Ασφάλεια Κρίσιμων Υποδομών – Επιχειρήσεων – Οργανισμών. Από τη γραμμική… στη δυναμική κλιμάκωση των μέτρων

Tα όρια των λεγόμενων καταστάσεων ασφαλείας είναι συγκεχυμένα, βρίσκονται σε μία ατέρμονη κυκλική πορεία και δεν δομούνται αθροιστικά. Η αθροιστική δόμηση σπάνια είναι αποτελεσματική, όταν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες και ευχέρεια χρόνου ανάπτυξης. Συνήθως τα επιπλέον μέτρα αναπτύσσονται «μετά».

Από τους Σπουδαστές του Προγράμματος Ιmplemented Security Management (I.S.M.), του Πρότυπου Κέντρου Εκπαίδευσης Στελεχών Επιχειρήσεων «PRIMUS», όπου μετεκπαιδεύονται χιλιάδες στελεχών επιχειρήσεων στη χώρα μας, κατ’ έτος.

Πρόκειται για τη δεύτερη εκπαιδευόμενη σειρά (4 Απριλίου-28 Ιουνίου 2014). Το πρόγραμμα είναι πρωτοποριακό, απευθύνεται σε αυστηρά περιορισμένο αριθμό συμμετοχών και συνδυάζει την εμβάθυνση στο security, με την εργαλειακή ευχέρεια της πρακτικής χρήσης της γνώσης αυτής, από τους Managers Ασφαλείας. Μάλιστα, οι συμμετέχοντες και στις δύο σειρές είναι «φτασμένα στελέχη» και ορισμένοι είναι leaders στο γνωστικό αυτό αντικείμενο. Πρόκειται για τους (αλφαβητικά κατά επώνυμο) ΚΩΣΤΑΚΗ Παναγιώτη, ΜΑΝΩΛΗ Μιχαήλ, ΜΑΥΡΟ Δημήτριο, ΜΠΟΛΛΑ Αναστάσιο, ΜΥΤΙΚΙΔΗ Δημήτριο, ΠΑΠΠΑ Βασίλειο, ΠΡΙΕΡΟ Λορέντζο, ΣΕΡΑΛΙΔΗ Ευστάθιο, ΤΣΟΥΛΟ Ιωάννη, ΧΑΡΧΑΛΑΚΗ Δημήτριο. Επιβλέπων υπεύθυνος ο Σπύρος Μιχαήλ Κυριακάκης, Επικεφαλής Σπουδών του Πρότυπου Προγράμματος Implemented Security Management (Ι.S.M.).

Το προς ανάπτυξη θέμα τέθηκε κατά την έναρξη των μαθημάτων (κατευθείαν στα. βαθειά) και την πρώτη ημέρα στην τάξη. Ως προβληματισμός πάνω στη συζήτηση των συνιστώμενων πρακτικών για την ανάπτυξη των μέτρων ασφαλείας σε μία επιχείρηση. Επιχειρήθηκε άμεσα μία συγκριτική προσέγγιση με τις καλύτερες πρακτικές του Β΄ Μέρους του Κώδικα ISPS για τα επίπεδα ασφαλείας – και το επίπεδο των σπουδαστών συνέβαλε σε αυτό. Η ανάλυση ανέδειξε ότι η ανάπτυξη των μέτρων ασφαλείας σήμερα είναι «μονοσήμαντη» γραμμική, ακόμη και σε καταστάσεις ξαφνικού κινδύνου και όχι δυναμική. Τα μέτρα είναι αθροιστικά και όχι σε εκθετική δύναμη. Σε εκθετική δύναμη, για παράδειγμα, απέδωσαν τα μέτρα που είχε αναπτύξει ο αείμνηστος Κύριλλος Ρισκόρλα, αντιπρόεδρος επί της ασφαλείας της «Μόργκαν Στάνλεϋ». Αυτά «ξεδιπλώθηκαν» αυτόματα την 11/9/2001 και συνέβαλαν στη διάσωση και των 2700 υπαλλήλων της τράπεζας.

