Επιλογή Προσωπικού στην Ιδιωτική Ασφάλεια

Η πρόσκληση για πρόσληψη προσωπικού ιδιωτικής ασφάλειας περιλαμβάνεται στις λειτουργίες του Security Management, σύμφωνα με τους Ursic και Pagano (1974). Η τελική επιλογή προσωπικού ασφάλειας θεωρείται μία από τις σημαντικότερες διοικητικές υπευθυνότητες (Wilson and McLaren, 1977).

Από την πρώτη εποχή της οργάνωσης της ιδιωτικής ασφάλειας στις ΗΠΑ (1600 – 1850, σύμφωνα με τους Eldefonso και Sullivan) επισημάνθηκε η ανάγκη θέσπισης βασικών προαπαιτούμενων από πλευράς φυσικής και διανοητικής κατάστασης, όσων θα επιλέγονταν ως προσωπικό ιδιωτικής ασφάλειας.

Το θέμα αποτέλεσε αντικείμενο πρώτης προτεραιότητας από την έναρξη της περιόδου της αλματώδους ανάπτυξης της βιομηχανίας της ιδιωτικής ασφάλειας, που τοποθετείται μεταξύ 1967 και 1982, σύμφωνα με την ερευνητική ομάδα του Jackson και τις παρατηρήσεις του Chiaramonte (σχετ. STEYN, 1998: Πανεπιστήμιο UNISA).

Οι προκλήσεις της εποχής
Σήμερα, εποχή επιστημονικής και μεθοδολογικής οργάνωσης της ιδιωτικής ασφάλειας, η διαδικασία πρόσκλησης για πρόσληψη (στρατολογία: recruitment) και η επιλογή προσωπικού (selection of security personnel), σε συνδυασμό με το ευρύ φάσμα ειδικοτήτων που επιβάλλουν οι ανάγκες της ιδιωτικής ασφάλειας και την επιδιωκόμενη αποτελεσματικότητα, έχουν αναχθεί σε σημαντική προτεραιότητα του security management.
Επιτυχής στρατολόγηση υποψηφίων, επιλογή των καλύτερων και εκπαίδευση, αποτελούν τις σπουδαίες υπευθυνότητες στην ιδιωτική ασφάλεια. Αν και οι όροι "στρατολόγηση" και "επιλογή" χρησιμοποιούνται ως συνώνυμοι, η ανάλυση των χαρακτηριστικών που υποκρύπτουν καθιστά τους δύο όρους διαφορετικούς. Η επιλογή του ιδιωτικού προσωπικού ασφάλειας ξεκινά εκεί ακριβώς που τελειώνει η στρατολόγηση.
Στρατολόγηση και επιλογή, αποτελούν η κάθε μία και από μια ομάδα χωριστών διαδικασιών. Στοχεύουν στο να εμπλουτίσουν τον πολυτιμότερο πόρο του Οργανισμού, που είναι το ανθρώπινο δυναμικό του, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο στον Οργανισμό νέα ζωή και μέλλον. Παράλληλα, αποτρέπεται η "είσοδος" του Οργανισμού σε "κρίση" εξαιτίας έλλειψης ειδικεύσεων, που αποτελούν την αρχή του μαρασμού των επιχειρήσεων.
Η αγορά της ιδιωτικής ασφάλειας επεκτείνεται διαρκώς. Νέες υπηρεσίες και νέα προϊόντα προσφέρονται διεθνώς. Οι παλαιότερες έρευνες για την ιδιωτική ασφάλεια (δεκαετίες 1980 και 1990) είχαν επισημάνει ότι η δημόσια δύναμη "παραχωρεί" κάποια καθήκοντά της στον ιδιωτικό τομέα και ότι η ιδιωτική ασφάλεια καλύπτει τις κατώτατες βαθμίδες του αστυνομικού και του νομικού επαγγέλματος. Η εξέλιξη όμως των αστυνομικών θεμάτων, της ασφάλειας και της προστασίας, δείχνει ότι οι επισημάνσεις αυτές ναι μεν μπορεί να ήταν αποτέλεσμα τεκμηριωμένων ερευνών σε σχέση με το συγκεκριμένο κοινωνικό οικονομικό πλαίσιο του τότε, σήμερα όμως φαντάζουν ρηχές και πρόχειρες.
Στην πραγματικότητα, μέσα από "εσωτερικές" Νομοθεσίες και Διεθνείς Συμβάσεις, επιδιώχθηκε μία ανακατάταξη της ασφάλειας με στόχο την επίτευξη της ιδανικής (εξατομικευμένης) προστασίας. Σε αυτές ανήκουν:

• Ο Διεθνής Κώδικας 1595 και η συνοδεύουσα οδηγία 725/04 Ε.Ε.
• Η οδηγία για security managers σε κρίσιμες ευρωπαϊκές υποδομές
• Η αυξάνουσα δραστηριότητα της Δ/νσης Πρόληψης εγκλημάτων (κατά επιχειρηματικών συμφερόντων) του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου
• Οι εθνικές νομοθεσίες για την ιδιωτική ασφάλεια, όπως ο Ελληνικός Νόμος 3707/2008
• Η ασφάλεια των αθλητικών εκδηλώσεων, Ν. 3708/2008
• Οι συναφείς εθνικές νομοθεσίες των περισσότερων χωρών του κόσμου
• Οι κανονισμοί ασφάλειας Πολιτικής Αεροπορίας και βιομηχανικής ασφάλειας (προστασία πληροφοριών στην κάλυψη έργων από ιδιώτες, αρμοδιότητας Υπουργείων Εθνικής ¶μυνας)

Οι συνθήκες αυτές δημιουργούν ένα περιβάλλον πολύπτυχων αναγκών ιδιωτικής πλέον ασφάλειας.
Μετά βεβαιότητας λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι τα θέματα ασφάλειας διαγράφονται επί του παρόντος και grosso modo (χονδρικά, διότι λεπτομερέστερη ανάλυση γι’ αυτά όπως και για το διαγραφόμενο "ενιαίο πεδίο" της ασφάλειας, θα κάνουμε σε επόμενη παρουσίασή μας) ως ακολούθως:

• Θέματα εφαρμογής πρόληψης = ιδιωτικά μέτρα ασφάλειας
• Θέματα εφαρμογής νομοθεσίας – Εγγύτατη ασφάλεια – Δημοτική Αστυνομία
• Θέματα ανώτερης πρόληψης – καταστολής = Δημόσια Δύναμη
• Θέματα Εθνικής ¶μυνας = Ένοπλες Δυνάμεις – Υπηρεσίες πληροφοριών
• Θέματα διεθνούς ασφάλειας = Διεθνείς Οργανισμοί

Όλα αυτά αποτελούν ένα ενιαίο πεδίο, συγκείμενο από 5 ομόκεντρες σφαίρες (Κυριακάτικη 2005: 687).Το ζητούμενο λοιπόν είναι η απόλυτη συνεργασία όλων των σφαιρών. Η κατανόηση του τόσο σημαντικού θέματος είναι θέμα παιδείας ως προς την ασφάλεια.

