Ο τρίτος δρόμος !

του Ιωάννη Κανάλη

---

“Δύο ὦτα ἔχομεν, στόμα δὲ ἕν, ἵνα πλείονα μὲν ἀκούωμεν, ἥττονα δὲ λέγωμεν”. Ζήνων ο Κιτιεύς[1].

Στην σύνοψη υπάρχει το όνομά του γράφοντος (συνθέτοντος) το παρόν πόνημα, χωρίς τον ενδεικτικό αστερίσκο και η φωτογραφία του. Ο ενδεικτικός αστερίσκος ως γνωστόν, μας παραπέμπει στο τέλος του κειμένου όπου ως είθισται (κανονικότητα) παρατίθενται ιδιότητες, τίτλοι, γνώσεις, εξειδικεύσεις, πιστοποιήσεις και λοιπά (βαρύγδουπα;) χαρακτηριστικά αυτο-προσδιορισμού εκάστου γράφοντος των οποίων χαρακτηριστικών πολλάκις, ουκ έστιν αριθμός.

---

Ξεκινώντας λοιπόν, ανερυθρίαστα οικειοποιούμαι δύο ιδιότητες:

1. Ιδιότης πρώτη, η του οικοδόμου: διότι συμμετείχα εξ’ αρχής στην μικρή (τότε) εκείνη δράκα (χούφτα) ανθρώπων, οι οποίοι όταν οι αρχιτέκτονες Πανδής & Αμανατίδης έθεσαν τον θεμέλιο λίθο του περιοδικού, μετέφερα  λιθαράκια ή/και κονίαμα επί ικανόν χρόνο, συμβάλλοντας (με άλλους ΑΞΙΟΛΟΓΩΤΕΡΟΥΣ εμού) στην δόμηση του περιοδικού &
2. Ιδιότης δευτέρα, η του  εκτιμητή τρωτότητος ασφαλείας. Για αυτήν την ιδιότητα, αφού διαβάσετε τα παρατιθέμενα να κρίνετε (ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλλέτω), εάν δικαίως ή αδίκως την επικαλούμαι. Καί, παρεπιπτόντως, λάβετε υπόψιν στην αξιολόγησή σας και το ρηθέν από τον Γεννάδιο Σχολάριο, ότι “Ἐάν τις εἴποι σοι, ὅτι ὁ δεῖνα Διδάσκαλός ἐστιν, ἢ Ἅγιος, καὶ δύναται ὠφελῆσαί σε, μὴ πίστευε ἁπλῶς,  μηδὲ προσέρχου ἀβασανίστως∙ ἀλλ’ ἐξέτασον ἀκριβῶς  τὰ  ἔργα αὐτοῦ, καὶ ἀπὸ τῶν αὐτοῦ καρπῶν ἐπιγνοὺς αὐτόν”.

---

Αποκλειστικά για τους πολυπράγμονες, παρατίθενται ειδικές παράγραφοι ως ακολούθως:

• Αμφότερες οι ιδιότητες εμπεριέχουν επιστήμη, τέχνη, πρακτική και γνώση ολίγων κολλυβογραμμάτων. Αναπόφευκτα, η κάθε επιστήμη, τέχνη & πρακτική κατά το μάλλον ή ήττον διακονείται από δύο κοινωνικές ομάδες: η πρώτη κοινωνική ομάδα είναι οι λάτρεις της, δηλαδή εκείνοι οι οποίοι ασυμβίβαστα αναζητούν, αγαπούν & διακονούν  με πάθος το κάθε γνωστικό αντικείμενο αλλά και το φιλοσοφικό αντίστοιχα υπόβαθρο.  Η δεύτερη κοινωνική ομάδα είναι η ομάδα εκείνη τα μέλη της οποίας φέρουν το πομπώδες προσωνύμιο “ειδικοί”  ή “επαΐοντες”, προσωνύμιο κενό ουσιώδους περιεχομένου. Το οποίον όμως (ᾨϊμέ τω τάλανι), πασιφανώς αναδίδει ισχύ & κύρος. Τα παραπάνω σημειώνονται προκειμένου: α) ο υπογράφων να γνωστοποιήσει προς υμάς (τους τρίτους δηλαδή), ότι ανήκει στην πρώτη κοινωνική ομάδα  και όχι στην ομάδα των ειδικών ή επαϊόντων, προς τούτο δε και η προδήλωσις περί κατοχής/γνώσης ολίγων κολλυβογραμμάτων, & β) για την ευταξία των όσων παραθέτει κατωτέρω υπογράφοντας τα.
• Από την επεξεργασία ακόμη της ιδέας έως και την σχηματοποίηση, υλοποίηση και αποτύπωση του παρόντος κειμένου, αντιλαμβανόμουν και αντιλαμβάνομαι εξ’ απαλών ονύχων, το μέγεθος και την πολυποικιλλότητα των κλάδων της επιστήμης. Είναι γνωστό ότι η θέση ενός κλάδου στην ιεραρχία των επιστημών, έχει το δικό του εύτακτο σύστημα γνώσης το οποίο με την σειρά του επικεντρώνεται στον δικό του τομέα και ότι υπάρχουν συγκεκριμένες μέθοδοι διεύρυνσης αυτής της γνώσης. Μέθοδοι καθοριζόμενοι από την ευρωστία, την πληρότητα και την επεξηγηματική θεωρία/θέαση της επιστήμης. Δεν προσποιούμαι αλλά ούτε και ισχυρίζομαι ότι κατάφερα να μελετήσω επισταμένως και διεξοδικά, όλα όσα γράφθηκαν ποτέ σε σχέση με την εννοιολογική και θεωρητική προσέγγιση για την νοήμονα πληροφορία και την ασφάλεια, στην περίπτωσή μας. Έχω επιλέξει να δώσω μεγαλύτερη προσοχή σε μη συμβατές θεωρίες και εξ’ αυτού συνειδητοποίησα ότι η περαιτέρω έρευνα προς αυτές, ήταν εντός των δυνατοτήτων μου. Όμως, οι ταξινομήσεις και αποτυπώσεις οι οποίες ακολουθούν είναι ενδεικτικές, διδακτικές και όχι πλήρεις και δογματικές.
• Τέλος, απευθύνομαι σε ενήλικες και ως ενήλικες και συνάμα ώριμοι, αναγνωρίζουμε/κατέχουμε όλοι μας δεδομένες προθέσεις (γνωριμία με το γνωστικό αντικείμενο), συγκεκριμένες προσδοκίες (ενσωμάτωση γνώσεων), ανταγωνιστικά ενδιαφέροντα (σταδιοδρομία-εμπειρία) κριτικό τρόπο σκέψης (το γιατί) & προσωπικό τρόπος πρόσληψης γνώσεων.