Στην πραγματικότητα, τα όρια των λεγομένων καταστάσεων ασφαλείας είναι συγκεχυμένα, βρίσκονται σε μία ατέρμονη κυκλική πορεία και δεν δομούνται αθροιστικά. Η αθροιστική δόμηση είναι σπάνια αποτελεσματική, όταν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες και ευχέρεια χρόνου ανάπτυξης. Συνήθως τα επιπλέον μέτρα αναπτύσσονται «μετά». Και αυτό αφορά όχι μόνο στα λιμάνια, αεροδρόμια και άλλες κρίσιμες υποδομές, αλλά και σε όλες τις επιχειρήσεις και στους Οργανισμούς. Αποφασίστηκε λοιπόν μία έρευνα, η οποία ξεκίνησε την επομένη της έναρξης του νέου Προγράμματος Implemented Security Management (I.S.M.) και διήρκεσε μέχρι τις 14 Μαΐου. Μάλιστα, οι διακοπές των ημερών του Πάσχα συνέβαλαν στην ευρεία προσέγγιση του ζητήματος και στην καταγραφή του. Στην ακαδημαϊκή αυτή δραστηριότητα συμμετείχαν όλοι οι σπουδαστές, καθένας με τη δική του συνεισφορά.

Ξεκινήσαμε την εξέταση από μία ανάλυση των επιθέσεων κατά κρίσιμων υποδομών επιχειρήσεων και Οργανισμών, σε όλα τα μέρη του πλανήτη. Για λόγους χώρου δημοσίευσης, θα κάνουμε μία σταχυολόγηση των περιστατικών από όσα εξετάσαμε, με βάση και τους πίνακες του G.T.D.B. (Global Terrorism Data Base) αλλά και εκδόσεις όπως οι «Terrorist Groups Profile» και «Country Reports on Terrorism».

Η έρευνα των τρομοκρατικών στοιχείων και των ασύμμετρων καταστάσεων έγινε προς το σκοπό ανάλυσης του «μείζονος», που επιτρέπει την κατανόηση και την ευκολότερη αντιμετώπιση του «ελάσσονος». Ομοίως, λόγω περιορισμένου χώρου δημοσίευσης, συνοπτική θα είναι και η εξέταση του τρόπου ανταπόκρισης στα περιστατικά, καθώς και της «συμπεριφοράς» των μέτρων ασφαλείας.
«Ακρογωνιαίος λίθος» της έρευνας, τα γεγονότα των επιθέσεων της 11-9-2001, που κατέδειξαν ότι ο κος Larry A. Silverstein, (Silverstein Properties, World Trade Center), ήταν ο πιο άτυχος επιχειρηματίας του Κόσμου.

Τα υφιστάμενα μέτρα δεν απέδωσαν. Οι διασώσεις έγιναν τυχαία, διότι όλοι περίμεναν εντολές. Η «αντεπίθεση» των μέτρων ασφαλείας είχε θετικά αποτελέσματα μόνο για αυτούς που είχαν προνοήσει και σε μια τέτοια μεγάλη καταστροφή απέδωσαν πολλαπλασιαστικά. Επρόκειτο, όπως αναφέραμε, για εκείνα της «Μόργκαν Στάνλεϋ» και μόνο. Τα μέτρα ασφαλείας, επιπέδου 1 έστω, δεν απέδωσαν στις βομβιστικές ενέργειες εναντίον του σιδηροδρομικού συστήματος στη Μαδρίτη, (11-3-2004) και δεν άντεξαν ούτε τα πρόσθετα στην τριήμερη επίθεση σε δύο πολυτελή ξενοδοχεία, σε σταθμό τραίνων και σε Ιουδαϊκό Κέντρο στο Mumbai της Ινδίας, το Νοέμβριο του 2008. Το αποτέλεσμα ήταν οι δεκάδες των νεκρών.

Προηγούμενα και πριν το τέλος του 20ου αιώνα είχαν υπάρξει πολλά περιστατικά, από τα οποία ενδεικτικά περιοριζόμαστε σε εκείνα εναντίον μεγάλων επιχειρήσεων που διατηρούσαν κάποια μέτρα ασφαλείας, τα οποία όμως παρακάμφθηκαν μάλλον εύκολα και σημάδεψαν την αδυναμία ανταπόκρισης.

Μάιος 1984: Εκτοξεύονται ρουκέτες εναντίον εγκαταστάσεων, γραφείων και διυλιστηρίων στην Ινδία. Ζημιές πολλών εκατομμυρίων δολαρίων.

Φεβρουάριος 1985: Κολομβία. Διεξάγονται επιθέσεις ταυτόχρονα εναντίον των εγκαταστάσεων 7 πολυεθνικών εταιρειών. Υπεύθυνη η οργάνωση FARC. (Revolutionary Armed Forces of Colombia).

