Γνώσεις – Κλειδιά, που οδηγούν στην επιτυχία

Oι περισσότεροι security managers που απασχολούνται στις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς, προέρχονται στην πλειοψηφία τους από το Στρατό και άλλα σώματα ασφαλείας. Πόσο επαρκής είναι όμως η επιστημονική κατάρτιση, οι γνώσεις και η εμπειρία που έχουν αποκομίσει, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στο σύγχρονο περιβάλλον και τις προκλήσεις που προκύπτουν;

Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε κοινωνίες όπου κυριαρχούν χαρακτηριστικά, όπως ρευστότητα, συνεχής εξέλιξη προς το συνθετότερο, αδυναμία αυτορρύθμισης και διεθνοποίηση των κρίσεων. Επίσης, οι κίνδυνοι είναι παντού, με αποτέλεσμα οι μη ασφαλείς καταστάσεις και οι επικινδυνότητές τους, να αποτελούν πραγματικότητες σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ζούμε δηλαδή σε κοινωνίες κινδύνων(1). Φυσικών, τεχνολογικών, συνδυασμού τους, σπατάλης και φθορών, λαθών, ατυχημάτων, διεργασιών χωρίς αποτέλεσμα – ή με αποτέλεσμα στη χειρότερή τους εκδοχή – εγκλήματος (κοινό ποινικό, οργανωμένο, διεθνές , διασυνοριακό, τρομοκρατία, βιομηχανική κατασκοπεία, πειρατεία, αεροπειρατεία, ασύμμετρες απειλές), πρακτικές μη ηθικές.

Ιδιωτική Ασφάλεια. Αντιλήψεις και Δράσεις
Στο πλαίσιο αυτό και όσον αφορά την ιδιωτική ασφάλεια, βρισκόμαστε μπροστά σε δύο αποκρυσταλλωμένες αντιλήψεις, που οδηγούν στις αντίστοιχες δράσεις:

o Διεθνείς οργανισμοί και χώρες – μέλη τους, προσπαθούν να ενεργοποιήσουν τον «παθητικό εταίρο» στην ασφάλεια. Δηλαδή, τον προστατευόμενο ως μονάδα: φυσικό πρόσωπο και την οικογένεια και την περιουσία του, την επιχείρηση ή τον οργανισμό ή και τα επιμέρους μέσα τους, ως παραγωγικές μονάδες. Αυτό εκφράζεται με οδηγίες από πλευράς Διεθνών Οργανισμών, π.χ. Κώδικας ISPS (ΟΗΕ) και Οδηγία 725/2004 Ε.Ε., για την ασφάλεια (SECURITY) πλοίων και λιμενικών εγκαταστάσεων, οδηγία της 5ης Ιουνίου 2008, ομοίως της Ε.Ε., για τις κρίσιμες υποδομές κ.λπ. Με τις οδηγίες αυτές, μεταβιβάζονται αρμοδιότητες στην ιδιωτική ασφάλεια ή ιδιωτικοποιείται η ασφάλεια των μονάδων, ενώ από τα κράτη υλοποιείται με νομοθετικές ρυθμίσεις, π.χ. Νομοθεσία για την ιδιωτική ασφάλεια.
o Επιχειρήσεις και οργανισμοί όλων των τομέων της οικονομίας, προσανατολίζονται στο ότι πρώτιστο καθήκον τους, είναι η επιβίωση. Συνακόλουθα, κατευθύνουσα αρχή τους γίνεται η αποφυγή των ζημιών, ταυτόχρονα, με την επιδίωξη μεγιστοποίησης του κέρδους των. Προς τούτο, λαμβάνονται τα σχετικά μέτρα ελέγχου των κινδύνων.

