Υπεύθυνος Ασφάλειας και Κουλτούρα Ασφάλειας

Είναι μια σχέση σε … “εμπόλεμη κατάσταση” ;

 H κουλτούρα ασφαλείας, βασίζεται στην παιδεία, στην ενσυναίσθηση περί κινδύνου, αλλά και στην ενσυνείδητη πειθαρχία. Η επί του πρακτέου εφαρμογή της όμως σε έναν οργανισμό από τον/την Υπεύθυνο Ασφαλείας, είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση , ο οποίος καλείται σε αρκετές περιπτώσεις να την επιβάλλει.

Δημήτριος Μερτσιωτάκης

Απόστρατος Αξ/κος Π.Α./Απόφοιτος Σχολής Πολέμου
MSc, Strategic Security Management
ΠιστοποιημένοςΕκπαιδευτήςΕνήλικων
CPO, VPTS, DST Founder Instructor
Εκπαιδευτής ΣΚΟΕ

 

 

Η εφαρμογή της κουλτούρας ασφαλείας από τον Υπεύθυνο Ασφαλείας(Υ.Α.), και εφόσον πληρούνται όλες οι επιμέρους παράμετροι που την αφορούν (εκπαίδευση, κίνητρα, κλπ…), αποτελεί το λεπτό σημείο έναρξης μιας άτυπης ‘’εμπ όλεμης’’ κατάστασης, με το προσωπικό ενός οργανισμού το οποίο αρνείται να αποδεχθεί βασικούς κανόνες, αρχές και διαδικασίες ασφαλείας. Ας προσεγγίσουμε το θέμα διεξοδικότερα αναφερόμενοι ιδιαιτέρως στις ελληνικές επιχειρήσεις.

Το ιδεατό και η θεωρητική προσέγγιση

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, έτυχε να διαβάσω πολλά κείμενα αρθρογράφων, με αναφορές σε θέματα που αφορούν την κουλτούρα ασφαλείας ενός οργανισμού ή μιας επιχείρησης. Οι περισσότεροι αναφέρονται στο ιδεατό. Στο όραμα δηλαδή μιας επιχείρησης, το οποίο προφανώς πηγάζει από τη διοίκηση και εκπονείται από τα αρμόδια στελέχη, με απώτερο σκοπό τη βιωσιμότητα, την οικονομική ευημερία της επιχείρησης, συμβάλλοντας κατά το δυνατό και στην αειφόρο ανάπτυξη. Δεν θα διαφωνήσω καθόλου. Η προσέγγιση είναι εξαιρετική και έτσι πρέπει να είναι.

Θεωρητικά λοιπόν , θα πρέπει όλες οι επιχειρήσεις να εκπονούν σχέδια ασφαλείας με βάση τις διεθνείς οδηγίες του OSHA /Occupational Safety and Health Administration (Οργανισμός Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία), καλλιεργώντας την ενσυναίσθηση της κουλτούρας ασφαλείας, τόσο με το Safety *(1) αλλά ιδιαιτέρως με το Security*(2).

Κατά συνέπεια και υποχρεωτικά, πρέπει οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν την ύπαρξή των σχεδίων ασφαλείας, καθώς και την διαδικασία υλοποίησης τους, με την ανάθεση των σχετικών καθηκόντων που απορρέουν από αυτά σε κατάλληλο προσωπικό. Η ύπαρξη λοιπόν ενός Υπευθύνου Ασφαλείας(Υ.Α.), επικεφαλής της ομάδας ασφαλείας, είναι αναγκαία και υποχρεωτική(;). Ταυτοχρόνως θα πρέπει να ορίζονται οι βασικές αρχές, κανόνες και διαδικασίες ασφαλείας, που προσδιορίζουν τις σχέσεις των εργαζομένων με την ασφάλεια στο χώρο εργασίας, με το περιβάλλον, αλλά και την κοινωνία ως τμήμα της απορρέουσας Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης(ΕΚΕ) σε αντιπαράθεση με την θεωρία του M.Friedman*(3).

