Ενσωμάτωση των Drones στις σύγχρονες στρατιωτικές επιχειρήσεις

 Παρότι τα Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (ΣμηΕΑ) ή Drones όπως είναι ευρέως γνωστά, έχουν χρησιμοποιηθεί από διάφορες Ένοπλες Δυνάμεις από τη δεκαετία του ’60, τα τελευταία 20 χρόνια έχουν γνωρίσει σημαντική ανάπτυξη, κυρίως λόγω της τεράστιας τεχνολογικής εξέλιξης, αυξάνοντας κατακόρυφα και το ενδιαφέρον για την απόκτηση τους.

Το IAI Heron στην Αεροπορική Έκθεση του Παρισιού

Παναγιώτης Αποσπόρης*

Σμήναρχος Ιπτάμενος, Υποψήφιος Διδάκτορας ΕΜΠ/ΣΗΜΜΥ.

*O Παναγιώτης Αποσπόρης είναι συγγραφέας του βιβλίου : ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ των DRONES που εκδόθηκε το 2020 από τις Εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ. Το «Βιβλίο των Drones» περιέχει σε 398 σελίδες όλες τις απαραίτητες γνώσεις για τις τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στα Drones, εξειδικευμένες πληροφορίες για τα συστήματα με τα οποία είναι εξοπλισμένα καθώς και στοιχεία για τις εφαρμογές τους σε διαφορετικούς τομείς της σύγχρονης κοινωνίας. Η δομή του βιβλίου σε τρεις λογικές ενότητες και 20 κεφάλαια επιτυγχάνει δομημένη και πιο αποδοτική ανάγνωση αφού επιτρέπει στον αναγνώστη είτε να αποκτήσει ολοκληρωμένη γνώση για τα Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (UASs– UAVs – Drones) είτε να εστιάσει αποκλειστικά στους τομείς ενδιαφέροντος του. Για περισσότερες πληροφορίες ή αγορά του βιβλίου εδώ https://papazissi.gr/product/to-vivlio-ton-drones/ ή τηλεφωνικά στο 210 3838020.

Σήμερα τα ΣμηΕΑ θεωρούνται ως ένα απαραίτητο και αναπόσπαστο κομμάτι των σύγχρονων Ένοπλων Δυνάμεων που διεξάγουν στρατιωτικές επιχειρήσεις. Τα περισσότερα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αποκτήσει ΣμηΕΑ ή σχεδιάζουν να το κάνουν σύντομα ενώ αρκετά από τα μέλη αυτά, έχουν χρησιμοποιήσει μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Τα Drones, πέρα από τις κλασσικές αποστολές αναγνώρισης και συλλογής πληροφοριών, χρησιμοποιούνται σε μία μεγάλη ποικιλία επιχειρήσεων ενώ τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται με γρήγορους ρυθμούς μία νέα παραλλαγή στρατιωτικών Drones, που έχουν την δυνατότητα να φέρουν όπλα.

Συλλογή πληροφοριών (Intelligence)