Η επιχειρηματική επιβίωση έχει ήδη επισημανθεί από το 1992, στο πλαίσιο της Ε.Ε., (Ρανιέρι, ΜΠΟΜΠΑΣΕΪ, κοινοτικός αξιωματούχος). Πρόκειται για μια σύγκρουση δυνάμεων, συμφερόντων και προσώπων, πρώτα απ’ όλα μέσα στην επιχείρηση ή τον οργανισμό (εσωτερικό περιβάλλον), στο περιβάλλον το εξωτερικό, στο περιβάλλον της αγοράς, αλλά και στο διεθνές περιβάλλον. Από τις συγκρούσεις αυτές, προκύπτουν εντάσεις, προβλήματα, αναποτελεσματικότητες, απώλειες και ηττημένοι, όπως παρατηρεί ο ΣΤ. ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ (3), άρα η επιχειρηματική επιβίωση περικλείει πολλές μάχες και επομένως μιλάμε για πόλεμο.
Αυτή η διαπίστωση έκανε πολλούς μεγάλο-επιχειρηματίες να αναζητήσουν επιπλέον ρόλους στους managers, μέχρι που αποκρυσταλλώθηκε η αντίληψη ότι δεν απαιτούνταν "νέες πτυχές", αλλά ένας "επιπλέον manager", δηλαδή ο security manager. Η διαπίστωση αυτή όμως, "χτίστηκε" από το φόβο των εγκλημάτων, που μπορούν να έχουν στόχο τους πόρους μιας επιχείρησης ή ενός οργανισμού, π.χ. τρομοκρατική ενεργεία κατά προσώπων ή εγκαταστάσεων, απαγωγή, ληστεία.
Συνακόλουθος ήταν ο προσανατολισμός προς security managers, που προέρχονται μέσα από το μεγάλο χώρο των απόστρατων στελεχών, της δημόσιας δύναμης άμυνας και ασφάλειας. Ήταν πολύ λίγες οι περιπτώσεις όπου θέματα ασφαλείας κύρια IT φύσης, λόγω του φόβου του πληροφοριακού πολέμου ανατέθηκαν σε πρόσωπα με σχετικές σπουδές – αλλά μη ένστολου παρελθόντος – και ακόμη πιο λίγες οι περιπτώσεις που ανατέθηκαν σε " ιδιώτες" με πανεπιστημιακούς τίτλους, πλήρεις διευθυντικές αρμοδιότητες ασφαλείας σε επιχειρήσεις, οργανισμούς γενικά, αλλά και σε Ιδιωτικές Εταιρείες Παροχής Υπηρεσιών Ασφαλείας (ΙΕΠΥΑ), ειδικά.

Οι 2 κατηγορίες security managers και οι 3 τάσεις των επιχειρήσεων
Η πρώτη κατηγορία (απόστρατων στελεχών) αποδείχτηκε εξαιρετική ως επί το πλείστον σε θέματα: επιχειρησιακών συνεργασιών με τις αρχές, οικονομικών στόχων και εγκαταστάσεων π.χ. ασφάλειας περιμέτρου και πυρήνων προστασίας, στην αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών (π.χ. αστικές πυρκαγιές). Παρατηρήθηκαν όμως ελλείψεις τους σε θέματα σύγχρονου management και marketing, π.χ. σωστής εκτίμησης των "5 δυνάμεων" (4) που επηρεάζουν μια επιχείρηση, με αποτέλεσμα την αδυναμία ερμηνείας των δεικτών ανάπτυξης και των σωστών διαρθρωτικών κινήσεων. Ένα άλλο αρνητικό σημείο είναι η μεταφορά στρατιωτικού πνεύματος στην επιχείρηση και στάσεων τέτοιων, που δείχνουν γενικά ότι τα πρόσωπα της κατηγορίας αυτής εκλαμβάνονται ως τεχνικοί (ειδικοί στη διαχείριση ασφαλείας).
Τα πρόσωπα της δεύτερης κατηγορίας (ιδιώτες πτυχιούχοι) αντιλαμβάνονται τη θέση τους ως θέση ειδικού επιστήμονα, προσεγγίζοντας τα θέματα ορθολογικά και συστηματικά. Μπορούν να μιλήσουν για Boston Matrix στην ανίχνευση του ανταγωνισμού, για εργαλεία σχεδιασμού και ελέγχου όπως το PERT (5) και ο χάρτης GANTT, αλλά τους λείπει το γεφύρωμα θεωρίας – πράξης και πράξης – θεωρίας.
Με άλλα λόγια και οι 2 κατηγορίες έχουν "καταφέρει" να διολισθαίνει από πάνω τους ο μανδύας, που είναι δηλωτικός αυτού που απαιτεί η πραγματικότητα του security management. Δηλαδή, η ανάδειξη διοικητών έργου. Η πραγματικότητα αυτή πηγάζει από τον ίδιο το σκοπό της επιχείρησης ή του οργανισμού (επιβίωση, αποφυγή απωλειών, μεγιστοποίηση κέρδους), αλλά και από τη στρατηγική των επιχειρηματιών (εξετάζουμε γεγονότα για να ανιχνεύσουμε μελλοντικές ευκαιρίες ή μελλοντικά προβλήματα).
Από την πλευρά των ίδιων των επιχειρήσεων και των διευθυνόντων, ανιχνεύονται 3 τάσεις:

• Η πρώτη, αντιλαμβάνεται απόλυτα τον πραγματικό ρόλο του security manager και επιδιώκει να έχει έναν / μία security manager ως διοικητή έργου, διότι θα δημιουργήσει ζωή και μέλλον για την επιχείρηση ή τον οργανισμό και θα σώζει καταστάσεις. Γίνεται δηλαδή κατανοητό, ότι πρέπει να διατεθούν χρηματικοί πόροι αλλά και να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη. Θέλουν έναν αποτελεσματικό SECURITY MANAGER ή ένα δικό τους " Μεγάλο Ναπολέοντα".
• Η δεύτερη αντιλαμβάνεται πλήρως αυτά που κατανοεί η πρώτη τάση, αλλά αμφιταλαντεύεται στην ανάθεση των σχετικών αρμοδιοτήτων (μέγα σφάλμα από πλευράς management) διότι φοβάται την "πολιτική δύναμη" του / της security manager (την ενίσχυση της θέσης, κτίσιμο βάσης δύναμης, συμμαχίες, γνωριμίες).
• Η τρίτη αντιμετωπίζει τα θέματα ασφαλείας ως "ρήγμα στον πυθμένα", επειδή δεν αντιλαμβάνεται ακόμη ή επειδή οι ίδιοι οι security managers δεν μπορούν να αποδείξουν την επένδυση στην ασφάλεια ως ROI (Return On Investment). Σε αυτήν την περίπτωση, τα συμβόλαια π.χ. για την ασφάλεια, επιλέγονται με κριτήριο τις πιο χαμηλές τιμές, με όλα τα συνεπακόλουθα σε βάρος της φροντίδας του πελάτη.

Οι 2 τελευταίες τάσεις, όμως, μειώνονται συνεχώς και τα προβλήματα προσανατολίζονται προς την πρώτη.

Τι είναι πραγματικά ο security manager και ποιες οι περιοχές γνώσης του, που θα τον κάνουν χρήσιμο;
Ο security manager με τα χαρακτηριστικά που τον θέλει η πρώτη τάση, πρέπει να έχει γνώσεις που προέρχονται από πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους επιστήμες και τέχνες. Είναι πρακτικά αδύνατο ένας που θέλει να γίνει security manager αυτού του επιπέδου, να σχηματίσει μόνος του τη μορφωτική του φυσιογνωμία, επιλέγοντας μαθήματα από διαφορετικές σχολές. Έπρεπε λοιπόν να δημιουργηθεί μια νέα σχολή ή ένα νέο τμήμα ή προγράμματα, που θα συγκεντρώσουν τα διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα σε ένα χωριστό χώρο και θα τα επεξεργαστούν με γνώμονα την ανάπτυξη της επιχείρησης ή του οργανισμού, που εκφράζεται με την επιβίωση, τη δημιουργία μέλλοντος με την εκμετάλλευση ευκαιριών, την προστασία από απώλειες που επιφέρουν οι κίνδυνοι, τη λύση προβλημάτων, την κοινωνική ευθύνη και το σεβασμό στους νόμους .
Με άλλα λόγια, τη συνένωση σε ενιαίο πεδίο διαφορετικών πεδίων μάθησης ή κλειδιών, που θα προετοιμάσουν ένα security manager, ο οποίος θα βοηθά άμεσα και θα συμβουλεύει τον επιχειρηματία. Ένα άτομο, που θα σκέφτεται σαν επιχειρηματίας και που θα κινητοποιεί όλες τις γνώσεις, ακόμα και αυτές από το χώρο της φιλοσοφίας, για να καταφέρνει να είναι αποτελεσματικά απλός, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος στην περίπτωση του Γόρδιου Δεσμού, ο Κολόμβος με το αβγό του, ο μυστικό ξιφισμός στην ξιφομαχία, ο ακαριαίος ελιγμός στην αερομαχία, το έξυπνο «ματ» στο σκάκι.
Ποια όμως είναι τα γνωστικά αντικείμενα που συγκροτούν το ενιαίο πεδίο της επιστήμης του security management; Η έρευνα του υπογράφοντος, έδειξε ότι προέρχονται από:

• Τις Νομικές επιστήμες. Θέματα καθημερινά της ασφάλειας, ρυθμίζονται από διατάξεις του Συντάγματος, Ποινικού, Αστικού, Εργατικού, Δικονομικού και Διοικητικού Δικαίου (Διοικητικές Διαφορές), ενώ κατά περίπτωση και ανάλογα με το χαρακτήρα της επιχείρησης, από το Ναυτικό, Αεροπορικό Δίκαιο και κανονισμούς όπως ο Εθνικός Κανονισμός Βιομηχανικής Ασφάλειας. Η γνώση διεθνούς Δικαίου και οδηγιών πολυεθνικών οργανισμών, θέματα ηθικού κώδικα και προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προστίθενται στα αντικείμενα αυτά.
• Την επικοινωνία.
• Την επιστήμη του management (θεωρία, λειτουργία του management σε ένα περιβάλλον που αλλάζει, σχηματισμός σκοπών, στρατηγικός σχεδιασμός, λήψη αποφάσεων management πληροφοριών, διαδικασίες οργάνωσης, ηγεσία και υποκίνηση ανθρώπων και ομάδων, έλεγχος, management διαφορετικότητας, διεθνές management, κοινωνική ευθύνη).
• Την ασφάλεια και υγιεινή στην εργασία, όχι μόνο από πλευράς ασφαλούς περιβάλλοντος και πρώτων βοηθειών, αλλά και με την κατανόηση ανθρωπίνων ευαισθησιών.
• Την ψυχολογία, την κοινωνιολογία, την ανθρωπολογία, ώστε να κατανοεί ο security manager πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι σαν άτομα, ως ομάδες ή ποιες είναι οι διαφορετικές αξίες και αντιλήψεις ανάλογα με την κουλτούρα προέλευσης, γνώσεις χρήσιμες τόσο για την επιλογή κατάλληλου προσωπικού, όσο και για την οργάνωση της εργασίας.
• Το marketing για την επέκταση των ορίων δράσης, την εξερεύνηση του ανταγωνισμού, την ερμηνεία των χαμηλών δεικτών ανάπτυξης.
• Τη διοίκηση επιχειρήσεων για ανάπτυξη εμπορικών και επιχειρηματικών δεξιοτήτων.
• To intelligence management για συλλογή, αξιολόγηση εκμετάλλευση πληροφοριών, ασφαλείας.
• Τις αρχές διερεύνησης συμβάντων μέσα στον οργανισμό.
• Τις δημόσιες σχέσεις και τις δημόσιες υποθέσεις, (συμβατότητα και συνεργασία με τις αρχές).
• Το σχεδιασμό, στρατηγικό, τακτικό, επιχειρησιακό, μέτρων ασφαλείας.
• Την καταστροφολογία (φυσικές τεχνολογικές και φυσικοτεχνικές καταστροφές και πυρκαγιές, αντίστοιχα, καθώς και θέματα συνεργασίας με το πλαίσιο ΠΣΕΑ και Πολιτικής Προστασίας, που μεταξύ τους έχουν θεσμική αυτοτέλεια).
• Το γνωστικό αντικείμενο Ι.Τ. και την προστασία δεδομένων στη διαδικασία αυτόματης επεξεργασίας, αλλά και αποθήκευσης πληροφοριών.
• Την τεχνική κατάρτισης των συμβάσεων και τα κριτήρια επιλογών εξωτερικών προμηθευτών.
• Την πολιτική επιστήμη (ερμηνεία σχετικών γεγονότων).
• Την εγκληματολογία (ερμηνεία περάσματος στην πράξη, τρόποι ενέργειας – modes operandi οργανωμένου εγκλήματος, πειρατειών, αεροπειρατειών, βιομηχανικής κατασκοπείας).
• Την αστυνομική επιστήμη (θεμελιώδη και λειτουργική).
• Τη θυματολογία, για υποστήριξη σε θυματοποιημένα άτομα.
• Τις στρατηγικές σπουδές για την άμεση αντίληψη των δυναμικών «πάνω στη σκακιέρα», τη συγκρότηση του αντικειμενικού σκοπού και το στρατηγικό σχεδιασμό.
• Τον τομέα της επιχειρηματικής συνέχειας και ετοιμότητας και του ελέγχου της «ισορροπημένης στοχοθεσίας».
• Την οικονομική των επιχειρήσεων και των οργανισμών, για την κατανόηση των οικονομικών μελετών λογιστικών καταχωρήσεων και οικονομικών κινδύνων, ώστε να εναρμονίζεται ο security manager με το πνεύμα όλου του οργανισμού.
• Την προστασία του περιβάλλοντος.
• Την τέχνη του πολέμου, για την εφαρμογή των αρχών του στο σύγχρονο επιχειρησιακό πεδίο ( 6) σε συνδυασμό με το security managing.
• To security managing, που είναι η τέχνη της αποτελεσματικής δράσης στην ιδιωτική ασφάλεια και που βασίζεται σε όλα τα παραπάνω, προσφερόμενο στην κάθε περίσταση προστασίας.
• Τον τομέα της αξιολόγησης διαδικασιών υπηρεσιών και προϊόντων ασφάλειας (διαμορφωτικές και τελικές).
• Την εκπαίδευση ενήλικων. Επειδή ο security manager είναι και σύμβουλος εκπαίδευσης αλλά και εκπαιδευτής πάνω στα θέματα ασφαλείας και μάλιστα σε