Το “ανάποδο συστάσεως εισαγωγικό” ολοκληρώθηκε. Ομολογώ ταπεινά και ανερυθρίαστα, ότι πρωτεύουσα αφορμή για την παρούσα καταγραφή η πολύχρονη απουσία μου από το “γράφειν στρεβλά άρθρα”. Με “τσίγκλαγε” το εσώτερο απωθημένο αδελφοί εν Χριστώ, συγχωρέσατε με. Δευτερεύουσα αφορμή, η προσπάθεια (σκέφθηκα) μήπως το παρόν πόνημα φαινομενικά δια της παρακάμψεως εφαρμοσμένων πρακτικών/θεωριών και δια της εις άτοπον απαγωγής ιχνηλατήσει, προσδιορίσει και συμφήσει κάποιες άλλες λογικές διαπιστώσεις, διαδικασίες, και συγκλίσεις. Πιθανόν αυτές, με την σειρά τους σε μέσο-μακροπρόθεσμο χρόνο να φανούν κάπου ή σε κάποιον τομέα χρήσιμες, διότι βασίζονται σε έρευνες πεδίου & αξιώματα, δηλαδή σε δεδομένα τα οποία δεν χρειάζεται να αποδειχθούν. Επιμένων σε αυτήν την άποψη, προστρέχω για επιπρόσθετη στήριξη και στον Σωκράτη,  ο οποίος το πάλαι ποτέ στην καθομιλουμένη Ελληνική είπε ότι: “I cannot teach anybody anything. I can only make them think”.  

“Νοῦς ὁρῆ καί νοῦς ἀκοὺει, τ’ ἂλλα δέ κωφά καί τυφλά” Επίχαρμος ο Κώος[2]

 

Επιστήμη[3] της Ασφάλειας: Η Επιστήμη της Ασφάλειας (Security Science), παρότι νεαρά και όντας επιστήμη συγκρητισμού, αποτελεί ολοκληρωμένο σύστημα γνώσεων με κύριο γνώρισμα της την αρετή (ηθική) και ως τέτοιο σύστημα (επιστήμη) υπόκειται στον κλασσικό ορισμό του Πλάτωνα, ότι “Πάσα τε επιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης και της άλλης αρετής, πανουργία ου σοφία φαίνεται”  Πλάτων, Μενέξενος.

Ασύμμετρη απειλή : Γενικά, ασύμμετρος θεωρείται ο πόλεμος που διενεργείται από οργανωμένες μη-συμβατικές ομάδες, βασίζεται στην αναίρεση των κανόνων του δικαίου και του δικαίου του πολέμου, ενώ χρησιμοποιεί κυρίως χαμηλού σχετικά κόστους όπλα και επιχειρησιακή δράση που προκαλεί όμως, δυσανάλογα, μεγάλου (ασύμμετρου) κόστους αποτελέσματα στον υπέρτερο αντίπαλο, τόσο σε ανθρώπινες ζωές και υλικό όσο και σε ψυχολογικό και κοινωνικό κόστος. Κύριος σκοπός της, είναι η εξασθένιση/κάμψη της αποφασιστικότητας και της αποτελεσματικής χρήσης των συντελεστών ισχύος του υπέρτερου αντιπάλου. Μέσα: Συμβατικά όπλα, όπλα μαζικής καταστροφής, αυτοσχέδια όπλα, τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών[4].

