Ασφάλεια υποδομών, συστημάτων συλλογής, αποθήκευσης, επεξεργασίας και διανομής νερού

Η ασφάλεια όλων των υποδομών και των συστημάτων που σχετίζονται με το νερό, είναι ύψιστης σημασίας και για να επιτευχθεί θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μια σειρά από κρίσιμους παράγοντες.

 Κωνσταντίνος Ν. Ζουμπιάδης 

Accredited Supreme Security and Critical Crisis Manager (ASSM)  Instructor of Civil Protection Executives

Κατανοώντας τη σημασία του νερού στη ζωή μας

Η ζωή όπως γνωρίζουμε περιστρέφεται γύρω από το νερό. Ήταν και θα είναι για πάντα, ένα ουσιαστικό στοιχείο της ζωής στη Γη. Χρησιμοποιείται με πολλούς τρόπους στην καθημερινότητα και χωρίς αυτό, η ζωή απλά θα έπαυε να υπάρχει. Από τον μικρότερο ζωντανό οργανισμό μέχρι τον μεγαλύτερο, το νερό αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη. Η σημασία του νερού, είναι ένα θέμα που δεν είναι μόνο ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη ζωή, αλλά και για τον πλανήτη και τα οικοσυστήματά του. Η σημαντικότητα του νερού εκτείνεται πέρα από τη διατήρηση της ζωής γιατί διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην οικονομία μας, στις κοινωνίες μας και στους πολιτισμούς μας. Παρά την ουσιαστικότατα της, η ασφάλεια των υποδομών και συστημάτων ύδρευσης συχνά παραλείπεται.

Ασφάλεια υποδομών νερού και ο πυρήνας των συστημάτων

Η ασφάλεια των υποδομών και των συστημάτων συλλογής, αποθήκευσης, επεξεργασίας και διανομής νερού ήταν πάντα ένα κρίσιμο μέλημα. Αυτά τα συστήματα είναι υπεύθυνα για την εξασφάλιση της ασφαλούς και επαρκούς παροχής νερού σε εκατομμύρια ανθρώπους. Οποιαδήποτε διαταραχή ή μόλυνση σε αυτά τα συστήματα μπορεί να οδηγήσει σε μυριάδες προβλήματα, που κυμαίνονται από θέματα υγείας έως σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις. Στη σύγχρονη εποχή, η ασφάλεια έχει γίνει αναπόσπαστο στοιχείο σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένης και της βιομηχανίας εμφιαλωμένου νερού. Η σταθερότητα της ασφάλειας αυτών των συστημάτων δεν είναι απλή υπόθεση. Απαιτεί σημαντικές επενδύσεις με τη μορφή προηγμένης τεχνολογίας, εκπαιδευμένου προσωπικού και ισχυρών πολιτικών. Επιπλέον, απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και παρακολούθηση, δεδομένων των ποικίλων και εξελισσόμενων απειλών που αντιμετωπίζουν αυτά τα συστήματα. Τα συστήματα ύδρευσης δεν είναι ευάλωτα μόνο σε φυσικές καταστροφές και ΄΄ατυχήματα΄΄, αλλά και σε ανθρωπογενείς απειλές. Αυτά μπορεί να είναι τόσο εσωτερικά, όπως βλάβη εξοπλισμού ή αμέλεια των εργαζομένων, όσο και εξωτερικά, όπως κλοπή, τρομοκρατία ή επιθέσεις στον κυβερνοχώρο.

O κρίσιμος ρόλος των ιδιωτικών εταιριών εμφιάλωσης και διανομής νερού

Η σημασία της ασφάλειας στις ιδιωτικές εταιρείες άντλησης, αποθήκευσης, επεξεργασίας με φίλτρα, εμφιάλωσης και διανομής νερού και η εξέταση του ρόλου τους ως κρίσιμων εθνικών σημείων είναι ένα θέμα προς εξέταση, λαμβάνοντας υπόψη τον κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν αυτές οι εταιρείες στην παροχή ενός ζωτικού πόρου. Ως εκ τούτου, η ασπίδα της ασφάλειας και της ακεραιότητας όχι μόνο του προϊόντος, αλλά και των διαδικασιών που εμπλέκονται στην εμφιάλωση και τη διανομή, έχει καταστεί προτεραιότητα για αυτές τις εταιρείες.