Σεπτέμβριος 1985: Ένοπλοι της οργάνωσης «Ricardo Franco Front» της Κολομβίας, επιτίθενται σε συγκροτήματα γραφείων όπου στεγάζονταν πολυεθνικές εταιρείες. Λέγεται ότι σε μία από τις περιπτώσεις, οι δράστες πλήρωσαν μικρά παιδιά (άσχετα) για να «αφήσουν δύο δέματα» έξω από τις κεντρικές εισόδους των συγκροτημάτων, σαν «δέματα με δώρα για φίλους τους, που τους έκαναν αστείο για να μη μπορούν να τα βρουν». (Προέκυψε αργότερα από την έρευνα).

Ιανουάριος 1987: Λίμα Περού. Ένοπλοι επιτίθενται σε σύμπλεγμα εγκαταστάσεων γραφείων, όπου μεταξύ άλλων στεγάζονταν Γραφεία αερογραμμών, Γραφεία του ΟΗΕ και η Αυστριακή Πρεσβεία.

Ιούλιος 1987: Ένοπλοι επιτίθενται με ταυτόχρονη επίθεση από πολλά σημεία, εναντίον του συμπλέγματος γραφείων εταιρείας κατασκευής αεροδρομίων, που είχε αναλάβει κατασκευαστικά έργα στο νέο αεροδρόμιο Kansai, το οποίο αποτελούσε επέκταση του διεθνούς αεροδρομίου Narita στο Τόκυο.

Νοέμβριος 1987: Περού. Ένοπλοι της οργάνωσης «Φωτεινό Μονοπάτι» επιτίθενται εναντίον εγκαταστάσεων αυτοκινητοβιομηχανίας και ταυτόχρονα σε κτιριακά συγκροτήματα γραφείων. Σε όλες τις περιπτώσεις, υπήρχαν μέτρα ασφαλείας. Αλλά το προσωπικό έπαθε το λεγόμενο «ψυχοτραυματικό πανικό». Αντέδρασε ο καθένας «κατά το δοκούν».

Μία έρευνα όμως και παρά τον αντικειμενικό της σκοπό, με αυστηρό προσανατολισμό στο ζητούμενο – εν προκειμένω στην άμεση ανταπόκριση των μέτρων ασφαλείας σε κατάσταση emergency – αποφέρει και άλλα συμπεράσματα, που αναβλύζουν από την ίδια την έρευνα και τις συγκριτικές προσεγγίσεις. Όπως για παράδειγμα στην τάση αντιγραφής και στον τρόπο ενεργείας, αλλά και στην επιλογή του είδους του στόχου που ακολουθούν όλες οι οργανώσεις του πλανήτη, χωρίς να εξαιρούνται και αυτές του οργανωμένου εγκλήματος. Πολλές φορές στην αντιγραφή ισχύει η παροιμία «μάθε από παλιά κόλπα».

Συνακόλουθα, το Σεπτέμβριο του 2013 βρεθήκαμε μπροστά στην καταιγιστική φονική επίθεση σε μεγάλο shopping mall στο Ναϊρόμπι, από ενόπλους της οργάνωσης «Al Shabbaab». Πελάτες κρατήθηκαν όμηροι, 68 άτομα φονεύθηκαν και 175 τραυματίστηκαν. Η πλειονότητα των θυμάτων ήταν από την Κένυα, αλλά υπήρχαν και πολλοί Ολλανδοί, Βρετανοί, Κινέζοι και υπήκοοι ΗΠΑ, καθώς και διπλωμάτες από τον Καναδά και τη Γκάνα.

28 χρόνια νωρίτερα είχε προηγηθεί η έκρηξη βόμβας μέσα σε Shopping Center στο Durban της Ν. Αφρικής, όπου σκοτώθηκαν πέντε πελάτες. (Δεκέμβριος 1985: Η ενέργεια αυτή αποτέλεσε την causa adequate, για αντιγραφή της ενέργειας της «Al Shabbaab»).

