Υδατοδρόμια και Ιδιωτική Ασφάλεια: Σύγκλιση Λιμενικών και Αεροπορικών Πρακτικών Ασφάλειας

Για τη λειτουργία ενός ΑΥΕ (αεροδρόμιο επί υδάτινης επιφάνειας) θα απαιτηθούν προγράμματα, σχέδια και εγχειρίδια, μεταξύ των οποίων και αυτά της αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών και φυσικά, Security.
Τις ώρες που γράφονται οι γραμμές αυτές, η σχετική νομοθετική ρύθμιση (Προεδρικό Διάταγμα) για τα υδατοδρόμια ή τα αεροδρόμια επί υδάτινης επιφάνειας (ΑΥΕ) δεν έχει ολοκληρωθεί.

Η προσέγγιση της ασφάλειας security για τα υδατοδρόμια στο παρόν άρθρο, γίνεται υπό την οπτική του να περιληφθούν σε αυτήν τα σημεία εκείνα που θα αποτελέσουν τους κύριους άξονες του σκληρού πυρήνα της ασφάλειας των υδατοδρόμιων. Η ασφάλεια αυτή στηρίζεται σε δύο πυλώνες: Τον έλεγχο πρόσβασης και τον έλεγχο ασφάλειας.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Ως ΑΥΕ προσδιορίζεται το αεροδρόμιο επί υδάτινης επιφάνειας (θάλασσα ή λίμνη). Διαθέτει δηλαδή την κατάλληλη υποδομή ώστε να παρέχει υπηρεσίες μεταφοράς επιβατών, φορτίου και ταχυδρομείου και για να βοηθήσει αποτελεσματικά στην αποθαλάσσωση, προσθαλάσσωση και την κίνηση των αεροσκαφών στην υδάτινη επιφάνεια, που μπορεί να ορισθεί και σε περιοχές εντός της ζώνης Λιμένα.
Ο λόγος γίνεται βέβαια για τα ΑΥΕ που θα αδειοδοτηθούν και που θα εξυπηρετούν τις πτήσεις δημόσιων αερομεταφορών και γενικής αεροπορίας (για τους σκοπούς του ιδιοκτήτη του ιδιωτικού αεροσκάφους) καθώς και τις αεροπορικές εργασίες όχι μόνο της χώρας μας, αλλά και του χώρου Schengen τουλάχιστον. Βέβαια υπάρχει το ενδεχόμενο της έκτακτης ανάγκης (θέματα εξαιρετικής φύσης δημόσιας τάξης και ασφάλειας, ανθρωπιστικής βοήθειας σε καταστροφές και διακομιδής ασθενών) στις οποίες επιτρέπονται οι κατ’ εξαίρεση πτήσεις και εκτός αδειοδοτημένων ΑΥΕ ύστερα από κάποιες προϋποθέσεις, όπως έγκριση της ΥΠΑ κ.λπ .
Επομένως, κάθε υδατοδρόμιο θα έχει περιοχή κίνησης που θα αποτελείται από τις περιοχές ελιγμών, δηλαδή μέρη που θα χρησιμοποιούνται για την από-προσ-υδάτωση και υδατοδρόμηση, καθώς και τον ελλιμενισμό των ειδικών αεροσκαφών. Περιλαμβάνει επίσης τα αναγκαία κτίρια και τον εξοπλισμό, τις τυχόν υφιστάμενες λιμενικές εγκαταστάσεις, τις θέσεις ελλιμενισμού και πρόσδεσης των αεροσκαφών, την εναλλακτική περιοχή ελιγμών, πλωτές προβλήτες, πυροσβεστικά μέσα, επιπλέουσες σημάνσεις και, φυσικά, σκάφη ταχύπλοα για την παροχή πρώτων βοηθειών καθώς και διευκολύνσεις επιβατών, φορτίου και εφοδιασμού (καύσιμα κ.ά.).