Η ασφάλεια στη βιομηχανία εμφιαλωμένου νερού υπερβαίνει τη φυσική ασφάλεια των περιουσιακών στοιχείων και του προσωπικού. Περιλαμβάνει την προστασία ολόκληρης της αλυσίδας εφοδιασμού, από την πηγή έως τον καταναλωτή. Αυτό περιλαμβάνει την εξασφάλιση των πηγών νερού, των εγκαταστάσεων αποθήκευσης, επεξεργασίας με φίλτρα, εμφιάλωσης, των καναλιών μεταφοράς και των σημείων διανομής, καθώς και την προστασία από πιθανές απειλές που μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ποιότητα και του εμφιαλωμένου νερού.
Οι εταιρείες άντλησης, αποθήκευσης, επεξεργασίας με φίλτρα, εμφιάλωσης και διανομής νερού, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο ως εθνικά σημεία, δεδομένης της ουσιαστικής φύσης των πόρων που παρέχουν. Αυτές οι εταιρείες, διασφαλίζουν τη διαθεσιμότητα ασφαλούς φορητού νερού (εμφιαλωμένο), ιδιαίτερα σε περιοχές όπου το νερό της βρύσης δεν είναι ασφαλές ή άμεσα διαθέσιμο. Η σημασία της ασφάλειας στις εταιρείες εμφιάλωσης και διανομής νερού σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Τα μέτρα ασφαλείας πρέπει να είναι ολοκληρωμένα, καλύπτοντας όλες τις πτυχές των δραστηριοτήτων της εταιρείας. Αυτό περιλαμβάνει την προστασία των πηγών νερού, των εγκαταστάσεων εμφιάλωσης, των καναλιών μεταφοράς και των σημείων διανομής. Περιλαμβάνει επίσης την ασφάλεια της ψηφιακής υποδομής και των δεδομένων της εταιρείας, καθώς και την προετοιμασία για πιθανές καταστροφές.

Ο ρόλος των φραγμάτων στη συλλογή, αποθήκευση, επεξεργασία, και διανομή νερού

Τα φράγματα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία, αποθήκευση και διανομή νερού. Πρόκειται για κατασκευές που κυρίως έχουν σκοπό την αποθήκευση νερού και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ωστόσο, τα φράγματα εξυπηρετούν επίσης μια ποικιλία άλλων σκοπών, όπως ο έλεγχος των πλημμυρών, η άρδευση και η αναψυχή. Όσον αφορά την συλλογή, επεξεργασία, αποθήκευση και διανομή νερού, τα φράγματα λειτουργούν ως τεράστιες δεξαμενές. Αποθηκεύουν νερό σε περιόδους πλεονάσματος και σταδιακά το απελευθερώνουν σε περιόδους έλλειψης. Αυτή η ρυθμιζόμενη απελευθέρωση εξασφαλίζει σταθερή παροχή νερού, ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις των βροχοπτώσεων.

Πιθανοί κίνδυνοι και απειλές

Τα συστήματα ύδρευσης, συμπεριλαμβανομένων των φραγμάτων, αντιμετωπίζουν πολλούς πιθανούς κινδύνους και απειλές. Αυτά μπορεί να κυμαίνονται από φυσικές καταστροφές όπως σεισμοί, πλημμύρες και ξηρασίες, έως ανθρωπογενείς απειλές όπως ρύπανση, υπερβολική ή κακή χρήση, αποτυχία λειτουργίας και κακόβουλες δραστηριότητες.