Διαδικασίες βέλτιστης επιλογής
Συνεπώς, η πρώτη – πρώτη σφαίρα, η ιδιωτική ασφάλεια, έχει ανάγκη επαγγελματιών και όχι περιστασιακού προσωπικού, χαμηλά αμειβόμενου. Συνιστώσες δηλαδή, που δημιουργούν την πραγματικότητα του "ανάλογα του τι πληρώνομαι, προσφέρω". Η κατάσταση αυτή απαντάται πάντοτε στα πρώτα στάδια της εξέλιξης μιας ειδικότητας, αλλά θα ξεπεραστεί σύντομα – και μάλιστα συντομότερα από ό,τι νομίζουμε. Επομένως, το θέμα επιλογής προσωπικού θα αποκτήσει ιδιαίτερη βαρύτητα. Κάθε Οργανισμός ιδιωτικής ασφάλειας λοιπόν, θα πρέπει να δημιουργήσει μία "πολιτική στρατολόγησης και επιλογής". Σύμφωνα με τον Cloete, η πολιτική αυτή πρέπει να περιλαμβάνει τις κατευθυντήριες γραμμές για την επιλογή νέου προσωπικού και τα σταθερά βήματα που θα γίνονται μέχρι να εξασφαλιστεί με διαφάνεια η επιλογή των καλύτερων. Σύμφωνα με παρατήρηση των Ursic και Pαgano, ο security manager πρέπει να ορίσει "περιοχές" στρατολόγησης. Όσες περισσότερες οι περιοχές, τόσο περισσότερες οι ευκαιρίες επιλογής του πλέον κατάλληλου προσωπικού.
Επιβάλλεται λοιπόν μία οριοθέτηση των περιοχών στρατολόγησης. Σε ένα πρώτο στάδιο μπορεί να διαχωριστούν σε "εσωτερικές περιοχές" και "εξωτερικές".
Οι "εσωτερικές περιοχές", δηλαδή περιοχές στρατολόγησης από το εσωτερικό της επιχείρησης ή του Οργανισμού – ιδίως στην περίπτωση δημιουργίας τμήματος in house security – οριοθετούνται με τέσσερις μεθόδους, που είναι:

• Η αναβάθμιση της θέσης, όπως η προαγωγή του "μηχανισμού ασφάλειας" της επιχείρησης, π.χ. από Γραφείο σε Τμήμα και η πρόσκληση για υποβολή υποψηφιότητας από εργαζόμενους περιστασιακά ή σε βοηθητικές θέσεις, προκειμένου να επιλεγούν ως security officers.
• Με προαγωγή ορισμένων υπαλλήλων (περιφερειακών κ.λπ.) ώστε να ενταχθούν στο μηχανισμό ασφάλειας χωρίς να προαχθεί το επίπεδο του μηχανισμού του. Π.χ., προαγωγή υπάλληλου ναυτιλιακής εταιρείας με ανάθεση καθηκόντων αξιωματικού ασφάλειας της εταιρείας, σύμφωνα με τον κώδικα ISPS.
• Με μετάθεση εργαζόμενου στην εταιρεία, σε νέο της παράρτημα, στο οποίο θα του ανατεθούν υπευθυνότητες ασφάλειας.
• Πρόσκληση του υπάρχοντος προσωπικού να προτείνει γνωστούς του για την κάλυψη θέσεων ασφάλειας. Το μειονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι το ότι ευνοεί τη δημιουργία "άτυπης ομάδος" (κλίκας)

Οι "εξωτερικές περιοχές". Πρόκειται καταρχάς για τους "χώρους" από όπου οι υποψήφιοι έχουν αποκτήσει παιδεία ασφάλειας και φυσικά έχουν τη λεγόμενη συναίσθηση ασφάλειας. Τέτοιοι "χώροι" είναι οι Ένοπλες Δυνάμεις, η Αστυνομία, το Λιμενικό Σώμα, η Πυροσβεστική Υπηρεσία και χώροι εγγύτατης ασφάλειας, όπως η Αγροφυλακή, Θηροφυλακή, προσωπικό του Νόμου 1339/83 (ειδικό προσωπικό ασφάλειας ΝΠΔΔ και Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας), οι Δημοτικές Αστυνομίες, οι υπηρεσίες εξωτερικής φρούρησης Καταστημάτων Κράτησης, το προσωπικό ευταξίας γηπέδων ή πρόκειται για πρώην αξιωματικούς του Εμπορικού Ναυτικού, στους οποίους είχαν ανατεθεί καθήκοντα αξιωματικού ασφάλειας πλοίου σύμφωνα με τον ISPS ή πρόκειται για πρώην προσωπικό μηχανισμού ασφάλειας λιμενικής εγκατάστασης.
Οι παραπάνω "χώροι" προτιμώνται διότι το υπάρχον πεδίο γνώσεων εξοικονομεί κονδύλια εκπαίδευσης. "Εξωτερική περιοχή" αποτελεί κατά δεύτερο λόγο ο ευρύς χώρος της αγοράς εργασίας προς τον οποίο θα απευθυνθούν προσλήψεις, μέσα από ανακοινώσεις σε εφημερίδες, επαγγελματικά περιοδικά ή και λοιπά ΜΜΕ, αν οι ανάγκες αφορούν σε μεγάλο αριθμό προσώπων. Προσέλκυση υποψήφιων μπορεί να γίνει και από τον ΟΑΕΔ ή και τα ιδιωτικά Γραφεία εύρεσης εργασίας ή εταιρείες ειδικών συμβούλων ασφάλειας.

