Εκπαιδευόμαστε στην πυρασφάλεια.. επιτυγχάνουμε την πυροπροστασία

Σε συνέχεια της εισήγησης στο πρόσφατο συνέδριο Security Project, αναδεικνύουμε της συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας πρόληψης ως πυλώνα για την πυρασφάλεια και οδηγό για τις δράσεις πυροπροστασίας

Του Βασίλειου Βορριά

Αξιωματικός ΠΣ – Εκπαιδευτής Ενηλίκων

MSc. “Ανάλυσης και Διαχείρισης Ανθρωπογενών & Φυσικών Καταστροφών”

 Στον αγώνα μας με εκείνο το «θηρίο» που λέγεται «πυρκαγιά» έχουμε συνειδητοποιήσει ότι – όταν βρεθούμε αντιμέτωποι – η μάχη είναι ως επί το πλείστον άνιση. Για τούτο τον λόγο η ιδέα κι η αναγκαιότητα της πυρασφάλειας, εμπνέει πλέον τις οργανωμένες δράσεις της πυροπροστασίας.

ΠΥΡΑΣΦΑΛΕΙΑ σημαίνει:

• Συνειδητοποιώ την ύπαρξη κινδύνων και την ανάγκη ασφάλειας, υιοθετώ μια κουλτούρα ασφάλειας
• Προετοιμάζομαι και θωρακίζομαι
• Ενεργοποιούμαι για τη χάραξη στρατηγικής βάσει της εκτιμώμενης    επικινδυνότητας/τρωτότητας
• Κινούμαι προκειμένου να δημιουργήσω ένα περιβάλλον ασφαλές
• Αντιλαμβάνομαι την αναγκαιότητα της πρόληψης

Έτσι υλοποιώ την ΠΥΡΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, δηλαδή:

•     Λαμβάνω τα απαραίτητα μέτρα για να επιτευχθεί ο στόχος
•     Αποτρέπω τον κίνδυνο
•     Αντιμετωπίζω τον κίνδυνο αν κι εφόσον προκύψει
•     Κατορθώνω τελικά να παραμείνω σώος κι ασφαλής 

Στόχος συνεπώς της κουλτούρας ασφάλειας είναι η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας πρόληψης.
Δυστυχώς στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας, όπου καθημερινά δραστηριοποιείται πλήθος φορέων, παρατηρούμε σε εκτεταμένη κλίμακα ελλιπή πληροφόρηση και δράση, σε συνδυασμό με χαρακτηριστική δυσκαμψία εμπέδωσης κι εφαρμογής κανόνων πρόληψης, τόσο από το Κράτος, όσο και από τους ίδιους τους πολίτες.

Κι επειδή το Κράτος είμαστε εμείς και η πρόληψη δεν είναι μόνο η ψήφιση Κοινοτικών Οδηγιών και Νόμων, αλλά είναι πράξη, συμμόρφωση, συνήθεια, συνείδηση…. με δυο λόγια “παιδεία”, ας αναλογιστούμε τι πρέπει για τα ελληνικά δεδομένα να σημαίνει και πώς πρέπει να δομηθεί η απαραίτητη αυτή «παιδεία πρόληψης».

Στη χώρα μας δυστυχώς η έννοια της πρόληψης είναι μια έννοια μάλλον παρεξηγημένη, που άργησε πολύ να ενταχθεί στην παιδεία μας κι ακόμη παλεύει να βρει τη θέση που της αξίζει στο οπλοστάσιο αντιμετώπισης όσων κοινωνικών προβλημάτων ταλανίζουν την ελληνική κοινωνία. Ας μην ξεχνάμε ότι η πρόληψη απαιτεί: το άνοιγμα των οριζόντων μας σε νέες γνώσεις, την  επιμονή κι επιμέλειά μας στους κανόνες ασφαλείας, την επένδυση σε ακριβή τεχνολογία, τη χρήση εξοπλισμού κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, τη συμμόρφωση και την πειθαρχία.