Τότε, το Σεπτέμβριο του 2013, ο φόβος εξαπλώθηκε σαν παλίρροια για το ενδεχόμενο τρομοκρατικών ενεργειών εναντίον στόχων αγορών και διασκέδασης, όπως είναι τα εμπορικά κέντρα σε όλον τον κόσμο. Το « Διεθνές Συμβούλιο των Εμπορικών Κέντρων- International Council of Shopping Centers « (Εμπορικός Οργανισμός με έδρα τις ΗΠΑ), απαίτησε την εμπλοκή του Υπουργείου Εσωτερικής Ασφαλείας, ενώ η ηγεσία της Εταιρείας «BGI» που αναπτύσσει Malls στην Αφρική, δήλωνε ότι «Ήλθε ο καιρός που οι εμπορικές επιχειρήσεις θα δουν αντικειμενικά τη χρησιμότητα της ασφάλειας και δεν θα την αντιλαμβάνονται ως ένα περιττό ή αναγκαστικό έξοδο. Διότι η απειλή μιμητών είναι πλέον ξεκάθαρη». Πράγματι, έχει εντοπισθεί μία τάση «έμπνευσης» των εγκληματικών οργανώσεων από ενέργειες αναλόγων οργανώσεων, που προηγήθηκαν σε άλλα μέρη του πλανήτη. Μία τάση αντιγραφής. Αυτή αφορά τόσο στην επιλογή της ταυτότητας του στόχου, αλλά και στην αντιγραφή της τακτικής (modus operandi) στη διάπραξη της εγκληματικής ενέργειας.

Παραδείγματα. Η πρώτη επίθεση εναντίον θεατών θεάτρου πραγματοποιήθηκε από τους «Τίγρεις Απελευθέρωσης Ταμίλ Εηλάμ», στη Σρι Λάνκα (μέσα δεκαετίας του ΄80). 17 χρόνια αργότερα, γίνεται η επίθεση στο θέατρο της Μόσχας, με την ίδια τακτική, που κόστισε τη ζωή σε 67 άτομα. 27 χρόνια από εκείνη την επίθεση των «Ταμίλ», γίνεται παρόμοια επίθεση το 2012, αλλά με αυτοκτονία δραστών, σε θέατρο στο Μογκαντίσου της Σομαλίας.

Ομοίως, περί τα 27 χρόνια αργότερα, από τις επιθέσεις σε εγκαταστάσεις και μέσα μαζικής μεταφοράς στη Σρι-Λάνκα, πάλι από την οργάνωση «Ταμίλ», πραγματοποιούνται οι επιθέσεις φθίνοντος του 2013, στο Βολγκογκράντ (πρώην Στάλινγκραντ), ενώ είχαν προηγηθεί τη δεκαετία του ΄90, επιθέσεις αυτοκτονίας σε λεωφορεία στο Ισραήλ.

Για να επανέλθουμε στον κύριο άξονα του θέματός μας, αναλύσαμε περαιτέρω και τις ακόλουθες περιπτώσεις:

Ιανουάριος – Μάρτιος 1973: Ευρώπη. Διάφορες ένοπλες επιθέσεις σε συγκροτήματα γραφείων επιχειρήσεων και δολοφονία επιχειρηματία από μέλη οργανώσεων Μεσανατολικής προέλευσης.
Μάιος 1982 – Μάρτιος 1988: Ισπανία. Η οργάνωση «Commandos Iraultza» επιτίθεται με βόμβες σε πολλά εργοστάσια, εγκαταστάσεις επιχειρήσεων και διευκολύνσεών τους.
Οκτώβριος – Δεκέμβριος 1984: Βέλγιο. Μέλη της οργάνωσης «Cellules Communistes Combattantes – C.C.C.» πυροδοτούν βόμβες σε κτιριακό συγκρότημα γραφείων, σε εργοστάσιο χάλυβα και σε εταιρεία διαχείρισης φυσικού αερίου.

Ιανουάριος 1986 – Αύγουστος 1987: Γερμανία. Πολλές βομβιστικές επιθέσεις εναντίον εγκαταστάσεων επιχειρήσεων και εργοστασίων, από την οργάνωση «Επαναστατικοί Πυρήνες – Revolutionaere Zellen» κ.ά.