Η συλλογή πληροφοριών (Intelligence) είναι η παραδοσιακή αποστολή των μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Στη δεκαετία του 1960 και στον πόλεμο του Βιετνάμ, χρησιμοποιήθηκαν ευρέως τα Drones για στρατιωτικές αποστολές αναγνώρισης και συλλογής πληροφοριών σε περιοχές που είχαν απαγορευτεί. Τα πρώτα από τα σύγχρονα ΣμηΕΑ, μεταφέροντας κατάλληλες κάμερες,  χρησιμοποιήθηκαν για να δώσουν την εικόνα της κατάστασης των εχθρικών δυνάμεων, οι οποίες βρίσκονταν πέρα από την άμεση οπτική επαφή. Στη συνέχεια, και καθώς η τεχνολογία εξελίσσονταν, τα συστήματα με αυξημένη διάρκεια πτήσης εισήγαγαν την ικανότητα να διατηρούν την επιτήρηση απομακρυσμένων σταθερών και κινούμενων στόχων. Τα σημερινά μη επανδρωμένα συστήματα αεροσκαφών παρέχουν στις στρατιωτικές δυνάμεις πολυάριθμες δυνατότητες συλλογής πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition & Recognition – ISTAR) προσφέροντας σχεδόν άμεση ανίχνευση, αναγνώριση και ταυτοποίηση του στόχου. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μια συμβατική λειτουργία στην εμπρόσθια γραμμή των φίλιων στρατευμάτων ή πολύ πέρα από αυτή, στις πλευρές αλλά και στις οπίσθιες περιοχές των εχθρικών δυνάμεων. Λειτουργούν αποτελεσματικά και εξίσου καλά σε ένα στρατιωτικό πεδίο μάχης, αλλά και για την αντιμετώπιση τρομοκρατικών ενεργειών ή υβριδικών απειλών σε αστικό περιβάλλον. Ανάλογα με την διαμόρφωση και τους αισθητήρες που διαθέτουν μπορούν να παρέχουν αυτόνομη αναγνώριση του στόχου, εικόνα του στόχου σε (σχεδόν) πραγματικό χρόνο αλλά και αυτόματη παρακολούθηση κινούμενου στόχου.

Αναμετάδοση Επικοινωνιών με Drones

Πλεονεκτήματα & Αποστολές

Το πλεονέκτημα της μεγάλης διάρκειας πτήσης που διαθέτουν τα στρατιωτικά ΣμηΕΑ, τα κάνει ιδανικά για επιτήρηση μιας περιοχής ενδιαφέροντος είτε στο φίλιο είτε στο εχθρικό έδαφος αυξάνοντας τις δυνατότητες έγκαιρης προειδοποίησης. Η επιτήρηση μιας εχθρικής περιοχής αυξάνει την αντίληψη και κατανόηση της επικρατούσας κατάστασης (Situational Awareness and Situational Understanding) παρέχοντας ένα μοναδικό επιχειρησιακό πλεονέκτημα στους στρατιωτικούς διοικητές. Οι φίλιες περιοχές που επιτηρούνται από μη επανδρωμένα αεροσκάφη αυξάνουν τα επίπεδα ασφάλειας των φίλιων δυνάμεων αφού παρέχουν έγκαιρη προειδοποίηση αυξάνοντας τον χρόνο αντίδρασης σε ενδεχόμενη απειλή. Η επιτήρηση περιοχών διευκολύνει επίσης στην αναγνώριση και στον καθορισμό της βέλτιστης διαδρομής για τις επίγειες δυνάμεις εξασφαλίζοντας την επιβιωσιμότητα των φίλιων δυνάμεων. Επιπροσθέτως, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και κατά την διάρκεια της κίνησης των επίγειων τμημάτων μάχης για παροχή πραγματικής εικόνας της περιοχής και έγκαιρης προειδοποίησης.  Μετά την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων, τα Drones χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση των ζημιών μάχης (Battle Damage Assessment – BDA) και την διευκόλυνση της σχεδίασης των επόμενων αποστολών.

Σε αποστολές όπως η επιτήρηση και η αναγνώριση, τα συστήματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών απαιτείται συνήθως να λειτουργούν σε πολύπλοκα περιβάλλοντα ενώ θα πρέπει να είναι σε θέση να διατηρούν αδιάλειπτη επικοινωνία με άλλα εναέρια μέσα αλλά και το σταθμό ελέγχου εδάφους για σκοπούς αναφοράς, παρακολούθησης και ελέγχου. Για παράδειγμα, στις ορεινές ή υψηλής πυκνότητας αστικές περιοχές, η επικοινωνία μεταξύ των Drones και του σταθμού ελέγχου εδάφους μπορεί εύκολα να διακοπεί, προκαλώντας απώλεια σε πραγματικό χρόνο των δεδομένων του μη επανδρωμένου αεροσκάφους, με αποτέλεσμα την αποτυχία της αποστολής. Στις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, μπορεί να είναι δύσκολο να ολοκληρωθεί μία αποστολή με μόνο ένα ΣμηΕΑ, διατηρώντας ταυτόχρονα τις απαιτήσεις κόστους και πολυπλοκότητας του συστήματος σε αποδεκτά επίπεδα. Για την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων των Drones σε αυτές τις περιπτώσεις με την ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση των μειονεκτημάτων, μια λύση που χρησιμοποιείται είναι η αναμετάδοση των επικοινωνιών από κατάλληλα εξοπλισμένο μη επανδρωμένο αεροσκάφος. Το ΣμηΕΑ χρησιμοποιεί κατάλληλες συσκευές (communication relay) και αυτόματη δρομολόγηση για να επεκτείνει την εμβέλεια επικοινωνίας και να παρακάμψει τα εμπόδια με χαμηλό κόστος. Το Drone χρησιμοποιείται ως σημείο αναμετάδοσης επικοινωνίας και επιτρέπει σε άλλα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή το κέντρο ελέγχου ή στις φίλες δυνάμεις εδάφους να επικοινωνούν σε περιοχές όπου δεν είναι δυνατή η άμεση επικοινωνία μεταξύ τους.