• Οι φυσικές καταστροφές μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές ζημίες στα συστήματα ύδρευσης, οδηγώντας σε διακοπές στην παροχή νερού. Για παράδειγμα, οι σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν ρωγμές ή κατάρρευση φραγμάτων, οδηγώντας σε καταστροφικές πλημμύρες. Οι ξηρασίες μπορούν να μειώσουν τη διαθεσιμότητα του νερού, ασκώντας πίεση στα συστήματα ύδρευσης και ενδεχομένως οδηγώντας σε λειψυδρία.
• Οι ανθρωπογενείς απειλές είναι εξίσου ανησυχητικές. Η υπερβολική χρήση και η ρύπανση μπορούν να υποβαθμίσουν την ποιότητα του νερού, καθιστώντας το μη ασφαλές για κατανάλωση ή χρήση. Η αποτυχία της υποδομής, είτε λόγω κακής συντήρησης είτε λόγω γήρατος, μπορεί να οδηγήσει σε διαρροές, μόλυνση και διακοπές στην παροχή νερού.
• Οι κακόβουλες δραστηριότητες, όπως η κλοπή υλικών και η τρομοκρατία, αποτελούν μια άλλη σημαντική απειλή για τα συστήματα ύδρευσης. Οι εγκληματίες μπορούν να αποσπάσουν πολύτιμο εξοπλισμό, ενώ οι τρομοκράτες μπορούν να στοχεύσουν αυτά τα συστήματα ως μέσο για να διαταράξουν την κοινωνία ή να προκαλέσουν ανεπανόρθωτη βλάβη.

Η σημασία της ασφάλειας εισόδου και περιμέτρου

Η ασφάλεια εισόδου και περιμέτρου είναι ζωτικής σημασίας στοιχεία για την προστασία και των συστημάτων ύδρευσης. Ελέγχοντας και παρακολουθώντας ποιος εισέρχεται και εξέρχεται από τις εγκαταστάσεις, αυτά τα μέτρα ασφαλείας μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό, την αποτροπή και την αντιμετώπιση πιθανών απειλών.

• Η ασφάλεια εισόδου περιλαμβάνει τη χρήση φραγμάτων, πυλών, κλειδαριών και συστημάτων ελέγχου πρόσβασης για την αποτροπή μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης. Περιλαμβάνει επίσης τη χρήση συστημάτων ταυτοποίησης και επαλήθευσης, όπως βιομετρικά στοιχεία ή αναγνώστες καρτών, ώστε να διασφαλίζεται ότι μόνο εξουσιοδοτημένο προσωπικό μπορεί να εισέλθει στις εγκαταστάσεις.
• Η περιμετρική ασφάλεια από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνει τη διασφάλιση των ορίων των χώρων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση περιφράξεων, τοίχων και καμερών ασφαλείας. Περιλαμβάνει επίσης τη χρήση αισθητήρων και συναγερμών για την ανίχνευση τυχόν προσπαθειών παραβίασης της περιμέτρου.

Εσωτερικές και εξωτερικές απειλές

Τα συστήματα ύδρευσης αντιμετωπίζουν και αυτά τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές απειλές. Εσωτερικές απειλές μπορεί να προκύψουν μέσα από τον οργανισμό ή το σύστημα, όπως βλάβη εξοπλισμού, αμέλεια υπαλλήλου ή εσωτερικό σαμποτάζ. Οι εξωτερικές απειλές, από την άλλη πλευρά, μπορεί να προέρχονται εκτός του οργανισμού ή του συστήματος, όπως φυσικές καταστροφές, κλοπή, τρομοκρατία ή επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Για την προστασία των συστημάτων ύδρευσης από αυτές τις απειλές, απαιτείται μια ολοκληρωμένη στρατηγική ασφάλειας. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει μέτρα για την αποτροπή, τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση τόσο εσωτερικών όσο και εξωτερικών απειλών.

• Οι εσωτερικές απειλές μπορούν να μετριαστούν μέσω τακτικής συντήρησης και επιθεωρήσεων, εκπαίδευσης του προσωπικού και εφαρμογής ισχυρών πολιτικών και διαδικασιών.
• Οι εξωτερικές απειλές μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω μέτρων φυσικής (Security) και ψηφιακής ασφάλειας (Cybersecurity), προστασίας έκτακτης ανάγκης και συνεργασίας με εξωτερικούς φορείς.