Κριτήρια επιλογής
Στη συνέχεια πρέπει να τεθούν ορισμένα standards υποψηφίων προς επιλογή. Αυτά μπορούν να χωριστούν σε "Γενικά" και "Ειδικά".
Τα "Γενικά" μπορούν να αφορούν στο σωματότυπο (προδιαγραφές ύψους κ.λπ.) και την εμφάνιση, η οποία θα πρέπει να αποπνέει σοβαρότητα, πειθαρχία και τη βεβαιότητα ότι η εικόνα του Οργανισμού που θα "βγαίνει προς τα έξω" μέσω του υπάλληλου ασφάλειας, θα είναι αυτή που επιδιώκει ο Οργανισμός με τις δημόσιες σχέσεις του. Βασικό γενικό προσόν είναι η κατοχή άδειας του Νόμου 3707/2008.
Τα "Ειδικά" προσόντα απαιτούνται ανάλογα με τα καθήκοντα ασφάλειας που θα ανατεθούν. Συνακόλουθα, το προσωπικό ασφάλειας μπορεί να διακριθεί:

• Σε φύλακες ασφάλειας που λόγω του υψηλού καθήκοντος προστασίας προσώπων, των δικαιωμάτων τους και των περιουσιών τους, ανάγονται σε security officers
• Σε ανώτερους security officers, με ευαίσθητα καθήκοντα
• Σε managers 1ης γραμμής και σε security managers. Οι επιφορτισμένοι με καθήκοντα επιχειρηματικής εμπιστευτικότητας συνεντεύξεων ασφάλειας, ερευνών και κατάρτισης, που είναι επιπέδου managerial

Για όλους τους παραπάνω λόγους απαιτούνται τα προσόντα που αποδίδονται από το ακρωνύμιο SKSA (Security Knowledge Skills and Abilities) και αφορούν σε γενική παιδεία ασφάλειας και ειδικές γνώσεις και ικανότητες, ανάλογα με τη θέση. Για τις τρεις τελευταίες κατηγορίες, απαιτούνται:

• Ευφυΐα άνω του μέσου όρου
• Ψυχραιμία στις δύσκολες καταστάσεις
• Εντιμότητα
• Πειθαρχία
• Ισχυρές ικανότητες επικοινωνίας (προφορικής και γραπτής)
• Ικανότητες συνεργασίας και λειτουργίας σε καταστάσεις πίεσης
• Ικανότητα αποφυγής δημιουργίας προβλημάτων μέσα σε άλλο πρόβλημα ή σε κρίση

Ειδικά αυτοί που θα καλύψουν τις ανώτερες βαθμίδες, πρέπει να διακρίνονται για τα περίφημα 6 "Α".

