Ασφαλές (Safe & Secure) περιβάλλον στα σχολεία. Ο κρίσιμος ρόλος της εκπαίδευσης στο σχολικό περιβάλλον

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ανάφερε ότι η «επένδυση στη μόρφωση αποδίδει τον καλύτερο τόκο». Βασιζόμενος στα λόγια του Φραγκλίνου και πηγαίνοντας ένα βήμα πίσω θεωρώ σημαντικότατο τον ρόλο που παίζουν τα σχολεία σε μια από τις μεγαλύτερες «επενδύσεις» του ανθρώπου.

Νικόλας Κολαΐτης BSc, DSecM, DStratSecM, MA, CCO

Διευθύνων Σύμβουλος Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών

www.istrategicstudies.com

Επιπτώσεις ανασφαλούς σχολικού περιβάλλοντος

Αρκετοί πόροι δαπανώνται ώστε να δημιουργηθεί ένα ποιοτικότερο περιβάλλον για τους μαθητές, έτσι ώστε η εκπαίδευση τους να είναι αποτελεσματικότερη. Ενδεχομένως όμως, να απεμπολούμε το θέμα της Ασφάλειας (Safety & Security) στο συγκεκριμένο περιβάλλον. Όταν ένα σχολείο δεν είναι ασφαλές τότε οι επιπτώσεις στους μαθητές, εκπαιδευτικούς αλλά και στο ίδιο το σχολείο μπορεί να είναι σοβαρές. Ατυχήματα, ασθένειες, βίες συμπεριφορές που μπορεί να καταλήξουν σε βανδαλισμούς, είσοδος εξωσχολικών, κακή φήμη του σχολείου και πολλά άλλα είναι κάποιες από τις συνέπειες στις οποίες μπορεί να οδηγηθεί το σχολείο λόγω ενός ανασφαλούς (κυριολεκτικά και μεταφορικά) περιβάλλοντος (Randazzo, (2006). Handbook of school violence and school safety: from research to practice. New York, NY: Erlbaum Associates.).

Η οποιαδήποτε ανασφάλεια εντός του σχολείου ενδέχεται να οδηγήσει σε απομόνωση των παιδιών από τους δασκάλους, μη προσοχή στη μαθησιακή διαδικασία ή και άρνηση προς την τήρηση των κανόνων (Kibble, (2004) Safety and disaster management in schools and colleges. Oxford, UK: Routledge Education: David Fulton Publishers.). Ένα περιβάλλον που θα εμπνέει τις αξίες της φιλοξενίας, μόρφωσης, ηρεμίας συνάδει με την ασφάλεια. Μελέτες καταδεικνύουν, ότι τα παιδιά εκλαμβάνουν πολύ διαφορετικά το περιβάλλον απ’ ότι οι ενήλικες, για παράδειγμα από τη μια, η τυχόν «ακαταστασία» στο σχολείο δίνει μήνυμα αδιαφορίας, από την άλλη ένας βρώμικος ή μη ασφαλές χώρος εγκυμονεί κινδύνους αφού ένα παιδί από τη φύση του είναι ενεργητικό, δραστήριο και κάποιες φορές παρορμητικό (Hopkins, (2005). Does your school’s atmosphere shout "Welcome!"? Education World).

Απαίτηση για ένα σχολείο ολοκληρωτικά προστατευμένο  

Σκοπός ενός σχολείου πρέπει να είναι  η βελτίωση των συνθηκών Ασφάλειας, όπως επίσης και της δημιουργίας Κουλτούρας Ασφαλείας και Νοοτροπίας Πρόληψης. Προκειμένου το έργο ενός ολοκληρωτικά ασφαλούς σχολείου να έλθει εις πέρας, τίθεται αναγκαία η εκπαίδευση του προσωπικού του σχολείου, αφού αυτοί είναι τα άτομα που έχουν την ευθύνη και την αρμοδιότητα, αφενός μεν να μεταλαμπαδεύσουν και να αντιπροσωπεύσουν τις προαναφερθέν αξίες στα παιδιά και αφετέρου δε, να τις εφαρμόσουν οι ίδιοι στον εργασιακό τους χώρο.

Ας ξεκινήσουμε από την Κοινωνία που είναι ο ευρύτερος χώρος στον οποίο μεγαλώνουμε, δρούμε και διαντιδρούμε. Η σύγχρονη κοινωνία είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να προάγει την ασφάλεια και ευημερία των πολιτών της. Όμως κάθε κοινωνία βάλλεται από κινδύνους. Κίνδυνοι, οι οποίοι πλήττουν οργανισμούς και επιχειρήσεις. Του παρόντος δεδομένου δεν ξεφεύγουν και τα σχολεία γι’ αυτό και η οργάνωση της Ασφάλειας στο σχολικό χώρο πρέπει να γίνεται σύμφωνα με επιστημονικές κατοχυρωμένες αρχές του Security και του Safety.