Το σημαντικότερο είναι ότι οι επιθέσεις εξελίχθηκαν σε καθημερινές καταστάσεις, δηλαδή Επιπέδου Ασφαλείας 1. Δεν υπήρχε δηλαδή πληροφόρηση ώστε να αναπτυχθούν τα μέτρα των επιπέδων 2 και 3, με την έννοια τουλάχιστον του κώδικα ISPS, οπότε θα λειτουργούσε η αρχή της αποτροπής. Δεν υπήρξε όμως ούτε ευελιξία μεταπήδησης των υπαρχόντων μέτρων, διότι υπήρχαν από την κατάσταση της καθημερινότητας στην κατάσταση emergency. Αυτό βέβαια θα έπρεπε να προϋποθέτει μία προετοιμασία ενσωματωμένη στην κατάσταση ήρεμης ετοιμότητας, όμοια με αυτής των κυανόκρανων στην κατάσταση «peacekeeping». Να έχει προηγηθεί και εξαντληθεί αυτό που διαγράφεται από την ισραηλινή φόρμουλα, «ντορόν-τφιλά-μιλχαμά». Δηλαδή, όπως θα λέγαμε περιφραστικά, μελέτη όλης της κατάστασης, ανάλυση κινδύνων πριν συμβούν, αυτοπροετοιμασία και προετοιμασία λεπτομερής και « καμουφλαρισμένη ετοιμότητα για μάχη». Στη φόρμουλα αυτή κάνουμε μία αναλογική αντικατάσταση με γνωστές και επιτρεπόμενες σε εμάς τακτικές, π.χ. στην έννοια της «μάχης» βάζουμε ορισμένες από τις 20 αρχές του security management, όπως την ανίχνευση της απειλής ή της αναγνώρισης της έναρξης της επίθεσης, την εκτίμηση, την αντίδραση σε στενή συνεργασία με τη δημόσια δύναμη, την έκπληξη στον επιτιθέμενο και τον έλεγχό του. Αυτά όμως προϋποθέτουν σχεδιασμούς και ανάπτυξη ποιοτικών συνεργασιών. Δηλαδή πολύχρονη προετοιμασία «προς τα πίσω». Με άλλα λόγια, σοβαρό έργο προετοιμασίας, κάτι που δεν φαίνεται να γίνεται πουθενά. Είχε συμβεί μόνο στις ΗΠΑ, μετά το Περλ Χάρμπορ. Τότε η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση ζήτησε τη βοήθεια των εσωτερικών τμημάτων ασφαλείας των βιομηχανιών και των ΙΕΠΥΑ, ανέπτυξε τις διαδικασίες για τις συμβάσεις έργων που αφορούσαν σε θέματα εθνικής άμυνας, κάτι ανάλογο με το δικό μας Ε.Κ.Β.Α. (Εθνικός Κανονισμός Βιομηχανικής Ασφάλειας). Αναπτύχθηκαν συστήματα χειρισμού διαβαθμισμένων πληροφοριών και το επιπλέον βήμα αποτέλεσε η αναβάθμιση του ιδιωτικού προσωπικού παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, με την απονομή του τίτλου της «βοηθητικής στρατιωτικής αστυνομίας». Περισσότερο από 200.000 security επιμορφώθηκαν και ανέλαβαν επιπλέον καθήκοντα, υποχρεώσεις αλλά και προνόμια. (Σχετ. Purpura & Κυριακάκης 2005: 67,68).

Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων που αναφερθήκαμε, τα γεγονότα έλαβαν χώρα σε συνθήκες Επιπέδου Ασφαλείας 1. Ένα δεύτερο σημείο είναι ότι ενώ τα γεγονότα ήσαν σε εξέλιξη «εν τω πράττεσθαι», η αντίδραση υπήρξε είτε νωχελική είτε βεβιασμένη είτε αντιμετωπίστηκε με την αραβική και ελληνική θυμοσοφία «στην καταιγίδα κάτσε σταυροπόδι μέχρι να περάσουν οι κεραυνοί» και «κάθε θαύμα τρεις ημέρες», αντίστοιχα.

¶λλωστε, αν υπήρχε κλιμάκωση μέτρων ασφαλείας, οι δράστες δεν θα πετύχαιναν το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Αυτό, συμπερασματικά, ενισχύει την άποψη της έλλειψης πληροφοριών.
Μία ολιστική εξέταση με ανάλυση των όσων περιστατικών εξετάσθηκαν, αποδίδει τα ακόλουθα τρία κύρια σημεία.

1. Έλλειψη πληροφοριών. (Θα υπήρχε κλιμάκωση μέτρων ασφαλείας που θα απέτρεπαν τις ενέργειες ή οι ενέργειες δεν θα ολοκληρώνονταν ή θα δημιουργούσαν παρέκκλιση, δηλαδή «στροφή» σε έναν από στόχους «γκάμας επιλογών». Ανταπόκριση δηλαδή στις αρχές 4,5 και 6 του Security Management, (αποτροπή, αντοχή, φυγή δραστών και στροφή προς αφύλακτο στόχο).
H μέχρι τώρα ακολουθούμενη «κλιμάκωση μέτρων ασφαλείας», περιλαμβανομένων και των επιπέδων ασφαλείας 1,2,3, του ISPS που εφαρμόζονται και σε όλες τις διαδικασίες των λιμένων και λιμενικών εγκαταστάσεων, είναι γραμμική και όχι δυναμική.