Άλλες αποστολές που αξιοποιούνται τα Drones είτε αυτόνομα είτε σε συνδυασμό με άλλα μέσα και συστήματα είναι

• Η Έρευνα και Διάσωση Μάχης (Combat Search and Rescue – CSAR),
• Η Ηλεκτρονική σάρωση με RADAR περιοχής
• Η Υποστήριξη επιχειρήσεων των Ειδικών Δυνάμεων,
• Οι Επιχειρήσεις Ηλεκτρονικού πολέμου (αποκάλυψη εχθρικής ηλεκτρονικής διάταξης μάχης, παρεμβολές κλπ),
• Άμεση (live) παροχή εικόνας και VIDEO πεδίου μάχης,

Το RQ-2 Pioneer.

Η νέα κατηγορία των «επιθετικών» ΣμηΕΑ

Μία νέα κατηγορία στρατιωτικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών, τα «επιθετικά» (ή «θανατηφόρα» – lethal) παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον και εξελίσσεται με γρήγορους ρυθμούς. Σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα της 9ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ, και την έναρξη του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» ξεκίνησε η τοποθέτηση όπλων στα Drones και η ανάπτυξη της νέας κατηγορίας των «επιθετικών» ή των ΣμηΕΑ μάχης όπως τα ονομάζουν κάποιοι (Unmanned Combat Aerial Vehicle, UCAV ή Combat Drone). Τα ΣμηΕΑ μάχης είναι μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα που μεταφέρουν όπλα, όπως βλήματα ή/και βόμβες και χρησιμοποιούνται για προσβολή στόχων. Τα Combat Drones ελέγχονται από κατάλληλο κέντρο ελέγχου που βρίσκεται συνήθως σε πολύ μεγάλη απόσταση μακριά από το θέατρο των επιχειρήσεων ενώ μπορούν να λειτουργήσουν και με διαφορετικά επίπεδα αυτονομίας. Οι χειριστές των επιθετικών ΣμηΕΑ είναι εξειδικευμένα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων που εναλλάσσονται σε βάρδιες λόγω της πολύ μεγάλης διάρκειας πτήσεως των συγκεκριμένων συστημάτων. Η Κίνα, το Ισραήλ, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζονται ευρέως ως ηγέτες της βιομηχανίας στην τεχνολογία των Combat Drones ενώ και άλλες χώρες διαθέτουν επιχειρησιακά τέτοια συστήματα ή έχουν αγοράσει και ενσωματώσει στις δυνάμεις τους οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