Οι αναγκαίες συνθήκες

Ας προσεγγίσουμε το δίπολο Safety & Security, ως την απαιτούμενη αλλά ταυτοχρόνως ικανή και αναγκαία συνθήκη για την ζωτική ύπαρξη μιας επιχείρησης, μέσω της οποίας αναδεικνύεται / διαχέεται η Εταιρική Κουλτούρα Ασφαλείας. Αποδεχόμενοι ότι εφόσον απαιτείται η υποχρεωτική της ύπαρξη, η υλοποίηση του οράματος που εκπέμπεται από την διοίκηση , ανατίθενται προς υλοποίηση στον Υπεύθυνο Ασφαλείας. Ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη κουλτούρας ασφάλειας;

Τα οράματα για να υλοποιηθούν απαιτούν την εφαρμογή της θεωρίας των οικονομικών (προϋπολογισμό, κόστος, απαιτούμενοι πόροι, κλπ) αλλά και κινήτρων προς τους εργαζομένους. Τα κίνητρα για να εφαρμοσθούν απαιτούν εργασιακή εξέλιξη και οικονομική ασφάλεια. Δηλαδή αύξηση του κόστους κάθε μορφής! Έτσι έχουμε άμεση αντιπαράθεση της θεωρίας των οικονομικών με την κουλτούρα ασφαλείας, αφού ο κάθε μορφής πόρος που την αφορά, αντιμετωπίζεται ως έξοδο.

Ζητούμενο στην προσέγγιση, είναι εάν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την αύξηση του κόστους, ως επένδυση! Το όραμα κοστολογικά επιβαρύνει τον προϋπολογισμό, μεγιστοποιεί όμως εκθετικά, την μακροβιότητα της επιχείρησης. Εκφράζοντας γραφιστικά αυτή την σκέψη, θα μπορούσε να έχει την ακόλουθη μορφή:

{Διάγραμμα 1}

Η ασφάλεια απέναντι στη θεωρεία των οικονομικών. Η αλήθεια είναι ίσως κάπου στη μέση και αφορά την βιωσιμότητα της επιχείρησης.

Συμπερασματικά, αυτή θα πρέπει να είναι η ιδανική εταιρική προσέγγιση, ώστε να πληρούνται οι βασικές αρχές ασφάλειας ενός οργανισμού. Να πληρούνται οι βασικοί κανόνες της συνύπαρξης του διπόλου Safety & Security (S&S).

H πραγματικότητα στη χώρα μας

Ας σχολιάσουμε όμως, όσα εν τη πράγμασι συμβαίνουν στην πλειάδα των ελληνικών επιχειρήσεων. Με στόχο να αναδείξουμε, να παροτρύνουμε αλλά κυρίως να αναβαθμίσουμε.

Η ραχοκοκαλιά του Ελληνικού Οικονομικού γίγνεσθαι είναι οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ) *(4) και η ασφάλεια, με την ευρύτερη έννοια που τις αφορά όλες, αναφέρεται στον μηχανισμό δίπολο, Safety & Security(S&S). Υπάρχουν λοιπόν προς διερεύνηση τα εξής ερωτήματα:

Α. Ποιες από αυτές διαθέτουν in house Υπεύθυνο Ασφαλείας (όχι τεχνικό ασφαλείας) ;

Β. Πόσες διαθέτουν πραγματικό μηχανισμό ασφαλείας Safety & Security ώστε να αντιμετωπίσουν ένα κρισιγενές περιστατικό;

Γ. Ποιες από αυτές εκπαιδεύουν το προσωπικό τους, ώστε να εξασφαλίσουν ότι όλοι οι εργαζόμενοι είναι εξοικειωμένοι και μπορούν να παίξουν το ρόλο τους σε εκκένωση έκτακτης ανάγκης σύμφωνα με τις οδηγίες του OSHA ;

Δ. Πόσες από αυτές μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά και συστηματικά στο κοστολόγιο που απαιτεί ο εν λόγω δίπολο μηχανισμός ασφαλείας όταν οι Δείκτες Ανασφάλειας και Βιωσιμότητας των ΜμΕ, είναι σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ)*(5) ;

Μετά τον υγειονομικό Αρμαγεδδών των τελευταίων χρόνων, δεν είναι πολλές οι ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες διαθέτουν έναν υπεύθυνο ασφαλείας ο οποίος προσπαθεί να εξυπηρετήσει το δίπολο Safety & Security.