Τα αεροσκάφη που εξυπηρετούνται από τα ΑΥΕ είναι αεροπλάνα, ελικόπτερα, γυροπλάνα, συνήθως αμφίβια, καθώς και υπερελαφρά αεροσκάφη (υπερελαφρές πτητικές αεραθλητικές μηχανές ΥΠΑΜ) με ειδικότητα υδροπλάνου – αμφίβιου (ΥΠΑΜ τριών αξόνων, ΥΠΑΜ μετατόπισης κέντρου βάρους, στροφειόπτερα και αυτόγυρα), που έχουν την τεχνική δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν και αεροδρόμια και υδατοδρόμια. Σημειώνεται ότι η Beriev Aircraft Company της Ρωσίας κατασκεύασε ένα αμφίβιο αεροσκάφος πολλαπλού ρόλου (έρευνας, διάσωσης, μεταφοράς εφοδίων, στρατευμάτων, επιβατών από τοποθεσίες με αεροδρόμιο σε νησιωτικές περιοχές και λίμνες που δεν έχουν αεροδρόμιο). Χρησιμοποιεί δηλαδή και αεροδρόμιο και υδατοδρόμιο. Πρόκειται για το Be -200 (το Be από το Beriev), το μεγαλύτερο αμφίβιο αεριωθούμενο που κατασκευάστηκε ποτέ. Το ζήτημα είναι σύνθετο και οι εμπλεκόμενοι φορείς θα είναι τα Υπουργεία Οικονομικών, Μεταφορών Υποδομών και Δικτύων, Οικονομίας Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, καθώς και Προστασίας του Πολίτη.
Για τη λειτουργία ενός ΑΥΕ θα απαιτηθούν προγράμματα, σχέδια και εγχειρίδια, μεταξύ των οποίων και αυτά της αντιμετώπισης Έκτακτων Αναγκών και, φυσικά, Security.Το τελευταίο θα περιέχει μέτρα, διαδικασίες, συστάσεις και καλύτερες πρακτικές για την αποτελεσματική ασφάλεια των προσώπων, των εγκαταστάσεων και των μεταφερόμενων πραγμάτων.
Οι Κρατικές Αρχές στον τομέα της ασφάλειας θα είναι: α) Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (για το Εθνικό Πρόγραμμα Ασφάλειας, μέρος του οποίου είναι ο ΕΚΑΠΑ). β) Το Λιμενικό Σώμα και η Ελληνική Αστυνομία (και οι δύο, εκτός των εκ της φύσης τους αρμοδιοτήτων θα διαπιστώνουν και την κατοχή ή όχι των προβλεπόμενων αδειών και για το προσωπικό ιδιωτικής ασφάλειας). γ) Η Αεροπορική Αρχή που θα ασκεί και ιδιότητες αερολιμενάρχη στο υδατοδρόμιο, στο πλαίσιο άσκησης κρατικής εξουσίας σύμφωνα με την αεροπορική νομοθεσία. δ) Το ΓΕΕΘΑ για την περίπτωση εκτάκτων αναγκών. ε) Η Υπηρεσία Τελωνείων.
Τα ΑΥΕ συνιστούν ένα χώρο που θα έλεγα παραστατικά ότι συνενώνονται ο ΕΚΑΠΑ, ο ISPS και ο ΕΚΒΑ. Οι φορείς που θα εμπλέκονται θα είναι το υδατοδρόμιο, η υπηρεσία ελέγχου της περιοχής αεροναυτιλιακά, οι αερομεταφορείς, τα εγκριμένα μεταφορικά γραφεία, οι γνωστοί και οι συμβεβλημένοι αποστολείς φορτίου, οι ταχυδρομικοί φορείς, οι φορείς εφοδιασμού και καθαρισμού αεροσκαφών και εξυπηρέτησης, καθώς και οι ΙΕΠΥΑ αερομεταφορών με υδροπλάνα ή αμφίβια αεροσκάφη.
Οπωσδήποτε θα δημιουργηθεί και Επιτροπή Ασφάλειας Υδατοδρόμιου.
