Ασφάλεια μαζικών εκδηλώσεων. Μέρος 1ο – Το νομικό πλαίσιο & οι διαδικασίες ελέγχου

Σε μια από τις «πλέον ακίνδυνες» αθλητικές εκδηλώσεις, όπως αυτή ενός μαραθωνίου, ένα κλασικό άθλημα που προάγει την άμιλλα, ένα τρομακτικό συμβάν έκανε όλο τον κόσμο να σκεφτεί και πάλι την ασφάλεια των μαζικών εκδηλώσεων, ανεξαρτήτως του είδους της εκδήλωσης που αφορά.

Δημήτρης Λόγος
Ταξίαρχος ΕΛ.ΑΣ. ε.α.
Τομεάρχης – Καθηγητής της ειδικότητας
Στελεχών Υπηρεσιών Ασφαλείας των ΙΕΚ ΞΥΝΗ

Τον Απρίλιο του 2013 η συντονισμένη βομβιστική επίθεση που πραγματοποιήθηκε κοντά στη γραμμή τερματισμού του Μαραθωνίου της Βοστώνης έσπειρε τον τρόμο και τον πανικό και είχε σαν συνέπεια τον θάνατο τριών ανθρώπων και το τραυματισμό δεκάδων άλλων. Η πρώτη έκρηξη σημειώθηκε δίπλα στη γραμμή τραυματισμού, ενώ η δεύτερη ακολούθησε δευτερόλεπτα μετά και μόλις λίγα μέτρα μακριά, αποδεικνύοντας ότι πρόκειται για ένα συντονισμένο και καλά σχεδιασμένο τρομοκρατικό χτύπημα.

Αντιθέσεις & ομοιότητες στην ασφάλεια των μαζικών εκδηλώσεων
Ο ρόλος των ιδιωτικών υπηρεσιών ασφαλείας στην προστασία μαζικών εκδηλώσεων, είναι καθοριστικός και αποτελεί μια δραστηριότητα η οποία προβλέπεται και από την υφιστάμενη νομοθεσία. Οι «μαζικές εκδηλώσεις», σύμφωνα με το ¶ρθρο 1 του Νόμου 3707/2008, που αφορά τη Ρύθμιση θεμάτων ιδιωτικών επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, περιγράφονται ως : «η προστασία θεαμάτων, εκθέσεων, συνεδρίων, διαγωνισμών και αθλητικών εκδηλώσεων»

Ενώ για την συμμετοχή του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας στις αθλητικές εκδηλώσεις, υπάρχει ένα πλέγμα νομοθετημάτων, δεν ισχύει το ίδιο και στις υπόλοιπες μαζικές εκδηλώσεις, όπως αυτές που αφορούν θεάματα, εκθέσεις, συνεδρία και λοιπές κοινωνικές εκδηλώσεις. Όπως προκύπτει στην πράξη, οι αθλητικές εκδηλώσεις είναι εκείνες που συγκεντρώνουν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αλλά και τις περισσότερες προκλήσεις από επιχειρησιακής πλευράς, για την ασφάλεια τους. Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, για τις ανάγκες του άρθρου, όπου μιλάμε για αθλητικές εκδηλώσεις εννοούμε κάθε μαζική εκδήλωση στην οποία θα μπορούσαν να έχουν εφαρμογή τα αναφερόμενα.

Νομικό πλαίσιο
Από την υφιστάμενη νομοθεσία, προκύπτει υποχρέωση των αθλητικών συλλόγων να διαθέτουν προσωπικό ασφαλείας, προκειμένου να διεξαχθεί μια αθλητική συνάντηση. Σύμφωνα με το Ν. 2725/1999 αρθ. 41Δ, όπως τροποποιήθηκε με το αρθ. 4 του Ν. 3262/2004, οι αθλητικές ομάδες που αγωνίζονται στις κύριες εθνικές κατηγορίες, υποχρεούνται να προσλάβουν προσωπικό ικανό για την ασφάλεια των αγώνων & την εφαρμογή των μέτρων ευταξίας, το οποίο θα πρέπει να είναι εφοδιασμένο με την προβλεπόμενη άδεια εργασίας.

Η τήρηση της ευταξίας, κατά την προσέλευση – αποχώρηση από την εκδήλωση, τόσο στις εισόδους όσο και στους χώρους στάθμευσης των εγκαταστάσεων, είναι από τα βασικά καθήκοντα του προσωπικού ασφαλείας, καθώς και η μέριμνα και η προώθηση των θεατών στις κερκίδες, στην θέση που πρέπει ο κάθε ένας να λάβει, αν πρόκειται για αθλητική διοργάνωση. Στο πλαίσιο αυτό εκδόθηκε η Υπουργ. Απόφαση 37914 στις 17-08-2006, όπου ρυθμίζονται διεξοδικά τα θέματα της δραστηριότητας του προσωπικού ασφαλείας στις αθλητικές συναντήσεις.

