Αλεξίσφαιρα γιλέκα: Το Α και το Ω στον επιχειρησιακό εξοπλισμό ασφάλειας

Βαλλιστικά αλεξίσφαιρα γιλέκα μπορούν να σώσουν ανθρώπινες ζωές. Θα πρέπει όμως να καταλάβουμε και να γνωρίζουμε πώς λειτουργούν, πώς τα χρησιμοποιούμε και πώς τα επιλέγουμε. Ο εξοπλισμός που φέρουν όσοι παρέχουν υπηρεσίες ασφάλειας – είτε πρόκειται για ιδιωτική είτε για δημόσια δύναμη – είναι μια πολύ σημαντική παράμετρος και εξαρτάται πάντα από το αντικείμενο και την αποστολή που έχει ένα μέλος των Σωμάτων Ασφαλείας.

Για παράδειγμα, διαφορετικό εξοπλισμό διαθέτουν οι αστυνομικές ειδικές δυνάμεις και διαφορετικό απλές δυνάμεις ασφαλείας που περιπολούν σε μία πόλη. Μέσα από μια σειρά άρθρων στο Security Manager θα επιχειρήσουμε λοιπόν να αναδείξουμε ορισμένα βασικά μέρη του επιχειρησιακού εξοπλισμού των Σωμάτων Ασφαλείας, με θεωρητικές αλλά και πιο συγκεκριμένες αναφορές, παρουσιάζοντας εξοπλισμό ο οποίος πρέπει να φέρει κάποιες προδιαγραφές προκειμένου να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία από αρκετές αστυνομικές δυνάμεις.

Σε αυτό το άρθρο θα παρουσιάσουμε την αναγκαιότητα των αλεξίσφαιρων γιλέκων.
Είναι γεγονός ότι υπάρχει μια συζήτηση δημοσίως σχετικά με τη δυσαναλογία της χρησιμότητας και επίδρασης των αλεξίσφαιρων γιλέκων. Γι’ αυτόν το λόγο, άλλωστε, θέλουμε στο συγκεκριμένο άρθρο να εξηγήσουμε τη δομή, λειτουργία, τις προδιαγραφές αλλά και τις δυνατότητές τους.

Ιστορική διαδρομή
Η επιθυμία της προστασίας έναντι όπλων, ιστορικά είναι τόσο παλιά όσο και τα όπλα. Προστασία από τα όπλα χειρός και τα θραύσματα οβίδων παρείχαν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα μόνο προστατευτικοί θώρακες, αποτελούμενοι από μεταλλικό υλικό. Αυτό το είδος προστασίας από μεταλλικό υλικό υπήρξε πολύ βαρύ, δεν ήταν ευέλικτο, περιόριζε το χρήστη στις κινήσεις του και δεν μπορούσε να φοριέται συνεχώς. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, ειδικοί πειραματίστηκαν με διάφορα υλικά. Τότε διαπιστώθηκε ότι ένα πακέτο αποτελούμενο από πολλές στρώσεις είχε τη δυνατότητα να σταματήσει σφαίρες και θραύσματα, αφομοιώνοντας τα. Μια μαζική παραγωγή σε εκείνη τη χρονική περίοδο δεν ήταν δυνατή λόγω του ότι δεν υπήρχε τόση ποσότητα διαθέσιμη. Στις αρχές της δεκαετίας του ’40 άρχισε η μαζική παραγωγή γιλέκων από νάιλον σε συνθετική υφέσιμη ίνα. Συγκεκριμένα, από το 1941 εξοπλίσθηκαν οι Αμερικάνικες Δυνάμεις με τέτοιου είδους αλεξίσφαιρα γιλέκα από νάιλον. Στα μέσα του 1960 η εταιρεία Dupont κατάφερε να επεξεργαστεί με ειδικό τρόπο την ίνα από νάιλον, κατασκευάζοντας το υλικό Para-Aramid, γνωστό και ως Kevlar, που ήταν μη ευέλικτο υλικό, μη αδιάβροχο και με μόνο πέντε χρόνια διάρκεια αμετάβλητης προστασίας, ενώ είχε και αρκετό βάρος. Στις αρχές του 1980 η εταιρεία DSM κατασκεύασε μια πιο ανθεκτική ίνα από υλικό Polyethylen. Από τα τέλη του 1990 καθιερώθηκε η ονομασία του HPPE (High Performance Poly Ethylene) και η UHMWPE ( Ultra High Molecular Wight Poly Ethylene) από την εταιρεία DSM, με το εμπορικό όνομα Dyneema. Ένα αρκετά ευέλικτο υλικό, αδιάβροχο, που επιπλέει στο νερό, παρέχει πλευρική κάλυψη, εγγυάται δέκα χρόνων διάρκεια αμετάβλητης προστασίας, ενώ είναι ιδιαίτερα ελαφρύ. Στην Αμερική το υλικό αυτό έχει την προστατευόμενη ονομασία «Spectra» και στην Ιαπωνία την «Τoyobo».

