Ασφάλεια των Αθλητικών Εκδηλώσεων: Β΄ μέρος – Ρόλος και παρεμβάσεις του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας

Η ασφάλεια των αθλητικών συναντήσεων και των εγκαταστάσεων όπου αυτές διεξάγονται, αποτελεί μείζον ζήτημα και κορυφαία προτεραιότητα όλων των εμπλεκομένων φορέων.
Με αφορμή την απόφαση της Αιγυπτιακής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου (EFA) να τιμωρήσει με διετή αποκλεισμό την Aλ-Μάσρι για τα αιματηρά επεισόδια που είχαν σημειωθεί την 1η Φεβρουαρίου στο γήπεδό της, στα οποία έχασαν τη ζωή τους 74 άτομα, ξεκίνησαν ταραχές και ξέσπασαν συγκρούσεις αργά το βράδυ της Παρασκευής και συνεχίζονταν μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου, στα τέλη Μαρτίου του τρέχοντος έτους.

Εκατοντάδες οργισμένοι οπαδοί συγκρούστηκαν με την αστυνομία μετά την ανακοίνωση της απόφασης. Σύμφωνα με την ίδια απόφαση, η έδρα της ομάδας, το Στάδιο Πορτ Σάιντ, θα κλείσει για τρία χρόνια. Αυτόπτες μάρτυρες είπαν ότι η στρατιωτική αστυνομία πυροβολούσε στον αέρα για να διαλύσει τους εκατοντάδες οπαδούς της ομάδας, που είχαν συγκεντρωθεί έξω από την έδρα της Αρχής της Διώρυγας του Σουέζ στο Πορτ Σάιντ.

Ο θλιβερός απολογισμός είναι ότι ένα 13χρονο παιδί σκοτώθηκε και άλλοι 18 άνθρωποι τραυματίστηκαν σε συγκρούσεις που σημειώθηκαν τη νύχτα, μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας και εξοργισμένων οπαδών της ποδοσφαιρικής ομάδας Αλ-Μάσρι στο Πορτ Σάιντ της Αιγύπτου.(εικόνα 1)
Τα αιματηρά αυτά επεισόδια ήρθαν να προστεθούν σε μια σειρά παρόμοιων γεγονότων αθλητικής βίας σε διεθνές επίπεδο, με αποτέλεσμα η ασφάλεια των αθλητικών συναντήσεων και των εγκαταστάσεων όπου αυτές διεξάγονται, να αποτελεί μείζον ζήτημα και κορυφαία προτεραιότητα όλων των εμπλεκομένων φορέων.
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, ως αθλητική εγκατάσταση νοείται το σύνολο των κτιριακών εγκαταστάσεων και υποδομών (αγωνιστικός χώρος, κερκίδες, αποδυτήρια, βοηθητικοί χώροι, κ.λπ.), καθώς επίσης και η περιβάλλουσα περιοχή αυτών, η οποία οριοθετείται ανάλογα με τη χωροταξική κατανομή της περιοχής.
Ανάλογα με την κατηγοριοποίηση των μέτρων σε συνήθη, αυξημένα και έντονα, δημιουργούνται ζώνες ανάσχεσης – ελέγχου ασφαλείας εξωτερικά της αθλητικής εγκατάστασης, στις οποίες έχουμε ήδη αναφερθεί και oι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ομαλή ροή των θεατών και στον αποτελεσματικό έλεγχό τους, τόσο κατά την προσέγγισή τους, όσο και κατά την είσοδό τους στην αθλητική εγκατάσταση.
Σε αθλητικές εκδηλώσεις όπου διαχωρίζονται οι θεατές των δύο ομάδων, θα πρέπει να σχεδιάζεται από το διοργανωτή της αθλητικής εκδήλωσης σε συνεργασία με ¬την Αστυνομία, η στρατηγική διαχωρισμού τους. Εάν είναι απαραίτητο, θα προβλέπεται επίσης και στρατηγική διαχωρισμού στάθμευσης οχημάτων (parking) για φιλάθλους των δύο ομάδων.

Μέτρα κατά την προσέλευση:
Ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες, ο διαχωρισμός των φιλάθλων πρέπει να ξεκινάει όσο το δυνατό μακρύτερα από την αθλητική εγκατάσταση, ώστε να αποτρέπεται η ανάμειξη των φιλάθλων των δύο (2) ομάδων στις εισόδους του σταδίου ή στα τουρνικέ (εικόνα 2).
Θα πρέπει να παρέχονται χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων και λεωφορείων σε διαφορετικές πλευρές του σταδίου και όσο το δυνατόν πλησιέστερα στους αντίστοιχους τομείς των θέσεων.
Στις περιπτώσεις αυτές και προκειμένου να αποφευχθούν οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των οπαδών των δύο ομάδων, μεριμνούμε ώστε:

• Να προσεγγίζουν από διαφορετικές πλευρές το γήπεδο κατά την άφιξή τους.
• Να εισέρχονται από διαφορετικές πύλες και να μην αναμιγνύονται εντός του γηπέδου.
• Να μην είμαστε προκλητικοί στους διενεργούμενους ελέγχους.
• Ο έλεγχος να είναι μεν αυστηρός, αλλά προς όλους, χωρίς αφορμές για διακρίσεις.
• Ο διαχωρισμός μεταξύ τους εντός του γηπέδου, μπορεί να είναι τεχνητός ή φυσικός
• Φυσικός, δηλαδή με τη μη δυνατότητα πρόσβασης σε άλλο διάζωμα, λόγω αλλαγής ορόφου ή ύπαρξης τάφρου ή άλλου παρόμοιου τρόπου αποκλεισμού της πρόσβασης.
• Τεχνητός, με την ύπαρξη σιδερόφρακτων, μπαρών, κάγκελων κ.λπ. ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΦΙΞΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΜΕΝΩΝ ΟΠΑΔΩΝ ΘΥΡΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ V.I.P.- ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ

Η στρατηγική διασκορπισμού του πλήθους μετά τη λήξη του αγώνα πρέπει να εξετάζεται και να υλοποιείται σύμφωνα με τις συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε αθλητικής εκδήλωσης (μεριμνώντας και πάλι για το διαχωρισμό των οπαδών), ενώ πρέπει να θεωρείται αναγκαία η υλοποίηση της στρατηγικής αυτής στις περιπτώσεις εκείνες όπου εξαρχής διαχωρίζονται οι οπαδοί των δύο ομάδων κατά την προσέλευσή τους στο γήπεδο.

Απαιτήσεις επιχειρησιακής ασφάλειας
Οι συγκεκριμένες απαιτήσεις επιχειρησιακής ασφάλειας στην υλοποίηση του επιχειρησιακού σχεδιασμού, είναι:
α) Αποτελεσματική διαχείριση του πλήθους (θεατών) κατά την προσέλευση – παραμονή στους χώρους των αθλητικών εγκαταστάσεων και κατά την αποχώρησή του.
β) Εντοπισμός, αποτροπή και αντιμετώπιση όλων των περιστατικών που σχετίζονται με θέματα ασφάλειας, με το μικρότερο δυνατό αντίκτυπο στην ομαλή διεξαγωγή της αθλητικής εκδήλωσης.
γ) Ενδελεχής έρευνα των αθλητικών εγκαταστάσεων, αποκλεισμός πρόσβασης σε αυτές (‘κλείδωμα’) και φρούρηση αυτών, σύμφωνα με τις ειδικότερες οδηγίες.
δ) Εγγύηση ότι όλο το προσωπικό που θα συμμετέχει στην υλοποίηση των επιχειρησιακών σχεδίων, έχει λάβει την κατάλληλη ενημέρωση σχετικά με τους ρόλους και τις αρμοδιότητές του, σε σχέση με τα καθήκοντα που θα εκτελέσει στη συγκεκριμένη αθλητική εκδήλωση.
στ) Εποπτεία και έλεγχος της εκτέλεσης των καθηκόντων διατήρησης της τάξης και ασφάλειας στις αθλητικές εγκαταστάσεις και στην περιβάλλουσα περιοχή τους.

Ενημέρωση του προσωπικού ασφαλείας
Σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική υλοποίηση των μέτρων τάξης & ασφάλειας και στην αντιμετώπιση ανάλογων περιστατικών, έχει η πλήρης και σωστή ενημέρωση του προσωπικού ασφαλείας για τα καθήκοντά του στη συγκεκριμένη θέση, καθώς και για την αντίδρασή του σε κάθε συμβάν (αναταραχές, έκνομες ενέργειες, τρομοκρατικές ή φυσικές καταστροφές) και το ρόλο του σε διαδικασίες αστυνομικής παρέμβασης, εκκένωσης ή διάσωσης. Προς την κατεύθυνση αυτή είναι πολύ θετική η συγκέντρωση από τον υπεύθυνο ασφαλείας του προσωπικού ασφαλείας ανά τομέα ευθύνης, λίγο πριν την έναρξη του αγώνα και η ενημέρωσή τους – ανάλυση ενεργειών τους σε κάθε μία από τις προαναφερόμενες περιπτώσεις – συμβάντα, ώστε αφενός μεν να έχουν στο μυαλό τους τη χωρο-μορφολογία του συγκεκριμένου σταδίου και αφετέρου να έχουν πολύ πρόσφατη την ενημέρωση, ώστε να θυμούνται τι ακριβώς πρέπει να κάνουν (εικόνα 3).