Παρά το ότι ο κλάδος Security αναπτύσσεται διεθνώς, ραγδαία και συνεχώς και παρά τις αθρόες εισροές στελεχιακού δυναμικού, τις ποικίλες και διαφόρων επιπέδων μετεκπαιδεύσεις και επιμορφώσεις και την είσοδο πάμπολλων στελεχών της δημόσιας δύναμης, στο χώρο παρατηρείται μία σοβαρή έλλειψη παραγωγής νέας γνώσης ασφαλείας – Security.

Για το θέμα των επιχειρησιακών πληροφοριών ασφαλείας έχει γίνει λόγος από τα τεύχη του περιοδικού «Security Manager» (σειρά δημοσιευμάτων Intelligence Management, Σπ. Κυριακάκη, 2012).
Εμείς με το παρόν, προσπαθούμε να βοηθήσουμε στην παραγωγή νέας γνώσης και διατυπώνουμε την άποψη ότι η κλιμάκωση των μέτρων ασφαλείας δεν μπορεί να είναι γραμμική, αλλά δυναμική, με μετατροπή από τη μία κατάσταση ασφαλείας στην άλλη. Αν δηλαδή η ακολουθούμενη πρακτική των επιπέδων ασφαλείας (π.χ. ISPS) είναι αναλογική, εμείς κάνουμε λόγο για «ψηφιακή πρόταση».
Πιο αναλυτικά – και για το «αναλογικό υπόδειγμα», έχουμε τον Κώδικα ISPS.

Στην Ενότητα 4 του Β΄ Μέρους του ISPS, σημεία 4.8,4.9, γίνεται ο προσδιορισμός του όρου «επίπεδο ασφαλείας». Στην ενότητα 9, για το Σ.Α.Π. (Σχέδιο Ασφάλειας Πλοίου), σημεία 9.14 έως και 9.50, ορίζονται οι συνιστώμενες ενέργειες ανά επίπεδο και τις δραστηριότητες στο πλοίο, σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες στη λιμενική εγκατάσταση και ανά ζώνη. Επίσης, στην Ενότητα 16 για το σχέδιο ασφαλείας Λιμενικής Εγκατάστασης και τα επίπεδα ασφαλείας, καθώς και την εκτέλεση των σχετικών καθηκόντων ανά ζώνες και εργασίες, πάντα σε αντιστοιχία με τα ανάλογα σημεία του σχεδίου ασφαλείας πλοίου, ορίζονται οι καλύτερες πρακτικές.

Αυτά όμως που εισηγούμεθα, προϋποθέτουν τροποποίηση των υπαρχόντων σχεδίων ασφαλείας και των 16, αν υπάρχουν, που κατευθύνουν με συστάσεις (recommendations), αλλά και των προγραμμάτων ασφαλείας που αντιστοιχούν και βασίζονται στα σχέδια και συμβουλεύουν για τις λεγόμενες best practices. Προς τούτο, χρησιμοποιήσαμε ένα «σταθμισμένο υπόδειγμα», του οποίου η εφαρμογή με τις απαιτούμενες διορθώσεις έχει στεφθεί διεθνώς από επιτυχία. Βέβαια, ανακύπτει οικονομικό θέμα σχετικά με τη διάθεση επιχειρησιακού προσωπικού, αλλά σε μία πρώτη προσέγγιση υπενθυμίζεται η δήλωση της ηγεσίας της εταιρείας «BGI», που κατασκευάζει Malls στην Αφρική και δήλωνε ότι « Ήλθε ο καιρός που οι εμπορικές επιχειρήσεις θα δουν αντικειμενικά τη χρησιμότητα της ασφάλειας και δεν θα την αντιλαμβάνονται ως ένα περιττό ή αναγκαστικό έξοδο. Διότι η απειλή μιμητών είναι πλέον ξεκάθαρη».