Οι Έλληνες ως λαός με έντονο ταπεραμέντο φέρουν συχνά εκ φύσεως χαρακτηριστικά, που δύσκολα δαμάζονται, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται τις περισσότερες φορές να πειστούν και να συμμορφωθούν σε κανόνες πρόληψης, ακόμη κι αν επιβάλλονται από τον Νόμο. Η έντονη ανάγκη της ελευθερίας και μη περιορισμού του ανήσυχου πνεύματός μας συχνά οδηγεί σε φαινόμενα απειθαρχίας. Η αισιοδοξία και η χαρά της ζωής, χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ψυχολογίας των μεσογειακών λαών, που εμπνέει το μεσογειακό και γεμάτο φως περιβάλλον, οδηγούν συχνά σε καταστάσεις χαλαρότητας και αποφυγή δυσάρεστων σκέψεων σχετικών με κινδύνους, που θέλουμε να πιστεύουμε πως απειλούν άλλους, αλλά όχι εμάς. Η ημιμάθεια, καθώς κι η σιγουριά κι αυτοπεποίθηση που βασίζονται σε ελλιπείς ή εμπειρικές γνώσεις επί παντός αισθητού, συχνά οδηγούν σε φαινόμενα απροσεξίας και λάθους χειρισμού, που δυστυχώς μεταλαμπαδεύουμε από γενιά σε γενιά.

Ήρθε όμως το πλήρωμα του χρόνου να αλλάξει η ελληνική νοοτροπία και να πειστεί ο νεοέλληνας να ακολουθήσει ενεργά τα μοντέλα πρόληψης, που όλα τα σύγχρονα κράτη – χρόνια τώρα – καλλιεργούν κι εφαρμόζουν απαρέγκλιτα στην καθημερινότητά τους. Ήρθε η ώρα να διδάξουμε ευρέως την πρόληψη και όσον αφορά στην Πολιτική Προστασία, ώστε να αποκτήσουν οι πολίτες παιδεία πρόληψης, επενδύοντας για το μέλλον στην ενεργή συμμετοχή του πολίτη ως βασικού πυλώνα της Πολιτικής Προστασίας.
Γιατί η πρόληψη σε σχέση με την καταστολή είναι δυνατή, ελεγχόμενη και λιγότερο επίπονη, χρονοβόρα και κοστοβόρα.
Γιατί πρόληψη σημαίνει ότι:

Δεν επιτρέπω στο πρόβλημα να εμφανιστεί,

• Αν το πρόβλημα εμφανιστεί, το αντιμετωπίζω στην αρχή και δεν το αφήνω να επεκταθεί,
• Αποφεύγω  απώλειες ζωής, σωματικής και ψυχολογικής υγείας, αλλά και υλικών αγαθών,
• Δημιουργώ περιβάλλον ασφάλειας, όπου ζω προστατευμένος κι έτσι μπορώ να δημιουργώ, να ευημερώ και να μπορώ να λέγομαι “πολιτισμένος”.

Ως εκπαιδευτής καλούμαι να διδάξω συνήθως την πρόληψη πάνω σε θέματα πυρασφάλειας και πυροπροστασίας σε ομάδες ενηλίκων εργαζόμενων σε φορείς και χώρους εργασίας, όπου μπορεί να αντιμετωπίσουν παρόμοιους κινδύνους. Κι εκεί τις περισσότερες φορές βρίσκομαι μπροστά σε δυσάρεστες εκπλήξεις: 1)άγνοια βασικών καθημερινών κινδύνων, 2)άγνοια αντιμετώπισης και πρόληψης αυτών, 3)πεποίθηση ότι καταστροφολογώ, καθότι όσα  παρουσιάζω ως κινδύνους θεωρείται απίθανο να συμβούν στην καθημερινή ζωή.