Δεν μπορεί μια επιχείρηση να ζητά κουλτούρα ασφαλείας από τους εργαζομένους της όταν η ίδια δεν επενδύει σε αυτή. Είτε γιατί δεν θέλει, είτε γιατί δεν μπορεί. Χρησιμοποιώντας εργαζομένους πολλών ταχυτήτων (μη μόνιμους, απασχολουμένους ως outsourcing συνεργάτες προεχόμενοι από διαφορετικές εταιρίες, κλπ..) δημιουργούν ένα ανομοιογενές εργασιακό περιβάλλον. Το φαινόμενο μάλιστα αυτό, έχει ιδιαίτερη ένταση και έκταση στις εποχικές εταιρικές οντότητες, όταν απλώς και μόνο η λειτουργία τους βασίζεται …. μέχρι να βγει η σεζόν! Ιδιαιτέρως την τουριστική θερινή περίοδο! Η ανυπαρξία απλών βασικών συστημάτων ελέγχου πρόσβασης προσωπικού, επισκεπτών, προμηθευτών, η αδυναμία (αδιαφορία;) πραγματοποίησης στοιχειώδους εκπαίδευσης πυρόσβεσης *(6) , καλυπτόμενοι μάλιστα τυπικά από το νόμο, αφού αναθέτουν τα καθήκοντα του Τεχνικού Ασφαλείας(Τ.Α.), σε ένα γραφείο τεχνικών ασφαλείας. Παράνομο; Όχι. Λειτουργικό για το δίπολο S&S; Όχι. Επί του πρακτέου, ο outsourcing συνεργάτης Τ.Α. απλώς σχολιάζει το σχετικό βιβλίο, και πέραν τούτου ουδέν! Προφανώς το σχόλιο δεν αφορά τους πάντες, αλλά δυστυχώς την πλειονότητα ….

Αλήθεια, πως μπορεί μια επιχείρηση ή ένας οργανισμός να απαιτεί ενσυναίσθηση ασφάλειας, όταν οι εργαζόμενοι του, δεν αισθάνονται ασφαλείς;

Επενδύοντας σε υπεύθυνο και ομάδα ασφάλειας

Ας υποθέσουμε λοιπόν , για τη συνέχεια της αρθρογραφίας, ότι παρά τις αντιξοότητες και τα οικονομικά θέματα, οι επιχειρήσεις αναλαμβάνουν το κόστος της επένδυσης για την ασφάλεια τους. Πως θα πρέπει να ενεργήσουν;

Η λύση είναι μια και μοναδική.

Α. Για να υπάρξει ασφάλεια σε μια επιχειρηματική οντότητα, απαιτείται η ύπαρξη τμήματος ή ομάδας in–house security με επικεφαλής Υπεύθυνο Ασφαλείας .

Β. Εκπαίδευση και σεμινάρια επιμόρφωσης για όλο το προσωπικό σε

όλα τα θέματα που αφορούν την ασφάλεια .

Αναλυτικότερα:

Ως Υπεύθυνος Ασφαλείας θα πρέπει να προσληφθεί ένα πρόσωπο με κατάλληλη εκπαίδευση και προσόντα, το οποίο θα αναφέρεται αποκλειστικά στην διοίκηση. Θα είναι επικεφαλής του τμήματος και της ομάδας in-house security, θα συντάσσει προϋπολογισμό και θα διαθέτει τους δικούς της οικονομικούς πόρους. Θα εκπονεί τα σχέδια ασφαλείας τα οποία προφανώς και θα εγκρίνονται από την διοίκηση, με στόχο όχι να ταλαιπωρήσει τους εργαζομένους, αλλά να προσπαθεί με κάθε τρόπο να τους εμφυσήσει το πνεύμα της ασφάλειας και της αλληλεγγύης. Γιατί οι γνώσεις που θα λάβουν οι εργαζόμενοι εκπαιδευόμενοι στην εργασία τους, μπορεί να τους φανούν χρήσιμες και κάπου αλλού. Ίσως στην προσωπική τους ζωή. Ίσως σε ένα έκτακτο περιστατικό. Γιατί όχι; Εξάλλου η γνώση έχει αξία όταν μεταδίδεται! Είναι κίνητρο και δύναμη!

Ο Υπεύθυνος Ασφάλειας είναι ο άνθρωπος κίνητρο. Τον χαρακτηρίζει η ηθική και ο αλτρουισμός. Ο σεβασμός στην ανθρώπινη ύπαρξη και αξιοπρέπεια. Ο οποίος θα πρέπει να οργανώσει , να σχεδιάσει και να επιβάλει εφόσον απαιτηθεί τους εγκεκριμένους κανόνες και τις διαδικασίες ασφαλείας. Ναι, φαίνεται σκληρό. Να επιβάλλει. Διότι, δυστυχώς, αρκετοί εργαζόμενοι θα αντιδράσουν, πολλοί θα σχολιάσουν και θα επιχειρηματολογήσουν αρνητικά. Είναι παντελώς αδιάφορο.