Ο ρόλος του προσωπικού ασφαλείας στις αθλητικές εκδηλώσεις είναι ιδιαίτερα αναβαθμισμένος μετά από την τελευταία τροποποίηση της σχετικής νομοθεσίας και προβλέπει σωματικό έλεγχο εισερχομένων, από το ιδιωτικό προσωπικό ασφαλείας, με τη συγκατάθεση του ελεγχόμενου, κατ’ αναλογία με τους ελέγχους στα αεροδρόμια.

Σύμφωνα με το άρθρο 4 του ν. 3708/2008 και την Υπουργική απόφαση 38404/2009 (Ενιαίος Κανονισμός Ασφάλειας Αθλητικών Εκδηλώσεων ), ο έλεγχος, για λόγους ασφαλείας, των προσερχόμενων θεατών στην αθλητική εγκατάσταση γίνεται από μέλος του Ιδιωτικού προσωπικού ασφάλειας του ίδιου φύλου με το θεατή. Αν αρνηθεί τον έλεγχο από το προσωπικό ασφαλείας, θα πρέπει να δεχθεί το σωματικό έλεγχο από την Ελληνική Αστυνομία, ενώ σε περίπτωση που προσερχόμενος θεατής αρνηθεί και πάλι το σωματικό έλεγχο, θα του απαγορεύσουν την είσοδό στην αθλητική εγκατάσταση.

Η επιχείρηση που διαθέτει το προσωπικό ασφαλείας:

• Θα συντάξει το διάγραμμα προσωπικού ασφαλείας που θα παρέχει
• Θα εξετάσει επιμελώς τη διάθεση του κατάλληλου προσωπικού, ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στα συγκεκριμένα καθήκοντα που θα του ανατεθούν
• Θα προβλέψει ένα σχέδιο για τις πληροφορίες και την κατάρτιση-ενημέρωση του προσωπικού ασφαλείας σχετικά με πιθανά διαφορετικά γεγονότα που μπορεί να αντιμετωπίσει, με αφορμή την συγκεκριμένη εκδήλωση & τις ενέργειες που πρέπει να κάνει. 

Το προσωπικό ασφαλείας οργανώνεται από τον υπεύθυνο ασφαλείας Αγώνων, σε περίπτωση που η εκδήλωση αφορά ορισμένες αθλητικές συναντήσεις, ο οποίος ανήκει σαν στέλεχος, στην οργανωτική δομή της γηπεδούχου ομάδας και το κατανέμει σε θέσεις – τομείς εργασίας, σε συνεργασία με τον προϊστάμενο του προσωπικού αυτού και τον επικεφαλής των Αστυνομικών δυνάμεων και μεριμνά για την αποτελεσματική άσκηση των καθηκόντων τους. Σε κάθε άλλη εκδήλωση (πολιτιστική, κοινωνική κλπ) τον ρόλο αυτό τον έχει ο προϊστάμενος του συγκεκριμένου προσωπικού ασφαλείας.

Η αποτελεσματική διαχείριση ασφαλείας των μαζικών εκδηλώσεων, καθιστά αναγκαία τη διάθεση προσωπικού ασφαλείας, προκειμένου να διαχειριστούν την «κυκλοφορία» των θεατών εντός του χώρου της εκδήλωσης, να αποτρέψουν το συνωστισμό και την πιθανότητα ατυχήματος ή αφαίρεσης αντικειμένων και να συμβάλουν στη διαφύλαξη της τάξης. Εξυπακούεται ότι το προσωπικό ασφαλείας, πρέπει να βρίσκεται στις θέσεις του πριν ανοίξουν οι θύρες της εγκατάστασης για το κοινό. Επιτηρούν τους θεατές, ενώ αναφέρουν και δρουν άμεσα σε κάθε περίπτωση ανάγκης.

Ανάλυση καθηκόντων τους.
Εκτός από την τήρηση της ευταξίας στους χώρους κίνησης και στις θέσεις των θεατών εντός των εγκαταστάσεων, η επιτήρηση περιμετρικά της εγκατάστασης για την αποτροπή εισόδου θεατών χωρίς εισιτήριο ή χωρίς πρόσκληση, καθώς και των ευρισκόμενων σε κατάσταση μέθης ή υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών και η αποτροπή εισόδου απαγορευμένων-επικίνδυνων αντικειμένων, συμπεριλαμβάνονται στα καθήκοντα του προσωπικού ασφαλείας. Να σημειωθεί ότι η απαγόρευση μετακίνησης φιλάθλων σε διαφορετική θέση από αυτή που προβλέπει το εισιτήριο τους, σε συνδυασμό και με το ονομαστικό εισιτήριο, προσωποποιεί πλήρως την ευθύνη καθενός, στις αθλητικές εκδηλώσεις, όπου αυτά τα μέτρα εφαρμόζονται.