Επιβεβαιώνεται λοιπόν η θεωρία ότι στην εκπαίδευση ενηλίκων τα θέματα, που θα καταφέρουμε να “περάσουμε” πιο δύσκολα προς τους εκπαιδευόμενους, είναι όσα προσπαθούν να αλλάξουν νοοτροπίες, αντιλήψεις, συνήθειες και στάσεις ζωής. Γιατί οι ενήλικες, έχοντας παγιωμένες απόψεις και συμπεριφορές, δύσκολα είναι δεκτικοί στο να συμμορφωθούν σε νέες πρακτικές και συνήθειες. Φυσικά υπάρχουν πάντα ενήλικες “ανοιχτοί” σε νέες ιδέες και πρόθυμοι να αλλάξουν πρακτικές ή συμπεριφορές, ειδικά όταν αυτές τους έχουν κάποια στιγμή κοστίσει ακριβά, οπότε τα παθήματα τούς έχουν γίνει μαθήματα. Αλλά δυστυχώς αυτοί αποτελούν μικρό ποσοστό.
Συνειδητοποιώντας λοιπόν στα ελληνικά δεδομένα την έλλειψη παιδείας πρόληψης, αντιλαμβανόμαστε πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη να επικεντρώσουμε όλοι οι φορείς το ενδιαφέρον μας κυρίως στα μικρά παιδιά, αλλά και στους νεαρούς ενήλικες, που από τα πρώτα χρόνια τους πρέπει να ευαισθητοποιηθούν και να κάνουν τρόπο ζωής την πρόληψη. Αυτούς πρέπει να πείσουμε ότι η πρόληψη δεν είναι καταναγκασμός, βάρος κι υποχρέωση που ο “κακός” ο νόμος μας επιβάλλει, για να μας ταλαιπωρεί, αλλά πρέπει να αποτελεί ευθύνη κι ενδιαφέρον όλων μας με σκοπό την προστασία κι ασφάλεια των αγαθών μας, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.

Πώς μπορούμε να διδάξουμε την πρόληψη;
Αρκεί άραγε ένα συνηθισμένο κι ίσως ανιαρό σχολικό βιβλίο; Αρκεί η μετάδοση στείρων γνώσεων; Αρκεί μια τυπική διάλεξη σε ένα αμφιθέατρο, που τα παιδιά θα τη δουν ως ώρα διαλείμματος;
Φυσικά δράσεις με στόχο την ενημέρωση, τις γνώσεις και την ετοιμότητα στην πράξη είναι απαραίτητες. Αν θέλουμε όμως να επιτύχουμε και μια ουσιαστική  παιδεία,  πρέπει να πείσουμε, να ευαισθητοποιήσουμε  και να πλάσουμε από την αρχή μια συνείδηση ετοιμότητας και πρόληψης.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ θα διδάξει τα παιδιά της με καθημερινά παραδείγματα.    Όταν ο ενήλικας δεν εφαρμόζει κανόνες πρόληψης μέσα στο σπίτι ή στον δρόμο, όταν δεν σέβεται τη φύση και το περιβάλλον στην εκδρομή ή στον περίπατο, γιατί το παιδί να μην τον μιμηθεί; Όταν ο γονιός δεν συμμετέχει ως εθελοντής Πολιτικής Προστασίας σε καμιά δράση της τοπικής του κοινωνίας, γιατί το παιδί του αύριο να μην ακολουθήσει απλά το παράδειγμά του;

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ με κατάλληλα επιμορφωμένους κι ευαισθητοποιημένους δασκάλους θα διδάξει τους μαθητές όχι μέσα από μια απλή παράδοση, αλλά με δράσεις διαθεματικής προσέγγισης πάνω σε ζητήματα Πολιτικής Προστασίας.   Διδασκαλία με προσομοιώσεις και παιχνίδια ρόλων, κατάλληλα προσαρμοσμένα παιχνίδια, δράσεις μέσα στη φύση, παρότρυνση πρωτοβουλιών ίσως μέσα από μαθητικό forum, καλλιτεχνικές δράσεις, επισκέψεις και συνδυαστικές δράσεις με φορείς Πολιτικής Προστασίας, μαθητικές ομάδες με εθελοντική δράση σε καταστάσεις αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών θα κάνουν τη γνώση αντίληψη και τη θεωρία πράξη.