Το να είναι ένα σχολείο ολοκληρωτικά ασφαλές προϋποθέτει ότι ο βαθμός προστασίας ενάντια σε Απώλειες, Ατυχήματα, Λάθη, Εγκλήματα και Ανήθικες Πρακτικές είναι σε υψηλό επίπεδο (Πανεπιστήμιο Νοτίου Αφρικής – W.A.E.C.UP). Το γνωστό σε όλους μας γνωμικό ότι η «πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία» ταιριάζει απόλυτα στο παρόν σημείο όπου μέσω δημιουργικής σκέψης μπορούμε να αποφύγουμε αρνητικά συμβάντα αναλογιζόμενοι τα δεδομένα που έχουμε μπροστά μας.

Ο κομβικός ρόλος της εκπαίδευσης

Για να προλάβουμε, αλλά και να διαχειριστούμε εάν και εφόσον χρειαστεί κινδύνους και αρνητικά συμβάντα πρέπει να θέσουμε ένα γερό υπόβαθρο. Λύση στο πρόβλημα και η αφετηρία είναι η Εκπαίδευση. Μέσω της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης επιτυγχάνεται μια ενσυνείδητη πλέον και επί καθημερινής βάσεως Πρόληψη, με άλλα λόγια Νοοτροπία Ασφαλείας. Έτσι οδηγούμαστε σε μια λογική ακολουθία ότι ένα Ασφαλές Περιβάλλον προέρχεται μέσω της σημαντικότερης της βάσης που είναι η εκπαίδευση ώστε να καταλήξει στην εφαρμογή.

Η Εκπαίδευση επιφέρει συναισθηματική και πρακτική προετοιμασία (Porpura & Κυριακάκης, 2005). Ένα παράδειγμα είναι η αναμενόμενη πορεία δράσης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης και εκκένωσης του σχολείου, το εκπαιδευτικό προσωπικό και κατ’ επέκταση τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να εφαρμόσουν δράσεις και διαδικασίες τις οποίες έχουν εκπαιδευτεί αναφορικά με το τι θα κάνουν αλλά και σίγουρα πώς να προλάβουν ώστε να μην δημιουργηθεί περεταίρω πρόβλημα (Σεισμός – επιβεβλημένη εκκένωση χώρου – πρόβλημα στις εγκαταστάσεις – πανικός – άτακτη εκκένωση – τραυματισμός – μη παροχή πρώτων βοηθειών λόγω άγνοιας – ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα – σοβαρός τραυματισμός παιδιού, αυτή μπορεί να είναι μια πιθανή κατάληξη στην περίπτωση άγνοιας). 

Η προστασία των μαθητών χωρίζεται σε 4 βασικότατες κατηγορίες οι οποίες επιβάλλεται να ληφθούν υπόψη από την διοίκηση του εκάστοτε σχολείου. Οι 4 βασικές κατηγορίες αναλύονται μέσα στα πλαίσια της αναγνώρισης των δεδομένων ασφάλειας και των προβλημάτων που μπορεί να έχει το κάθε σχολείο ξεχωριστά, οπότε και προσαρμόζεται αναλόγως. Οι κατηγορίες είναι:

• φυσική ασφάλεια του σχολείου
• πολιτικές και διαδικασίες ασφαλείας (πλαίσιο πρόληψης)
• πολιτικές και διαδικασίες ανταπόκρισης
• εκπαίδευση του προσωπικού του σχολείου

Κάποιες από τις μεταβλητές που πρέπει να λάβουμε υπόψη στη διαμόρφωση και ανάλυση των πιο πάνω κατηγοριών είναι η τοποθεσία και περιοχή του σχολείου, οι εγκαταστάσεις και η ηλικία των μαθητών. Μερικές θεματικές ενότητες που ενδείκνυνται είναι η αναγνώριση κινδύνων, οι πρώτες βοήθειες, μέθοδοι επιθεώρησης κτηρίων, συνεργασία με δημόσιους φορείς, φυσική ασφάλεια και προστασία.  Οπότε, θεωρούμε λογικό την ύπαρξη εργαλείων χρησίμων για την ασφάλεια των παιδιών και του προσωπικού. Μερικά από αυτά είναι:

• Security & Safety check list
• Βιβλίο καταγραφής συμβάντων
• Πολιτική και κανόνες προσβασιμότητας στο σχολικό χώρο
• Ιδική επιτροπή υπεύθυνη για θέματα Ασφαλείας

Το μέλλον βρίσκεται στα παιδιά, έχουμε ευθύνη να τους προσφέρουμε ένα ασφαλές περιβάλλον. Σε ένα περιβάλλον όπου οι μαθητές αλλά και το εκπαιδευτικό προσωπικό νιώθει καλά μπορεί αναπόσπαστο να επικεντρωθεί, εκατέρωθεν, στο έργο του.