2 επίπεδα: Βασικό και προηγμένο. Πρέπει επίσης να γνωρίζει τον τρόπο δημιουργίας εκπαιδευτικού υλικού και υλικού αξιολόγησης διαδικασιών και εκπαιδευμένων.
Απαιτείται επίσης από το security manager να αναπτύξει την ικανότητά του να παίρνει και να χρησιμοποιεί ως «εργαλεία» διδάγματα από την ιστορία και προσεγγίσεις από τη φιλοσοφία και να εμπνέεται από τα καθημερινά γεγονότα όσο και από τις τέχνες.
Δεν είναι δέκα χρόνια που πανεπιστήμια του εξωτερικού δημιούργησαν ανάλογα τμήματα σπουδών (Καναδάς, Η.Π.Α., Νότια Αφρική, Αγγλία, Ισραήλ σε συνεργασία με ξένο πανεπιστήμιο), προκειμένου να προετοιμάζουν διοικητές έργου για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς. Εμείς, στο New York College – Educational Group, δημιουργήσαμε κάτι πιο εξελιγμένο. Περιλαμβάνει όλα όσα αναφέρθηκαν προηγούμενα, που τα επεξεργαζόμαστε όμως στο πλαίσιο του security management, παράγοντας νέα γνώση. Δημιουργήσαμε λοιπόν, τμήμα 4ετούς διάρκειας B.S. in Organizational Security and Management και προηγμένα σεμινάρια σπουδών (συνήθως άνω των 100 ωρών) για προαλειφόμενα στρατηγικά στελέχη στο security management ή security managers που θα αποδίδουν ως αποτελεσματικοί επιχειρηματίες και θα σώζουν καταστάσεις.
Με απλά λόγια, προετοιμάζουμε για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς, ικανότατους διοικητές έργου, που θα πιάσουν σημαντικές θέσεις, θα τις διατηρήσουν και θα εξελιχθούν, αναδεικνύοντάς τους πρώτα απ’ όλα, σε security managers του εαυτού τους.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) Αντώνης Μαγγανάς, καθηγητής Παντείου, προλογίζοντας το βιβλίο security των Purbura Ph – Κυριακάκη Σπ., Εκδόσεις ΙΩΝ, Αθήνα, 2005
(2) Ευρωπαϊκό έτος για την ασφάλεια στην εργασία.
(3) ΄΄Η τέχνη του πολέμου για Project Managers΄΄, εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, Αθήνα, 2004
(4) Πελάτες, προμηθευτές, ανταγωνιστές, υποκατάστατα φραγμοί στην είσοδο ή την επέκταση της αγοράς.
(5) PERT=Program Evaluation and Review Technique
(6) Όπως σημ. (3).

Του ΣΠΥΡΟΥ Μ. ΚΥΡΙΑΚΑΚΗ
Ακαδημαϊκού Διευθυντή Department Organizational Security and Management
New York College – Educational Group