ΟΙ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΥΓΕΙΑΣ ΚΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ, εργοδότες και Τεχνικοί Ασφαλείας, μπορούν κι οφείλουν να διδάξουν και να απαιτήσουν την ασφάλεια στους χώρους εργασίας. Τα νέα παιδιά που θα αναλάβουν δράση στον εργασιακό στίβο επιβάλλεται να κάνουν συνείδηση ότι πρώτα αυτοί οι ίδιοι πρέπει να επιδιώκουν την ασφάλειά τους. Να την απαιτούν, να την διεκδικούν, να την εφαρμόζουν και να μην αδιαφορούν. Είναι πολύ χαρακτηριστική μια ταμπέλα που έτυχε να δω σε ένα χώρο εργασίας: «ΑΝΑΦΕΡΕ ΜΟΥ ΕΓΚΑΙΡΑ ΤΟΝ ΚΙΝΔΥΝΟ, ΓΙΑΤΙ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΑΡΓΑ ΟΤΑΝ ΘΑ ΜΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΙΣ ΤΟ ΑΤΥΧΗΜΑ». Η ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ μπορεί επίσης να διδάξει όχι μόνο με εκδηλώσεις ενημέρωσης, αλλά και δημιουργώντας ευκαιρίες συμμετοχής ενηλίκων, παιδιών κι εφήβων σε εθελοντικές τοπικές ομάδες. Δυστυχώς διαπιστώνουμε ότι ενήλικοι πολίτες αγνοούν για παράδειγμα παντελώς την ύπαρξη εθελοντών δασοπυροσβεστών.  ΤΑ ΜΜΕ, με την απίστευτη δύναμη κι απήχηση στη σημερινή μας κοινωνία, καθώς μπαίνουν καθημερινά στο σπίτι μας μέσα από την τηλεόραση, αλλά και το internet, μπορούν να γοητεύσουν, να πείσουν και να επηρεάσουν και ενήλικες, και πολύ περισσότερο ανηλίκους. Η εικόνα, η διαφήμιση, το σποτάκι, το αναγνωρίσιμο πρόσωπο-ήρωας-ίνδαλμα είναι γεγονός ότι μπορούν να περάσουν μηνύματα πολύ πιο εύκολα από οποιαδήποτε διάλεξη ή βιβλίο.

ΟΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ, τέλος, που στόχο έχουν την ευρύτερη ευαισθητοποίηση πάνω σε θέματα Πολιτικής Προστασίας, μέσα από ποικίλες δράσεις, μπορούν να εμπνεύσουν τη συμμετοχή στην Πολιτική Προστασία και να συνδράμουν στο να μετατραπεί σε συμμετοχή στην οικοδόμηση πολιτισμού σε τούτη τη χώρα.
Οι φυσικοί κίνδυνοι κι οι φυσικές καταστροφές, που οδηγούν σε  καταστροφές,  μοιραία θα υπάρχουν πάντα, όσο υπάρχει η φύση κι οι φυσικοί κανόνες, με κίνδυνο βεβαίως να επηρεάσουν τον άνθρωπο. Η συμβολή του ανθρώπου όμως στη μοίρα του μπορεί να ελεγχθεί. Από τη μια καλείται να ελέγξει και να περιορίσει τις ανθρωπογενείς απειλές, που συμβάλλουν στις φυσικές καταστροφές κι από την άλλη να μάθει να ζει με αυτές,  να οργανώνεται κατάλληλα και να τις αντιμετωπίζει.

Αν δούμε τον φυσικό μας κόσμο ως αντίπαλο, ο αγώνας θα είναι σίγουρα άνισος. Αν όμως τον προσεγγίσουμε ως σύμμαχο και σεβαστούμε τις ιδιαιτερότητές του, μπορούμε να επιβιώσουμε. Ας διδάξουμε στα παιδιά μας να σέβονται τους κανόνες της φύσης και να ζουν σε αρμονία με αυτήν. Ας δημιουργήσουμε επιτέλους πολιτισμένους αυριανούς ενήλικες με σχετική παιδεία πρόληψης….

Κι όπως είπε ο αρχαίος φιλόσοφος Πιττακός: «Είναι έργο των σοφών για να προβλέψουν τη συμφορά που ακόμη δεν ήρθε. Κι είναι έργο των γενναίων   να τα βγάζουν πέρα με τη συμφορά όταν αυτή έρθει».