Λειτουργία του αλεξίσφαιρου γιλέκου
Ας δούμε αρχικά πώς λειτουργούν τα αλεξίσφαιρα γιλέκα και ποιος είναι ο σκοπός τους.
Κατά τη στιγμή της πρόσκρουσης ενός βλήματος στο αλεξίσφαιρο γιλέκο, λοιπόν, διαστέλλονται οι ίνες που υπάρχουν σε αυτό και αφομοιώνεται η κινητική ενέργεια χτυπήματος του βλήματος. Το βλήμα παραμορφώνεται και αφομοιώνεται και σε αυτό η ενέργεια, ενώ οι ίνες του γιλέκου διαστέλλονται μέχρι να κοπούν – ή αφομοιώνεται όλη η ενέργεια σε αυτές. Πολλές φορές υπερεκτιμούμε την αποτελεσματικότητα της προστασίας ενός αλεξίσφαιρου, αφού το αλεξίσφαιρο γιλέκο μπορεί να αποτρέπει το διαπέρασμα του υλικού από το βλήμα, η δύναμη πρόσκρουσης όμως του βλήματος μεταδίδεται στο ανθρώπινο σώμα. Μια εύστοχη βολή πάνω στο αλεξίσφαιρο στην περιοχή της καρδιάς, μπορεί να προξενήσει καρδιακή ανακοπή (λόγω του κοιλώματος). Γι’ αυτό και υπάρχουν τα λεγόμενα "Trauma-Plates" μέσα από το αλεξίσφαιρο, που αφομοιώνουν τη δύναμη του χτυπήματος στο σώμα. Μαχαίρια ή αιχμηρά αντικείμενα δεν αποτρέπονται από το να περάσουν στο σώμα από συνηθισμένα τύπου συνθετικά αλεξίσφαιρα. Για την προστασία από αυτά χρειάζονται επιπλέον κεραμικές ή μεταλλικές πλάκες, οι οποίες δεν είναι ευέλικτες και είναι βαριές. Τα νέα αλεξίσφαιρα τα οποία είναι από υλικό Dyneema FlexR προσφέρουν όμως αυτήν τη δυνατότητα προστασίας.

Επιλογή Αλεξίσφαιρων γιλέκων
Ανάλογα με τον επιχειρησιακό ρόλο του κάθε χρήστη ενός αλεξίσφαιρου γιλέκου αλλά και τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σε κάθε επιχείρηση, προσδιορίζεται και η επιλογή της κατηγορίας του. Ο Στρατός σε σχέση με την Αστυνομία, χρειάζεται κυρίως προστασία έναντι θραυσμάτων, μιας και η εμπειρία από τους πολέμους ανέδειξε ότι οι περισσότεροι στρατιώτες τραυματίζονταν ή κατέληγαν από θραύσματα, παρά εξ επαφής.
Η Αστυνομία, από την άλλη, χρειάζεται αλεξίσφαιρα γιλέκα τα οποία να παρέχουν μέγιστη προστασία. Σε ειδικές αποστολές απαιτείται η επένδυση των αλεξίσφαιρων γιλέκων με μεταλλικές και κεραμικές πλάκες, ενώ στον τομέα της δημόσιας ασφάλειας λόγω των διάφορων καταστάσεων χρειάζονται αλεξίσφαιρα απόκρυψης, με προστασία έναντι αιχμηρών αντικειμένων και πάντα ανάλογα με τις περιστάσεις και την προστασία του στόχου. Συνοπτικά θα λέγαμε ότι τα κριτήρια επιλογής αλεξίσφαιρου γιλέκου είναι ανάλογα με :