Προστασία έκτακτης ανάγκης: Το κλειδί για ασφαλή συστήματα νερού

Η προστασία από έκτακτες ανάγκες αποτελεί βασική πτυχή της ασφάλειας και των συστημάτων ύδρευσης. Περιλαμβάνει την εφαρμογή σχεδίων και διαδικασιών για την αποτελεσματική αντιμετώπιση πιθανών απειλών ή συμβάντων. Η προστασία από έκτακτες ανάγκες περιλαμβάνει την ανάπτυξη σχεδίων αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης (και για υποθαλάσσιους αγωγούς), τα οποία περιγράφουν τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε περίπτωση συμβάντος. Τα σχέδια αυτά θα πρέπει να καλύπτουν ένα φάσμα σεναρίων, συμπεριλαμβανομένων των φυσικών καταστροφών, της βλάβης του εξοπλισμού, των συμβάντων μόλυνσης και των κακόβουλων δραστηριοτήτων. Η κατάρτιση αποτελεί  κρίσιμο μέρος της προστασίας από έκτακτες ανάγκες. Το προσωπικό θα πρέπει να εκπαιδεύεται για να ανταποκρίνεται σε διάφορους τύπους περιστατικών, συμπεριλαμβανομένης της εκκένωσης των εγκαταστάσεων, της διαχείρισης του κοινού και του συντονισμού με τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης.

Προστασία των Συστημάτων από Έντονα Καιρικά Φαινόμενα

Τα έντονα καιρικά φαινόμενα, όπως οι τυφώνες, οι ανεμοστρόβιλοι και οι έντονες βροχοπτώσεις, αποτελούν σημαντική απειλή για τα συστήματα ύδρευσης. Μπορούν να προκαλέσουν ζημιές στις υποδομές, να διαταράξουν την παροχή νερού και να αυξήσουν τον κίνδυνο μόλυνσης. Για την προστασία των συστημάτων ύδρευσης από αυτές τις απειλές, είναι απαραίτητες οι ισχυρές πρακτικές σχεδιασμού και κατασκευής. Οι υποδομές θα πρέπει να κατασκευαστούν έτσι ώστε να αντέχουν σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρών ανέμων, των έντονων βροχοπτώσεων και των πλημμυρών. Τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην προστασία των υδατικών συστημάτων από έντονα καιρικά φαινόμενα. Αυτά τα συστήματα μπορούν να παρέχουν έγκαιρη ειδοποίηση για πιθανές απειλές, επιτρέποντας τη λήψη των απαραίτητων προφυλάξεων.

Προηγμένα μέτρα ασφαλείας: κάμερες, drones, ψηφιακή ασφάλεια και εκπαιδευμένο προσωπικό

Για την περαιτέρω ενίσχυση της ασφάλειας των συστημάτων ύδρευσης (και υποθαλάσσια), υιοθετούνται όλο και περισσότερο προηγμένα μέτρα ασφαλείας. Αυτά περιλαμβάνουν τη χρήση καμερών ασφαλείας, drones, ψηφιακής ασφάλειας και του εκπαιδευμένου προσωπικού ασφαλείας (Security).

• Οι κάμερες ασφαλείας μπορούν να παρέχουν συνεχή επιτήρηση των εγκαταστάσεων, συμβάλλοντας στην αποτροπή πιθανών απειλών και παρέχοντας πολύτιμα αποδεικτικά στοιχεία σε περίπτωση συμβάντος. Τα drones, από την άλλη πλευρά, μπορούν να παρέχουν εναέρια αλλά και υποβρύχια επιτήρηση, επιτρέποντας την παρακολούθηση μεγάλων και δυσπρόσιτων περιοχών.
• Η ασφάλεια στον κυβερνοχώρο (Cybersecurity) είναι μια άλλη κρίσιμη πτυχή της ασφάλειας και των συστημάτων ύδρευσης. Με την αυξανόμενη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών σε αυτά τα συστήματα, γίνονται όλο και πιο ευάλωτα σε επιθέσεις στον κυβερνοχώρο. Τα ψηφιακά μέτρα ασφαλείας όπως τα τείχη προστασίας, η κρυπτογράφηση και τα συστήματα ανίχνευσης εισβολών, μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία αυτών των συστημάτων από τέτοιες απειλές.
• Το εκπαιδευμένο προσωπικό ασφαλείας αποτελεί τη ραχοκοκαλιά κάθε συστήματος ασφαλείας. Είναι υπεύθυνοι για την παρακολούθηση των εγκαταστάσεων, την αντιμετώπιση περιστατικών και την επιβολή πολιτικών ασφαλείας. Η τακτική εκπαίδευση και οι ασκήσεις μπορούν να βοηθήσουν να διασφαλιστεί ότι είναι καλά προετοιμασμένοι για να χειριστούν οποιαδήποτε κατάσταση.