H μεγάλη διαφορά των στρατιωτικών ΣμηΕΑ σε σχέση με τα στρατιωτικά αεροσκάφη είναι η ικανότητα τους να λειτουργούν σε επικίνδυνο περιβάλλον χωρίς κίνδυνο για την ανθρώπινη ζωή, διατηρώντας παράλληλα αυξημένο χρόνο στην περιοχή των επιχειρήσεων. Σε αντιδιαστολή με την ασφάλεια που παρέχει, η απουσία του ανθρώπου από την ιπτάμενη συσκευή, δημιουργεί προκλήσεις που σχετίζονται με την ανάγκη για συνδέσεις δεδομένων τόσο για τον έλεγχο της πτήσης όσο και για την παρακολούθηση του αεροσκάφους.  Συγκεκριμένες διακλαδικές αποστολές, οι οποίες μπορεί να είναι υπερβολικά «αμφίβολες», «βρώμικες» ή «επικίνδυνες» για εκτέλεση από ανθρώπους, τα μη επανδρωμένα συστήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά για την επιτυχή εκπλήρωση τους, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο για το προσωπικό και τον εξοπλισμό.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι περιπτώσεις όπου υπάρχει υπόνοια χημικής, βιολογικής ή πυρηνικής μόλυνσης (Chemical, Biological, Radiological, & Nuclear – CBRN). Η πτήση ή γενικά η προσέγγιση ανθρώπου είναι πολύ επικίνδυνη και έτσι ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος που είναι εξοπλισμένο με τον κατάλληλο αισθητήρα CBRN, μπορεί να πετάξει στην περιοχή και να ανιχνεύσει τυχόν μόλυνση χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η ανθρώπινη ζωή. Άλλες περιπτώσεις που μπορούν να αναφερθούν είναι όταν οι καιρικές συνθήκες είναι εξαιρετικά δυσμενείς ή το εχθρικό περιβάλλον είναι αβέβαιο με υβριδικές απειλές, οπότε οι κίνδυνοι για την ανθρώπινη ζωή είναι πολλοί και δύσκολα μπορούν να εκτιμηθούν. Μη επανδρωμένα αεροσκάφη μπορούν να εξοπλιστούν με τους κατάλληλους αισθητήρες και να πραγματοποιήσουν τις αποστολές τους ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις.

Νέες προκλήσεις

Παρόλο που και τα επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν δυνατότητα να ανταποκριθούν σε πιθανές τροποποιήσεις κατά την πραγματοποίηση μιας αποστολής, τα Drones προσφέρουν πολύ μεγαλύτερη ευελιξία αφού μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολλαπλές αποστολές κατά την διάρκεια μίας «εξόδου» (από απογείωση μέχρι προσγείωση). Ορισμένες αποστολές ενδέχεται να μην προγραμματιστούν πριν από την απογείωση του αεροσκάφους, αλλά η ευελιξία στις τροποποιήσεις που είναι εγγενής στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, επιτρέπει στον χειριστή να επαναπρογραμματίσει και να τροποποιήσει τον στόχο ή το είδος της αποστολής πολλές φορές σε μία έξοδο. Η επιχειρησιακή διάρκεια πτήσης, αποτελεί επίσης ένα αξιοσημείωτο πλεονέκτημα των ΣμηΕΑ και αναφέρεται στην ικανότητα τους να παραμένουν στην περιοχή ενδιαφέροντος ή στον στόχο για αυξημένο χρονικό διάστημα (σε κάποιες περιπτώσεις για πάνω από 20 ώρες), διατηρώντας αποτελεσματικά όλες τις δυνατότητες τους.

Οι μελλοντικές στρατιωτικές επιχειρήσεις προβλέπεται να δημιουργήσουν ένα πολύπλοκο κα απροσδιόριστο περιβάλλον προκλήσεων οι οποίες θα απαιτήσουν μία σημαντική αλλαγή στον τρόπο αντιμετώπισης. Είναι φανερό ότι ο «παραδοσιακός» τρόπος αντιμετώπισης των προκλήσεων δεν είναι αποτελεσματικός ιδιαίτερα για τις τεχνολογικές δυνατότητες των σύγχρονων στρατιωτικών συστημάτων. Τα Drones και οι δυνατότητες που προσφέρουν στο περιβάλλον των σύγχρονων στρατιωτικών επιχειρήσεων είναι πολλαπλασιαστής δυνάμεων και θα πρέπει να αξιοποιείται στον μέγιστο βαθμό.

Το MQ-1 Predator, με βλήμα AGM-114 Hellfire.