Ορισμένοι φορείς (υδατοδρόμιο, αερομεταφορείς, οι εγκεκριμένοι από την ΥΠΑ ταχυδρομικοί φορείς και μεταφορικά γραφεία) θα υποχρεωθούν να εκπονήσουν, να τροποποιούν ανάλογα με τις νέες ανάγκες και να εφαρμόζουν πρόγραμμα ασφάλειας.
¶λλοι φορείς πάλι, όπως αυτοί του εφοδιασμού, καθαρισμού αεροσκαφών κ.λπ., θα υποχρεωθούν να συντάσσουν, αναθεωρούν και εφαρμόζουν διαδικασίες ασφάλειας.
Όσον αφορά στα Νομικά Πλαίσια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει εφαρμογή το Διεθνές και το Εθνικό.
Το Διεθνές Δίκαιο συντίθεται από τις Συμβάσεις Σικάγου και Τόκιο για παράνομες πράξεις στα αεροσκάφη, Χάγης για την κατάληψη αεροσκαφών, Μόντρεαλ και Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ για την καταστολή άλλων παράνομων πράξεων – πλην αεροπειρατείας) σε αεροσκάφη και αεροδρόμια που εξυπηρετούν διεθνείς πτήσεις και από τους κανονισμούς της Ε.Ε.: ΕΚ 849/04 και ΕΚ 622/03, όπως έχει τροποποιηθεί μέχρι σήμερα.
Το Εθνικό Νομοθετικό Πλαίσιο συντίθεται από Νόμους, Προεδρικά Διατάγματα, Υπουργικές Αποφάσεις και Κανονιστικές Πράξεις.
Για την Ιδιωτική Ασφάλεια, εμείς θα σταθούμε στο Ν. 3707/2008 και το άρθρο 1, παρ. 1. Στην παράγραφο αυτή, το εδάφιο «ε» αναφέρεται στην εφαρμογή της παροχής υπηρεσιών ελέγχου και ασφάλειας σε πληρώματα, επιβάτες, χειραποσκευές, αποσκευές φορτία και ταχυδρομικό υλικό σε αερολιμένες και λιμένες, καθώς και έλεγχο προσβάσεων στους χώρους και εν γένει στις εγκαταστάσεις αυτών, μετά από έγκριση της αρμόδιας αεροπορικής ή λιμενικής αρχής.
Το εδάφιο «θ» της ίδιας παραγράφου αναφέρεται στα τεχνικά μέσα ασφαλείας, ενώ τα εδ. «η» και «ια» αναφέρονται στην εκπόνηση μελετών και στο σχεδιασμό. Το μεν «η» των μέτρων ασφαλείας – άρα και προγραμμάτων, το δε «ια» στα συστήματα ασφαλείας.
Επειδή στις έννοιες του ΕΚΑΠΑ ως αεροδρόμιο νοείται κάθε καθορισμένη χερσαία ή υδάτινη περιοχή που προορίζεται για εξυπηρέτηση αερομεταφορών και ως αερολιμένες κάθε αεροδρόμιο (μη στρατιωτικό) που με τις εγκαταστάσεις και τις υπηρεσίες του έχει ως σκοπό την εξυπηρέτηση αεροσκαφών, επιβίβαση, αποβίβαση επιβατών και τη διακίνηση αγαθών, συνάγεται ότι ο ΕΚΑΠΑ, θα έχει εφαρμογή και στα υδροδρόμια. Εάν όμως υποθέσουμε ότι ένα υδατοδρόμιο δημιουργείται ή ορίζεται εντός Ζώνης Λιμένα, τότε θα προσεγγίσουμε το θέμα και από πλευράς λιμενικής εγκατάστασης, σύμφωνα και με το άρθρο 10 του Ν. 3622/2007 και φυσικά, ως συνέπεια του ορισμού της παραγράφου 10 του άρθρου 2. Δηλαδή ως καθοριζόμενος χώρος δημόσιας ή ιδιωτικής χρήσης, που περιλαμβάνει αγκυροβόλια, προβλήτες και ζώνες προσέγγισης από τη θάλασσα.