• Την επιχειρησιακή και υπηρεσιακή χρήση.
• Την επικινδυνότητα.
• ¶λλους εξωτερικούς παράγοντες, όπως πυρομαχικά, εκρηκτικά κ.τ.λ.
• Την πιστοποίηση που διαθέτουν.
• Το βαλλιστικό υλικό.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι το αλεξίσφαιρο γιλέκο εκτός από το να προστατεύουν αυτόν που το φοράει από τραύματα προσφέρουν και ψυχολογική δύναμη σε επικίνδυνες καταστάσεις. Σχετικά με τη χρήση του αλεξίσφαιρου γιλέκου υπάρχουν οι εξής βασικοί κανόνες:

• Εσωτερική χρήση (απόκρυψη).
• Δυνατότητα ευελιξίας κινήσεων.
• Βάρος λιγότερο των 2Kg.
• Παροχή πλευρικής κάλυψης.
• Δυνατότητα αντιμαχαιρικής προστασίας.
• Επένδυση από βαμβακερό υλικό και όχι συνθετικό (λόγω επαφής του σώματος, καιρικών συνθηκών π.χ. κρύο – ζέστη).

Πιστοποιήσεις ανάλογα την απειλή
Οι απειλές από όπλα χειρός, τυφέκια, περίστροφα και άλλα πυρομαχικά, διαφέρουν ανάλογα με το είδος του όπλου. Η καταρχήν διάκριση των απειλών που προέρχονται από διάφορες κατηγορίες όπλων, αποτελεί τ βάση για την ανάλυση μιας απειλής και βοηθά στον έλεγχο και στην επιλογή του αναγκαίου βαλλιστικού θώρακα προστασίας.
Έτσι, έχουν δημιουργηθεί διάφορα στάνταρ και προδιαγραφές για τα αλεξίσφαιρα γιλέκα, που εξαρτώνται από τις συνθήκες υπό τις οποίες δοκιμάζονται αυτά, καθώς επίσης και από τα διάφορα είδη πυρομαχικών. Διακρίνονται λοιπόν σε διάφορα επίπεδα προστασίας.
Στον πίνακα 1 διακρίνουμε τα επίπεδα προστασίας των αλεξίσφαιρων γιλέκων, όπως αυτά προσδιορίζονται από το πρότυπο NIJ STANTARD 0101.06 (2008) των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου συνοπτικά:
FMJ – FULL METALL JACKET
RN – ROUND NOSE
JSP – JACKED SOFT POINT
TMJ – TOTAL METAL JACKET
SPEER – FEDERAL CATRIDGE COMPANY, USA
SJHP – SEMI JACKED HOLLOW POINT
AP – ARMOR PIERCING

Για πιστοποίηση των αλεξίσφαιρων γιλέκων – και κατά συνέπεια για την αναγνώριση της αξιοπιστίας τους, υπάρχουν παγκοσμίως αναγνωρισμένα ινστιτούτα, όπως τα παρακάτω:

PTI: POLIZEI TECHNISCHES INSTITUT – TEXNIKO ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ
NIJ: NATIONAL INSTITUTE OF JUSTICE – ΕΘΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ (ΗΠΑ)
VPAM: ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΠΙΘΕΤΙΚΩΝ ΑΝΑΣΤΑΛΤΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ
HOSDB: HOME OF OFFICE SCIENTIFIC DEVELOPMENT BRANCH – ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ (ΑΓΓΛΙΑ)
GOST: GOSSUDARSTWENNY STANDART – ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ
CEN: COMITEE EUROPIAEN DE NORMALISATION – ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ

Του Κωνσταντίνου Σταμούλη
Ειδικός σε Θέματα Ασφαλείας *
stamoulis@tac-consulting.com