Επιχειρησιακή τακτική προσωπικού ασφαλείας (Ι.Ε.Π.Υ.Α.)
Για να είναι αποδοτική η παρέμβαση του προσωπικού ασφαλείας, θα πρέπει να έχει αμεσότητα και να είναι στοχευόμενη στο άτομο ή στα άτομα που προκαλούν την αναταραχή.
Στόχος μας είναι να αποφύγουμε τη δημιουργία όχλου που θα υποστηρίζει την αναταραχή, αλλά να τους στρέψουμε προς την κατεύθυνση της συνέχισης του αγώνα, προτρέποντας και τους ίδιους τους φιλάθλους να κατευνάσουν τους δύστροπους οπαδούς, επικαλούμενοι ιδίως το όφελος της ομάδας, Το ίδιο ισχύει και σε περιπτώσεις όπου οπαδοί επιχειρήσουν να εισέλθουν στον αγωνιστικό χώρο. Τους δηλώνουμε δηλαδή ότι αυτό είναι σε βάρος της ομάδας και του αγώνα και προσπαθούμε να εντάξουμε στη λογική αυτή και τους άλλους οπαδούς, ώστε να πετύχουμε «αυτορύθμιση».
Εάν αυτό δεν συμβεί, αλλά αντίθετα υπάρχει άμεση κλιμάκωση με βέβαιη τη δημιουργία όχλου και περαιτέρω δημιουργία αναταραχών, απομακρύνουμε/ απομονώνουμε τους ταραξίες -δύστροπους οπαδούς και ταυτόχρονα αναγγέλλουμε από τα μεγάφωνα ότι οι καταστάσεις αυτές είναι τελικά σε βάρος της ομάδας. Ενώ καθοριστικό ρόλο σε τέτοιες περιπτώσεις έχει διαπιστωθεί ότι παίζει τυχόν ανακοίνωση από τα μεγάφωνα παραγόντων ή του προέδρου της ομάδας.
Εάν παρ΄ όλα αυτά δεν υπάρχει αποκλιμάκωση, αλλά αντίθετα η κλιμάκωση της έντασης συνεχίζεται και υπάρχει βέβαιος κίνδυνος συμπλοκών ή άλλων ενεργειών (π.χ. σπασίματα, βίαιες συγκρούσεις οπαδών, φωτιές κ.λπ.) η αστυνομία θα πρέπει να κληθεί να επέμβει άμεσα.
Σε καμία περίπτωση δεν συμμετέχει το προσωπικό ασφαλείας Ι.Ε.Π.Υ.Α. στην επέμβαση της αστυνομίας, κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων.
Το προσωπικό ασφαλείας (Ι.Ε.Π.Υ.Α.) θα πρέπει να λάβει θέσεις που εκ των πρότερων θα έχουμε καθορίσει στους τομείς τους για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ώστε αφενός να μην κινδυνεύουν και αφετέρου να μη δημιουργούν προβλήματα στην αστυνομική επέμβαση.
Το προσωπικό ασφαλείας πρέπει να καλεί την αστυνομία σε κάθε σοβαρό συμβάν, ώστε οι παραβάτες να αποχωρήσουν από το στάδιο – εάν τελικά αποφασισθεί αυτό – και να οδηγηθούν στις αρμόδιες Αρχές, αν προβλέπεται κάτι τέτοιο, ανάλογα με το αδίκημα που διέπραξαν. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι σε κάθε επαπειλούμενη αναταραχή είναι σκόπιμο να απομονώνουμε τους ταραξίες, ώστε να μην «ομαδοποιούνται» μαζί με άλλους και δημιουργείται έτσι όχλος που δύσκολα ελέγχεται.
Στα καθήκοντα και στις αρμοδιότητες του προσωπικού ασφαλείας (Ι.Ε.Π.Υ.Α.) περιλαμβάνονται κυρίως οι παρακάτω δραστηριότητες:

• Ελέγχουν την προσέλευση και είσοδο καθώς και την απρόσκοπτη έξοδο-αποχώρηση των φιλάθλων, ενώ αποτρέπουν την είσοδο όσων είναι σε καταφανή κατάσταση μέθης ή υπό την επήρεια ουσιών.
• Κατευθύνουν τους φιλάθλους στη θέση τους εντός της εγκατάστασης.
• Επιβλέπουν τους φιλάθλους για εντοπισμό των ταραξιών.
• Υποδεικνύουν αυτούς στην αστυνομία.
• Μεριμνούν για την αποτροπή οποιασδήποτε προκλητικής συμπεριφοράς των θεατών, εντός ή στα πέριξ του σταδίου (απαράδεκτα επίπεδα προφορικής πρόκλησης από θεατές έναντι παικτών ή αντίπαλων φιλάθλων, ρατσιστική συμπεριφορά, προκλητικά πανό ή σημαίες, κ.λπ.).