Επομένως θα έχουμε και εφαρμογή:
Α) Της ΥΑ 4434.1/08, προϋποθέσεις και διενέργεια ελέγχων ασφαλείας από ΙΕΠΥΑ. Δηλαδή φύλαξη (στατική και με περίπολα), έλεγχος πρόσβασης, έλεγχος ασφαλείας με έλεγχο ατόμων, χειραποσκευών, αποσκευών, φορτίων ταχυδρομείου, εφοδίων και αποθεμάτων (παράρτημα στην ως άνω Υπουργική Απόφαση).
Β) Της 4442.20/01/2010 20-4-2010 Απόφασης Υπουργού Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, για την εκπόνηση σχετικών μελετών ασφαλείας (αρ. 8) καλυπτόμενου και του κριτήριου της εμπιστευτικότητας (αρ. 9 της απόφασης) με σχετική εξουσιοδότηση ΕΚΒΑ προς το προσωπικό και τους συνεργάτες του ΑΟΑ.
Θα πρέπει λοιπόν να οργανωθούν δακτύλιοι προστασίας σε βάθος, με διαίρεση του υδατοδρόμιου σε ελεγχόμενες και μη ελεγχόμενες περιοχές.
Ο έλεγχος πρόσβασης θα αφορά εκτός από τον έλεγχο ταυτότητας – ή και της αναγνωριστικής ταυτότητας ασφαλείας – όλα τα λοιπά έγγραφα πιστοποίησης δικαιώματος πρόσβασης διαμέσω ειδικών τεχνικών ελέγχου και άλλων διαδικασιών ασφαλείας, που θα περιγράφονται είτε στο ειδικό εγχειρίδιο είτε στα παράγωγα σχέδια ασφαλείας (που επισυνάπτονται στο επιχειρησιακό σχέδιο) και θα αφορούν στην απαγόρευση επικίνδυνων υλικών.
Θα γίνεται επίσης έλεγχος ασφαλείας (screening) σε επιβάτες, πληρώματα, προσωπικό, συνεργάτες, επισκέπτες, αποσκευές, ταχυδρομείο, εφόδια και φορτία. Το προσωπικό ιδιωτικής ασφάλειας με τη χρήση κατάλληλου εξοπλισμού ασφαλείας, θα έχει ως καθήκοντα:

• Την προστασία του υδατοδρόμιου και των εγκαταστάσεών του, από προσβολή και αποτροπή διείσδυσης σε ζωτικούς χώρους και αεροσκάφη. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να γνωρίζει και να εφαρμόζει:
• Τις τεχνικές έρευνας χειραποσκευών / αποσκευών και την αναγνώριση
  επικίνδυνων αντικειμένων σε εξομοιούμενες συνθήκες.
• Τις τεχνικές διαδικασίες ελέγχων ασφαλείας προσώπων και οχημάτων.
• Την ψυχολογία των επιβατών..
• Τα ηλεκτρονικά συστήματα ελέγχου στην Πολιτική Αεροπορία.
• Την οργάνωση ασφάλειας σημείων ελέγχου.

Ειδικά για τους επόπτες, κρίνονται ως ζωτικά αντικείμενα εκπαίδευσης, η γνώση βασικών αρχών management, ο έλεγχο των ελεγκτών ασφαλείας, η εποπτεία των τομέων ευθύνης επί του προσωπικού παροχής υπηρεσιών ασφαλείας και η εξομάλυνση και λύση προβλημάτων ασφαλείας. Επιπλέον θα πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί ειδικά στα παρακάτω σημεία:

• Στη γνώση των υφιστάμενων απειλών για την ασφάλεια και των μοντέλων που ακολουθούνται.
• Στην αναγνώριση και τον εντοπισμό όπλων, επικίνδυνων ουσιών και διατάξεων αντικειμένων.
• Στην αναγνώριση των χαρακτηριστικών και των μοντέλων συμπεριφοράς προσώπων, τα οποία μπορεί να απειλήσουν την ασφάλεια.
• Στις τεχνικές οι οποίες χρησιμοποιούνται για την παράκαμψη των μέτρων ασφαλείας.
• Στις τεχνικές διαχείρισης και ελέγχου πλήθους.
