμάζεται να επιχειρήσει ένα επεισόδιο ΄΄ΑΜΟΚ΄΄. Η εκπαίδευση αυτού του προσωπικού ασφαλείας θα ήταν βέβαια διαφορετική από αυτή της αστυνομίας. Πρωταρχικός στόχος θα ήταν η αναγνώριση και πρόληψη, σε συνεργασία με τις αρχές. Αυτό θα απαιτούσε μία εντατική εκπαίδευση, βασισμένη στην αναγνώριση του ψυχολογικού προφίλ τέτοιου χαρακτήρα δραστών, καθώς επίσης και στην έρευνα στο διαδίκτυο και στον εξωσχολικό χώρο των μαθητών.
Στην Ελλάδα, δεν έχει ξανασυμβεί κάποιο αντίστοιχο περιστατικό ΄΄ΑΜΟΚ΄΄ όπως το πρόσφατο. Θα ήταν όμως φρόνιμο – αν δεν έχει ήδη γίνει – να ληφθούν ανάλογα μέτρα πρόληψης, όπως στο εξωτερικό.

Του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΤΑΜΟΥΛΗ
Ειδικός σε θέματα ασφαλείας
stamoulis.konstantinos@gmail.com