Εμείς θα προτείναμε ένα άλλο φάσμα δραστηριοτήτων ασφαλείας σε σχέση με τη διατήρηση της τάξης στο πλαίσιο μιας κρίσιμης υποδομής, ενός Οργανισμού ή μιας Επιχείρησης. Η διατήρηση της τάξης και της ομαλής ροής των δραστηριοτήτων, προϋποθέτει μία σειρά τακτικών (κάθε τακτική περιλαμβάνει ένα «σετ» πράξεων, προσεκτικά σχεδιασμένων, προκειμένου να επιτευχθούν συγκεκριμένοι σκοποί ασφαλείας). Πολλές τακτικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διατήρηση της τάξης, ανά περίσταση.

¶λλωστε, το λεγόμενο Security αφορά στη λεγόμενη situational prevention. Κάνουμε λοιπόν μία διαφορετική – δυναμική θα λέγαμε – θέαση των επιπέδων ασφαλείας και εισηγούμεθα τις καταστάσεις ασφαλείας. Στην πραγματικότητα, είναι μία κατάσταση «τηλεσκοπικά εκδηλούμενη». Πρόκειται για τη «διατήρηση της τάξης» (επάρκεια ιδιωτικών μέτρων ασφάλειας, εξασφάλιση ομαλότητας της καθημερινότητας), με σοβαρή δουλειά ιδίως στο επίπεδο συνεργασιών που έχει προηγηθεί και «ήρεμη συντριπτική επαγρύπνηση». Η κατάσταση αυτή σε περίπτωση σύγκρουσης μετατρέπεται σε προληπτική. Προκειμένου να γίνει αυτό όμως, απαιτείται η εμπλοκή «ρωμαλέων» μέτρων, εσωτερικά και εξωτερικά. Εσωτερικά με την κλιμάκωση (εσωτερικών) μέτρων προστασίας και την αναζήτηση πληροφοριών για απειλές. Εξωτερικά, σε συνεργασία με τη Δημόσια Δύναμη και τούτο προκειμένου να αποσοβηθεί εξέλιξη της συγκρουσιακής κατάστασης. Απαιτείται λοιπόν ένα σύστημα πληροφοριών με ανάπτυξη ικανοτήτων προσεκτικής ανάλυσης όλων των παραγόντων και εκείνων που αφορούν στις πρώιμες και ύστερες καταστάσεις προετοιμασίας ενεργειών εναντίον προσώπων και εγκαταστάσεων των Επιχειρήσεων και των Οργανισμών. Τα μέτρα θα περιλαμβάνουν και διαδικασίες ενίσχυσης εμπιστοσύνης του προσωπικού. Για την κατηγορία αυτή απαιτείται η δημιουργία ενός «Good Office», όπως συμβουλεύει και ο ΟΗΕ, για ευρύτερες καταστάσεις συγκρούσεων και για τις επιχειρήσεις υποστήριξης ειρήνης. Το γραφείο αυτό θα είναι σε «ετοιμότητα συγκρότησης», ένας μικρότερος ομόκεντρος κύκλος θα λέγαμε, της «Ομάδας Διαχείρισης Κρίσεων» του Οργανισμού. Το «Good Office» θα διευκολύνει με τις συνεργασίες του την επίλυση των συγκρούσεων, πριν γίνουν κρισιγενείς. Για πρακτικούς λόγους προετοιμασίας, μπορούμε να επιχειρήσουμε μία διάκριση των καταστάσεων, σε:

• «Διατήρηση της τάξης και της ασφάλειας στην επιχείρηση ή στον Οργανισμό». Με την έννοια των προληπτικών μέτρων ασφάλειας, τη διατήρηση χωρίς παρεκκλίσεις του «status quo» και την πρόληψη των απωλειών από λάθη, ατυχήματα, φθορές, έγκλημα όλων των μορφών, μη ηθικές πρακτικές. Επίσης με την παράλληλη ενίσχυση των δημοσίων σχέσεων «πρώτης γραμμής μετώπου» (πρώτη επαφή επισκεπτών, πελατών, συνεργατών, προμηθευτών). Δηλαδή κατάσταση «προστασίας μικροοικονομίας».
• «Ανάπτυξη και κτίσιμο ασφαλείας». Περιλαμβάνει ένα φάσμα μέτρων που θα ξεδιπλωθούν, στοχεύοντας στη μείωση του κινδύνου «ολισθήματος ή επαναολισθήματος», προς συγκρουσιακή κατάσταση και τη δημιουργία συνθηκών σταθερότητας, ασφάλειας και ανάπτυξης. Η Ανάπτυξη και το «κτίσιμο» ασφαλείας είναι ένα σύνθετο και μακράς διαδικασίας ολικό μέτρο για τη δημιουργία των αναγκαίων συνθηκών με «βαθειά ρίζα», που δομούν συνθήκες τέτοιες ώστε να προστατευθούν πρόσωπα και εγκαταστάσεις αποτελεσματικά, διευκολύνοντας παράλληλα τη ροή όλων των διαδικασιών και των εργασιών και ενδυναμώνοντας τη συνεργασία με τις αρχές. Π.χ. για τα νοσηλευτικά ιδρύματα, σύνδεση των ατομικών ανά νοσηλευτικό ίδρυμα σχεδίων «Περσέας» και «Σώστρατος», με το σχέδιο «Δευκαλίων».
• «Επιβολή ασφαλείας». Αφορά στην ανάπτυξη μέτρων, κύρια στον έλεγχο προσβάσεων, αλλά και εφαρμογή μέτρων ασφαλείας και διορθωτικών μέτρων σε αυτά, καθώς και συνεργασία με τη δημόσια δύναμη που θα επέμβει κατασταλτικά, μέχρι και του αιφνιδιασμού και του ελέγχου των δραστών.
  Στην κατάσταση αυτή εμπίπτει ο έλεγχος προσερχόμενων φιλάθλων ενόψει αθλητικής εκδήλωσης (Ν. 3708/08 αρ.4), ο έλεγχος ταξιδιωτών και πληρωμάτων, χειραποσκευών, αποσκευών, φορτίων, εφοδίων, ταχυδρομικού υλικού σε αερολιμένες και λιμένες και μόνο ύστερα από έγκριση της αρμόδιας αεροπορικής ή λιμενικής Αρχής, αντιστοίχως, δηλαδή η περίπτωση του αρ.1 παρ.1 ε του Ν.3707/2008. Επίσης το δικαίωμα/εξουσία του πολίτη, του άρθρου 275 του Κ.Π.Δ. για σύλληψη, τηρώντας τις διατάξεις του Συντάγματος και του άρθρου 279 ΚΠΔ. για την άμεση προσαγωγή του συλληφθέντα στον εισαγγελέα.

Πάντα ταύτα βέβαια, με μία προϋπόθεση. Να μην παραβιαστεί ο ορίζοντας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να μη χρησιμοποιούνται μέσα που θα είναι όχι μόνο επικίνδυνα, αλλά έστω και ενοχλητικά. Ένα άλλο θέμα «επιβολής ασφάλειας» είναι η αποτροπή επιχειρούντων πειρατεία δραστών, όταν η ομάδα ασφαλείας του πλοίου ακολουθώντας τις διαδικασίες του εγγράφου Μοντρέ και των αρχών του ΟΗΕ για την κλιμάκωση διαδικασιών που προοιωνίζουν επικείμενη χρήση όπλων από την ομάδα ασφαλείας που συνοδεύει το εμπορικό πλοίο, αποτρέπει την εγκληματική αυτή πράξη.
Απαιτείται όμως η τροποποίηση υπαρχόντων σχεδίων και προγραμμάτων ασφαλείας ανά επιχείρηση ή Οργανισμό. Δύσκολα τα όσα εισηγούμαστε. Όχι όμως και ακατόρθωτα. ¶λλωστε «.α δ’ αρετά βαίνει διά μόχθων.», Ευριπίδης «Ηρακλείδαι: 625».

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
. Εκδόσεις όπως οι «Terrorist Groups Profile», «Country Reports on Terrorism». USA.
. G.T.D.B. (Global Terrorism Data Base) Πανεπιστήμιο ΜΕΡΙΛΑΝΤ κ.ά
. Κυριακάκης Σπ. Η ανάπτυξη των σχεδίων ασφαλείας. Σειρά δημοσιεύσεων στο περιοδικό «Security Manager», έτος 2011.
. Ιδίου. «Σχέδια Ναυτικής Ασφάλειας». Εφημερίδα «Maritime Economies», τεύχη 26 έως και 32, Ιανουάριος έως και Μάρτιος 2013.
. Π.Δ. 56/2004, περί της τροποποίησης της SOLAS και της ενσωμάτωσης του ISPS code, στην Ελληνική Νομοθεσία.
. United Nations Peacekeeping Operations, Principles and Guidelines. United Nations « Peacekeeping Best Practices Section, Division of Policy, Evaluation and Training, Department of Peacekeeping Operations, United Nations Secretariat, NEW YORK, 2008.