• Απλότητα
• Αυτοεκτίμηση
• Αξιοπιστία
• Ανθεκτικότητα
• Ακεραιότητα
• Αξιοπρέπεια

Ένα κρίσιμο θέμα αφορά στη διαδικασία υποβολής δικαιολογητικών των υποψήφιων, ενώ ένας σημαντικός κρίκος της διαδικασίας είναι η υποβολή της σχετικής αίτησης. Η φόρμα της αίτησης πρέπει να περιέχει ενδείξεις που, συμπληρούμενες, θα δίνουν εικόνα του υποψήφιου για: Την εμφάνιση και παράσταση, την τυχόν παραβατικότητά του, την εμπειρία του σε θέματα ασφάλειας, εκπαίδευσης, μετεκπαίδευσης και επιμόρφωσης, τις ξένες γλώσσες και την εν γένει εμπειρία και δραστηριότητα.
Η αίτηση καλό είναι να συνοδεύεται από ένα βιογραφικό με φωτογραφία, με παραστατικά που θα υποστηρίζουν όσα θα αναφέρονται, καθώς και από δύο συστατικές επιστολές. Η επιχείρηση ή ο Οργανισμός είναι υποχρεωμένοι σε περίπτωση μη επιλογής, να επιστρέψουν με ενημερωτική επιστολή τα δικαιολογητικά που υποβλήθηκαν.
Η διαδικασία επιλογής πρέπει να γίνεται από επιτροπή και ανάλογα με το "πόστο" για το οποίο προορίζονται οι υποψήφιοι. Η επιτροπή καλό είναι να είναι σαν τις επιτροπές "οντισιόν" για την επιλογή ηθοποιών. Δηλαδή, να τηρηθούν όλες οι διαδικασίες συνέντευξης, στις οποίες όμως θα είναι ενσωματωμένες εξετάσεις γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων.
Σε ΙΕΠΥΑ και μηχανισμούς in house security του εξωτερικού ζητούνται συστατικές επιστολές συγκεκριμένου τύπου από εκπαιδευτές των υποψηφίων, γίνεται έρευνα του παρελθόντος τους και έρευνα επισήμανσης δυσαρμονιών όσων δηλώνονται στο βιογραφικό, με την πραγματικότητα.
Επίσης οι υποψήφιοι υποβάλλονται σε ιατρικές εξετάσεις και σε τεστ εθισμού οινοπνεύματος και ουσιών, ενώ σε ορισμένες χώρες και εφόσον η νομοθεσία το επιτρέπει, οι υποψήφιοι στα τελικά στάδια της διαδικασίας υποβάλλονται σε εξετάσεις με "ανιχνευτή ψεύδους".
Κάθε προσόν βαθμολογείται αντικειμενικά, με ένα αριθμό μορίων.
Με βάση όλα τα ανωτέρω γίνεται η τελική αξιολόγηση από επιτροπή και ακολούθως η επιλογή, φροντίζοντας να υπάρχει και ένας αριθμός επιλαχόντων για να καλυφθεί θέση τυχόν επιλεγέντος που δηλώνει τελικά ότι δεν επιθυμεί τη θέση.
Οι επιτυχόντες θα υποβληθούν σε μία σειρά ενημερώσεων για να κατανοήσουν τις εργασίες της εταιρείας ή του Οργανισμού και την εταιρική κουλτούρα. Πρόκειται για το πρώτο βήμα της επιμόρφωσής τους στη νέα θέση και στο πλαίσιο της δια-βίου μάθησης. Αυτό θα τους βοηθήσει σε μια σημαντική διάσταση του έργου τους στην ασφάλεια, που είναι η πλήρης συνεργασία με τον προστατευόμενο (υπαλλήλους και πελάτες), διότι στην ασφάλεια το σημαντικό ρόλο τον έχει η στενή συνεργασία μεταξύ προστάτη και προστατευόμενου. Είναι, στην κυριολεξία, όπως η σχέση γιατρού – ασθενή, διότι η επιστήμη της ασφάλειας και η ιατρική μοιάζουν. Και οι δύο προσπαθούν να δημιουργήσουν μία τάξη, ώστε να σώσουν καταστάσεις από το να περιπέσουν σε θετική εντροπία (χάος).

Σπύρου Μιχ. Κυριακάκη
Ακαδημαϊκού Διευθυντή
Κατεύθυνσης Σπουδών Organizational
Security and Management New York College