Είναι σημαντικό, το προσωπικό ασφαλείας να είναι εξοικειωμένο με τους χώρους της εγκατάστασης και τις διαδικασίες ασφάλειας, έκτακτης ανάγκης και εκκένωσης, ενώ όλες οι δίοδοι, διάδρομοι, σκάλες, πόρτες, θύρες και διαδρομές εξόδων κινδύνου, να ελεγχθούν και να είναι ελεύθερες από εμπόδια που μπορεί να παρεμποδίζουν την ελεύθερη κίνηση των θεατών.

Δύο ζώνες ελέγχου
Οι προσερχόμενοι θεατές θα ελέγχονται αρχικά από το προσωπικό ασφαλείας που βρίσκεται στον εξωτερικό περιμετρικό φράκτη του σταδίου ή του χώρου της εκδήλωσης, ώστε να εξασφαλιστεί ότι μόνο οι κάτοχοι εισιτηρίων ή πρόσκλησης θα προσεγγίζουν τις πύλες εισόδου και για να γίνονται οι πρώτοι έλεγχοι που αποτρέπουν την εισαγωγή απαγορευμένων αντικειμένων μέσα στο στάδιο ή στο χώρο της εκδήλωσης. Τελικός έλεγχος και έρευνες πρέπει να διεξάγονται από το προσωπικό ασφαλείας έξω από τις πύλες εισόδου για να εξασφαλιστεί ότι:

• Οι θεατές πάνε στο σωστό μέρος του σταδίου, όπως αναγράφεται στο εισιτήριο τους.
• Οι θεατές δεν φέρνουν στο γήπεδο αντικείμενα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ενέργειες βίας, ή αλκοόλ, ή πυροτεχνήματα παντός είδους.
• Θα αποκλείσουν τη πρόσβαση σε ταραχοποιούς, ή άτομα που βρίσκονται υπό την επήρεια αλκοόλ, ή ναρκωτικών.
• Θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι θεατές δεν ερευνούνται περισσότερο από μία φορά και ότι οι ίδιες οι έρευνες δεν προκαλούν υπερβολικές καθυστερήσεις και αδικαιολόγητες εντάσεις. 

Για την υλοποίηση των προαναφερομένων και με βάση το διαθέσιμο χώρο, ιδίως σε περιπτώσεις υψηλής επικινδυνότητας, θα ήταν σκόπιμο να τοποθετηθεί – έξω από ολόκληρη την περίμετρο της εγκατάστασης -μετακινούμενος φράκτης, ακόμα και προσωρινά, κατά μήκος του οποίου θα μπορεί να οργανωθεί ο πρώτος έλεγχος των θεατών για την κατοχή εισιτηρίων καθώς επίσης και για να προωθούνται στη σχετική πύλη ανά τομέα πρόσβασης

Οι πύλες πρόσβασης στις περισσότερες εγκαταστάσεις, είναι πύλες περιστροφικών θυρών "συνολικού ύψους" που επιτρέπουν με τον περιστρεφόμενο μηχανισμό, την είσοδο ενός ατόμου κάθε φορά, μετά από τον αυτόματο έλεγχο της επικύρωσης εισιτηρίου. Κατά τη συνήθη πρακτική, η διεθνής διοργανώτριες Αρχές ποδοσφαίρου FIFA & UEFA, δέχονται ότι υπάρχει δυνατότητα εισόδου έως 750 θεατών/ώρα για κάθε πύλη εισόδου. Έτσι λοιπόν συνάγεται ότι θα πρέπει να ξεκινήσουν οι διαδικασίες πολύ πριν την έναρξη της εκδήλωσης, ώστε οι έλεγχοι να έχουν ολοκληρωθεί έγκαιρα, για να μην παρατηρούνται εντάσεις και διαμαρτυρίες.

Η σωστή μεθόδευση ελέγχων των θεατών θα εξασφαλίσει ότι δεν θα υπάρχει συνωστισμός, καθυστερήσεις στην είσοδο και δημιουργία εκνευρισμού & έντασης. Η δρομολόγηση των προελέγχων για να αποφύγουμε την πίεση πλήθους κατά τη διάρκεια της φάσης επικύρωσης εισιτηρίων μπροστά στις πύλες, ο έλεγχος και από το πίσω μέρος της σειράς για εντοπισμό ατόμων στα οποία δεν επιτρέπεται η είσοδος καθώς και οι διαφορετικές πύλες εισόδων από εξόδων, είναι μερικές από τις πρακτικές που μπορούμε να εφαρμόσουμε προς την κατεύθυνση αυτή.