Είναι το λεπτό σημείο έναρξης μιας άτυπης εμπόλεμης κατάστασης, με το προσωπικό ενός οργανισμού το οποίο αρνείται να αποδεχθεί τους βασικούς κανόνες ασφαλείας.

Όμως προχέει η επιβίωση της επιχείρησης. Από αυτές προσπορίζονται οι οικογένειες των εργαζομένων. Κατά συνέπεια, όποιος δεν αποδέχεται τους κανόνες ασφαλείας, θέτει τον εαυτό του εκτός. Τόσο απλά. Πράγματι είναι σκληρές αυτές οι σκέψεις, όμως αυτός είναι ο ρόλος του Υπευθύνου Ασφαλείας. Να εξασφαλίσει ότι η επένδυση στην ασφάλεια, θα συμβάλει στην βιωσιμότητα και την ανάπτυξη της επιχείρησης, σύμφωνα με τις διεθνείς τάσεις και πρότυπα. Όσο μικρή ή μεγάλη είναι μια επιχείρηση. Το επιχειρησιακό μοντέλο και η στόχευση, παραμένουν ίδια!

Είναι ο άνθρωπος που με την προσωπικότητα και την παρουσία του εμπνέει το αίσθημα ασφάλειας, άρα δημιουργεί ενσυναίσθηση ασφάλειας, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην βιωσιμότητα του οργανισμού. Αλλά ταυτοχρόνως, μπορεί και πρέπει να την επιβάλλει εφόσον απαιτηθεί.

Η διαδρομή ενός υπευθύνου ασφαλείας στις ελληνικές επιχειρήσεις είναι εξαιρετικά δύσκολη. Πολλές από αυτές έχουν προσωποπαγή χαρακτηριστικά, κατά συνέπεια απαιτούνται ρήξεις με παλαιότερες νοοτροπίες και ωχαδερφισμούς.

Όμως οι προκλήσεις ασφαλείας στο διεθνοποιημένο περιβάλλον, εξελίσσονται ραγδαία προς το συνθετότερο. Η παρουσία του κράτους στο πλευρό των επιχειρήσεων με επιδοτούμενα προγράμματα ασφαλείας σε κρίσιμους τομείς(πυρασφάλεια, περιβαλλοντικές καταστροφές, τρομοκρατία, cyber security , κλπ…) θα μπορούσε μόνο θετικά να συμβάλει στην ασφάλεια και την μακροβιωσιμότητα των επιχειρήσεων και των οργανισμών.

Νέες μορφές απειλών καραδοκούν και εμφανίζονται ξαφνικά, με απίστευτη σφοδρότητα, δημιουργώντας κρισιγενείς καταστάσεις. Μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε; Ναι! Και πρέπει και μπορούμε!

*(1) Τα θέματα safety έχουν τακτοποιηθεί με τους ν. 3850/2010 και με τις αλλαγές του ν. 4808/2021(Κύρωση του Κώδικα νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων).

Εξαιρετικές οι λεπτομερείς πληροφορίες στο άρθρο του κου Σ. Κυριακάκη ‘’Προς θεσμική αναβάθμιση των Υπευθύνων Ασφαλείας Επιχειρήσεων’’, Security Manager, Τεύχος 99.

*(2) τα θέματα security , προσπαθούν να διευθετηθούν ακόμη, μέσω των ν.3707/2008, ν.3850/2010 και ν.4808/2021.

*(3) (ΕΚΕ/Υπ. Ανάπτυξης & Επενδύσεων, http://www.opengov.gr/ypoian/?p=5185)

Milton Friedman, 1970. <<Η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων είναι να αυξάνουν τα κέρδη τους>>

*(4) ΕΛΣΤΑΤ / Έως 9 άτομα απασχολεί το 95% των επχ/σεων. Πιο συγκεκριμένα από τις 718.624 επχ/σεις, οι 678.206 το 2019 απασχολούν έως 9 άτομα, ενώ μόλις 550 επχ/σεις απασχολούν πάνω από 250 εργαζομένους). https://www.kathimerini.gr/economy/561511036/pleonasma-mikron-elleimma-megalon-etaireion/

*(5) ΕΤΗΣΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ 2021, Σελ. 125-130

https://imegsevee.gr/wp-content/uploads/2021/11/etisia_ekthesi_2021.pdf

*(6) Πυροσβεστική Διάταξη 14 / 2014 / ΦΕΚ 2434 Τεύχος Β’