Επικαιροποίηση και συνεχής έλεγχος των μέτρων

Δεδομένης της εξελισσόμενης φύσης των απειλών, η τακτική επανεξέταση και επικαιροποίηση των μέτρων ασφαλείας στα συστήματα ύδρευσης είναι ουσιαστικής σημασίας. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των υφιστάμενων μέτρων, τον εντοπισμό τυχόν κενών ή αδυναμιών και την εφαρμογή των αναγκαίων βελτιώσεων. Ο έλεγχος και η προετοιμασία είναι επίσης ένα κλειδί για την εξασφάλιση της συνεχούς ασφάλειας των συστημάτων ύδρευσης. Ο έλεγχος περιλαμβάνει τη συνεχή παρακολούθηση και διαχείριση των μέτρων ασφαλείας, ενώ η προετοιμασία περιλαμβάνει τον σχεδιασμό για πιθανές απειλές ή περιστατικά. Ο έλεγχος μπορεί να επιτευχθεί μέσω της χρήσης τεχνολογιών ασφαλείας, όπως κάμερες παρακολούθησης, αισθητήρες και συστήματα ελέγχου πρόσβασης. Περιλαμβάνει επίσης την τακτική επιθεώρηση των συστημάτων και του προσωπικού για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις πολιτικές και τις διαδικασίες ασφαλείας. Η προετοιμασία, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνει την ανάπτυξη σχεδίων αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, την κατάρτιση του προσωπικού και την προμήθεια εξοπλισμού έκτακτης ανάγκης. Περιλαμβάνει επίσης τη δημιουργία σχέσεων με εξωτερικούς φορείς, όπως οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, για τη διασφάλιση συντονισμένων και αποτελεσματικών απαντήσεων σε συμβάντα. Η συνεχής επιθεώρηση των συστημάτων και του προσωπικού διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση της ασφάλειας των υδάτων. Συμβάλλει στη διασφάλιση της ορθής λειτουργίας των μέτρων ασφαλείας, στον εντοπισμό πιθανών απειλών ή αδυναμιών και στη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις πολιτικές και τις διαδικασίες ασφαλείας. Οι επιθεωρήσεις θα πρέπει να διενεργούνται από εκπαιδευμένο προσωπικό και να καλύπτουν όλες τις πτυχές του συστήματος ύδρευσης, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών, του εξοπλισμού και των επιχειρησιακών διαδικασιών. Θα πρέπει επίσης να αξιολογούν την απόδοση και τη συμπεριφορά του προσωπικού, για να εντοπίζουν τυχόν ζητήματα ή τομείς βελτίωσης. Εκτός από τις τακτικές επιθεωρήσεις, οι αιφνιδιαστικές επιθεωρήσεις μπορούν επίσης να είναι επωφελείς. Αυτά μπορούν να παρέχουν μια ακριβέστερη εικόνα της καθημερινής λειτουργίας του συστήματος και της συμπεριφοράς του προσωπικού όταν δεν βρίσκεται υπό έλεγχο.

Προτεραιότητα στην ασφάλεια των υποδομών και συστημάτων ύδρευσης

Η διασφάλιση της ΄΄ουσίας της ζωής΄΄ δηλαδή του νερού, απαιτεί μια ολοκληρωμένη και ισχυρή προσέγγιση. Η σημασία του νερού στη ζωή μας υπογραμμίζει την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στην ασφάλεια των υποδομών και των συστημάτων ύδρευσης καθώς και στην εκπαίδευση του προσωπικού. Η προστασία-ασφάλεια περιλαμβάνει πληθώρα μέτρων και απαιτεί επίσης την χρήση προηγμένων μέτρων ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας των υποδομών και των συστημάτων συλλογής, επεξεργασίας, αποθήκευσης, διανομής νερού και φραγμάτων.
Η πρόληψη κορωνίδα της καθημερινότητας, στον θεατό και αθέατο κόσμο.