• Στις σχετιζόμενες με την ασφάλεια επικοινωνίες.
• Στη λειτουργία εξοπλισμού και συστημάτων ασφαλείας.
• Στην υποβολή σε δοκιμές, τη βαθμονόμηση και τη συντήρηση του εξοπλισμού και των συστημάτων ασφαλείας.
• Στις τεχνικές επιθεώρησης, ελέγχου και παρακολούθησης.
• Στις μεθόδους σωματικής έρευνας προσώπων, προσωπικών ειδών, αποσκευών, φορτίου και εφοδίων πλοίου.

Όσον αφορά στους Υπεύθυνους Managers Ασφαλείας των Υδατοδρόμιων, οι γνώσεις τους θα πρέπει να αφορούν στα κατωτέρω σημεία (προβλέπονται και από τον κώδικα ISPS).

1. Την ασφαλή διαχείριση.
2. Τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις.
3. Τη σχετική εθνική νομοθεσία και κανονισμούς.
4. Τις ευθύνες και τους τομείς δραστηριότητας άλλων Οργανισμών ασφαλείας.
5. Τη μεθοδολογία διενέργειας αξιολόγησης ασφάλειας Λιμενικής και Αεροπορικής Εγκατάστασης.
6. Τις μεθόδους επιθεώρησης και ελέγχου υδροπλάνων και αμφίβιων αεροσκαφών και των σχετικών εγκαταστάσεων.
7. Τις εργασίες και τις συνθήκες στα υδατοδρόμια.
8. Τα μέτρα ασφαλείας αεροσκαφών και υδροδρόμιων.
9. Την ετοιμότητα σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και την αντιμετώπισή τους, καθώς και το σχεδιασμό όσον αφορά στην αντιμετώπιση απρόοπτων καταστάσεων.
10. Τις τεχνικές καθοδήγησης όσον αφορά στην εκπαίδευση και την κατάρτιση σε θέματα ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων διαδικασιών και μέτρων ασφαλείας.
11. Το χειρισμό κρίσιμων για την ασφάλεια πληροφοριών και της σχετικής με την ασφάλεια, επικοινωνίας.
12. Γνώση των υφιστάμενων απειλών για την ασφάλεια και των μοντέλων που ακολουθούνται.
13. Την αναγνώριση και τον εντοπισμό όπλων, επικίνδυνων ουσιών και διατάξεων.
14. Την αναγνώριση χωρίς διακρίσεις, των χαρακτηριστικών και μοντέλων συμπεριφοράς προσώπων τα οποία μπορεί να απειλήσουν την ασφάλεια.
15. Τις τεχνικές τις οποίες χρησιμοποιούνται για την παράκαμψη των μέτρων ασφαλείας.
16. Τον εξοπλισμό και τα συστήματα ασφαλείας, καθώς και τους περιορισμούς όσον αφορά στη λειτουργία τους.
17. Τις μεθόδους εξέτασης, επιθεώρησης, ελέγχου και παρακολούθησης.
18. Τις μεθόδους σωματικής έρευνας προσώπων ή έρευνας πραγμάτων και διακριτικής επιθεώρησης.
19. Τα γυμνάσια και τις ασκήσεις σχετικά με την ασφάλεια.
20. Την αξιολόγηση των γυμνασίων και ασκήσεων σχετικά με την ασφάλεια.
21. Την ηθική διάσταση της ασφάλειας και το σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Σε λίγο καιρό οι ΙΕΠΥΑ και οι επαγγελματίες της ασφάλειας θα πρέπει να είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν στη νέα αυτή πρόκληση.
1η φάση εκκίνησης: οι σχετικές αδειοδοτήσεις, οι εκπαιδεύσεις, η μελέτη και η αναζήτηση, που εγώ την ονομάζω «εμπεριστατωμένη σπουδή ιδιωτικής ασφάλειας».

Σπυρίδωνος Μιχ. Κυριακάκη
Ακαδημαϊκού Διευθυντή
Κατεύθυνσης Σπουδών
Organizational Security and Management
New York College