Διαδικασίες αποτροπής αυθαίρετης εισόδου στον αγωνιστικό χώρο
Πρέπει να διασφαλίζεται ότι οι αξιωματούχοι του αγώνα προστατεύονται από αυθαίρετη είσοδο των θεατών στον αγωνιστικό χώρο. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της χρήσης ενός ή περισσότερων από τα παρακάτω μέτρα, εξαρτώμενων από τις ιδιαίτερες συνθήκες:

• Παρουσία προσωπικού ασφαλείας εντός, ή κοντά στον αγωνιστικό χώρο.
• Τάφρος ικανοποιητικού πλάτους και βάθους.
• Διαμόρφωση των καθισμάτων με τρόπο, που να τοποθετεί τους θεατές της πρώτης σειράς ψηλότερα από τον αγωνιστικό χώρο και να γίνεται η πρόσβαση απίθανη αν όχι αδύνατη.
• Ανυπέρβλητά διαφανή προπετάσματα ή κιγκλιδώματα, που μπορούν είτε να στηθούν μόνιμα είτε να τοποθετηθούν με τέτοιο τρόπο που να μετακινούνται – όταν θεωρείται ότι δεν είναι απαραίτητη η χρήση τους για κάποιο συγκεκριμένο αγώνα.

Οποιοδήποτε είδος προστασίας χρησιμοποιείται έναντι αυθαίρετης εισχώρησης πρέπει να περιλαμβάνει ικανοποιητικά μέσα για τη διαφυγή των θεατών στον αγωνιστικό χώρο σε περίπτωση άμεσου κινδύνου, εκτός εάν κατά την πιστοποιημένη άποψη των δημοσίων αρχών, σε περίπτωση έκτακτου κινδύνου, υπάρχουν αρκετοί τρόποι διαφυγής προς τα πίσω και/ή στο πλάι, που δεν θα καθιστούν απαραίτητη τη χρήση του αγωνιστικού χώρου για τέτοιο σκοπό.
Το είδος προστασίας που υιοθετείται κατά της αυθαίρετης εισχώρησης πρέπει να εγκρίνεται από τις δημόσιες αρχές και δεν πρέπει να δημιουργεί κίνδυνο σε περίπτωση πανικού ή εκκένωσης λόγω άμεσου κινδύνου.

Απαιτήσεις σχεδιασμού εκκένωσης σταδίου
Με μέριμνα του προσωπικού Ι.Ε.Π.Υ.Α. διασφαλίζεται ότι όλες οι δημόσιες δίοδοι, διάδρομοι, σκάλες, πόρτες, θύρες και έξοδοι κινδύνου είναι ελεύθερες από εμπόδια που μπορεί να παρεμποδίζουν την ελεύθερη κίνηση των θεατών. Οι θύρες εισόδου – εξόδου των αθλητικών εγκαταστάσεων παραμένουν ανοικτές υποχρεωτικά κατά τη διάρκεια του αθλητικού γεγονότος και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες καμία από αυτές τις πόρτες ή θύρες δεν πρέπει να είναι κλειδωμένη.
Στο σχέδιο εκκένωσης πρέπει να προβλέπονται ιδίως οι κατάλληλοι χώροι προώθησης – συγκέντρωσης του κοινού, η τοποθέτηση φωτεινών ενδείξεων ασφαλείας και τα ειδικότερα καθήκοντα του προσωπικού Ι.Ε.Π.Υ.Α. στον τομέα της άμεσης εκκένωσης – διάσωσης σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.

Τέλος, συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι είναι σκόπιμο το προσωπικό ασφαλείας να είναι εφοδιασμένο με εγχειρίδιο στο οποίο θα καταγράφονται πλήρως τα καθήκοντα και οι ευθύνες που έχει στο πλαίσιο της αθλητικής εκδήλωσης, το οποίο μεταξύ των άλλων, ενδεικτικά, προτείνεται να περιέχει:

1. Γενικές οδηγίες – παρουσίαση σταδίου – ρόλος τους.
2. Καθήκοντα πριν τον αγώνα, κατά τη διάρκεια και μετά τον αγώνα.
3. Διαδικασίες έκτακτης ανάγκης.
4. Σχέδια αντιμετώπισης έκτακτων – κρίσιμων περιστατικών.
5. Αντίδραση σε περίπτωση πυρκαγιάς – αναταραχής/ επεισοδίων – σοβαρών τραυματισμών – εκτεταμένων καταστροφών.
6. Ειδικές ευθύνες – κώδικας συμπεριφοράς.
7. Κρίσιμα σημεία του σταδίου (hot-spot).

Του Δημήτρη Λόγου
Ταξίαρχος ΕΛ.ΑΣ. ε.α.