Επιπλέον το προσωπικό ασφαλείας, θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι:

• Όλες οι πόρτες εξόδου, όπως και όλες οι θύρες που οδηγούν από τους χώρους των θεατών στον αγωνιστικό χώρο, παραμένουν ξεκλείδωτες όλη τη διάρκεια που βρίσκονται οι θεατές στο στάδιο.
• Κάθε μία από αυτές τις πόρτες και θύρες θα επιβλέπεται συνεχώς από συγκεκριμένο προσωπικό ασφαλείας, για να φυλάσσεται από παραβίαση και να εξασφαλιστεί η άμεση διαφυγή του κοινού σε περίπτωση άμεσου κινδύνου.
• Πρέπει να διασφαλίζει ότι οι επίσημοι & οι παράγοντες του αγώνα προστατεύονται από αυθαίρετη είσοδο των θεατών στον αγωνιστικό χώρο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα, παρουσία προσωπικού ασφαλείας, εντός, ή κοντά στον αγωνιστικό χώρο, τάφρος ικανοποιητικού πλάτους και βάθους, διαμόρφωση των καθισμάτων με τρόπο που να τοποθετεί τους θεατές της πρώτης σειράς ψηλότερα από τον αγωνιστικό χώρο και να γίνεται η πρόσβαση απίθανη, αν όχι αδύνατη. 

Ο διοργανωτής της εκδήλωσης, μαζί με τον επικεφαλή της αστυνομίας ή τον υπεύθυνο ασφαλείας της εγκατάστασης, πρέπει να αποτρέψουν οποιαδήποτε προκλητική συμπεριφορά των θεατών εντός ή στα πέριξ του σταδίου (απαράδεκτα επίπεδα προφορικής πρόκλησης από θεατές έναντι παικτών ή αντίπαλων φιλάθλων, ρατσιστική συμπεριφορά, προκλητικά πανό ή σημαίες, κ.λ.π.). Το προσωπικό ασφαλείας πρέπει να καλεί την αστυνομία σε κάθε σοβαρή ενέργεια ή συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων ρατσιστικών προσβολών, ώστε οι παραβάτες να αποχωρήσουν από την εκδήλωση, εάν το αποφασίσει η αστυνομία. Σε κάθε περίπτωση παρέμβασης, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι σε επαπειλούμενη αναταραχή, είναι σκόπιμο να απομονώνουμε τους ταραξίες ώστε να μην «ομαδοποιούνται» μαζί με άλλους και δημιουργείται έτσι όχλος που δύσκολα ελέγχεται, ενώ η αστυνομία θα καλείται να επέμβει σε κάθε ανάλογη περίπτωση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο δικός μας ρόλος είναι προληπτικός και όχι κατασταλτικός.

Γνώση καθηκόντων και ενημέρωση
Το ιδιωτικό προσωπικό ασφαλείας πρέπει να παρακολουθεί τακτικά επιμορφωτικά σεμινάρια που αφορούν τον τομέα δράσης τους, σχετικά με τις νέες εξελίξεις και ενδεχόμενες τροποποιήσεις των θεμάτων των μαζικών εκδηλώσεων.

Συμμετέχουν πριν από κάθε εκδήλωση σε συνοπτική ενημέρωση. Σκοπός της ενημέρωσης αυτής είναι να τους παρέχονται οι αναγκαίες πληροφορίες υπό το πρίσμα της ιδιομορφίας κάθε εκδήλωσης. Κατά την άσκηση των καθηκόντων τους φορούν στολή με ανάλογη ένδειξη, ώστε να είναι ευδιάκριτοι και από τους θεατές. Σε κάθε περίπτωση έχει εφαρμογή ο Α.Ν. 1342/1938 περί κρατικών σημαιών και στολών.
Είναι αυτονόητο ότι το ιδιωτικό προσωπικό ασφαλείας πρέπει να έχει σαφή γνώση των συγκεκριμένων, κάθε φορά, καθηκόντων που έχει να εκτελέσει σε κάποια εκδήλωση, ώστε να είναι σε θέση να αντιδράσει κατάλληλα. Από όλα τα προαναφερθέντα, συνάγεται ότι η συμβολή του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας στις μαζικές εκδηλώσεις, είναι καθοριστική για την ασφάλεια αυτών και αντίστοιχα υψηλό πρέπει να είναι και το επίπεδο γνώσεων και προετοιμασίας από πλευράς των παρόχων ασφαλείας.

Στο επόμενο άρθρο θα αναφερθούμε διεξοδικά στην αντιμετώπιση εντάσεων & επεισοδίων και στο ρόλο του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας στο τομέα αυτόν.

Σκεφτείτε να με είχε προσκαλέσει!, κιόλας.