Intelligence: Είναι κάθε είδους νοήμονα[5] πληροφορία που συγκεντρώνεται από μια κυβέρνηση ή έναν οργανισμό, για να καθοδηγήσει τις αποφάσεις της. Περιλαμβάνει πληροφορίες δημόσιες και ιδιωτικές, οι οποίες λαμβάνονται από πολλές διαφορετικές δημόσιες ή μυστικές πηγές. Θα μπορούσε η λήψη τους, να συντίθεται εξ ολοκλήρου από πληροφορίες είτε δημόσια διαθέσιμες (OSINT), είτε διαθέσιμες από μυστικές πηγές ή να είναι συνδυασμός των δύο.

Κατασκοπεία[6]: Είναι διαδικασία η οποία χρησιμοποιεί ανθρώπινες[7] πηγές (γνωστές με τον βαρύγδουπο όρο πράκτορες) ή/και τεχνικά μέσα για την λήψη πληροφοριών, οι οποίες κανονικά δεν είναι διαθέσιμες στο κοινό (η λέξη χρησιμοποιείται με την ευρύτερη αυτής έννοια). Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει, με την χρήση των συλλεχθέντων πληροφοριών, την επιδίωξη επηρεασμού των υπευθύνων λήψης αποφάσεων και διαμορφωτών της κοινής γνώμης, προς όφελος των συμφερόντων π.χ. μιας ξένης δύναμης. Η κατασκοπεία είναι έγκλημα αφ΄εαυτής (mala in se) και έγκλημα προσδιορισμένο/τιμωρούμενο δια νόμου (mala prohibita).

Φιλοσοφία της Ασφάλειας: Η φιλοσοφία της ασφάλειας είναι ένα δυναμικό, θεμελιώδες & προτρεπτικό σύστημα αρχών στο οποίο μια επιχείρηση ή οργανισμός προσηλώνεται. Αυτή η προσήλωση συνεπάγεται αλλαγές σε πολιτικές & διαδικασίες. Επιπρόσθετά σε αυτό το σύστημα αρχών, η τεχνολογία χρησιμοποιείται και ως εργαλείο για την απαλοιφή ή μείωση του κινδύνου και των αντίστοιχων απωλειών, ελεγχόμενη από τον ανθρώπινο παράγοντα και όχι το αντίθετο.

Συνέργειες: Όλο το προσωπικό του οργανισμού ή της επιχείρησης, συνεργάζεται ενσυνείδητα και αρμονικά με το προαναφερθέν ανθρωπογενές προτρεπτικό σύστημα αρχών, τους πελάτες αλλά και τρίτους (το οικοσύστημα εν συνόλω), συνεισφέροντας στην αντιμετώπιση του κινδύνου, επομένως στην μείωση των απωλειών.

Τοποθεσία/Χώρος: Το ζητούμενο από ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ασφαλείας είναι η μείωση του κινδύνου των απωλειών σε πρόσωπα, περιουσιακά στοιχεία και πράγματα.  Ως εκ τούτου, η ένταξη συνολικά στο πρόγραμμα όλων των υλικών & άυλων πόρων είναι προαπαιτούμενο.

Πρόληψη/Μονιμότητα: Ως μέρος παροχής ενός ολοκληρωμένου προγράμματος ασφάλειας, ο σχεδιασμός, η ανάλυση και η εφαρμογή δράσεων και αλλαγών συντελούνται σε συνεχή βάση. Δρώντας αμυντικά ή υλοποιώντας θετικές επιθετικές αλλαγές όταν και εφ’ όσον απαιτείται, το αποτέλεσμα μας οδηγεί σε λιγότερες εκ των υστέρων αντιδράσεις σε ατυχήματα.

Επίλυση προβλημάτων: Οι επαγγελματίες της ασφάλειας επαναπροσδιορίζουν την αποστολή τους, εστιάζοντας στην επίλυση προβλημάτων. Η επιτυχία ή αποτυχία εξαρτάται από ποιοτικά αποτελέσματα (κίνδυνοι που έχουν μηδενισθεί ή μειωθεί) και όχι από ποσοτικά αποτελέσματα ή στατιστικές (τόσες ημέρες χωρίς εργατικό ατύχημα ή 10% μείωση κλοπών εμπορεύματος).

Στρατηγική: Είναι η σύζευξη μέσων και σκοπών, υπό το πρίσμα πραγματικής ή ενδεχόμενης “σύγκρουσης”. Με άλλα λόγια η στρατηγική συνίσταται από το τρίπτυχο μέσα-σκοποί-αντίπαλος. Όταν χρησιμοποιούνται όλα τα διαθέσιμα μέσα ενός οργανισμού για την επίτευξη των τεθέντων αντικειμενικών σκοπών ενόψει πραγματικής ή ενδεχόμενης “σύγκρουσης” τότε μιλάμε για υψηλή στρατηγική (grand strategy).

Eπιχειρησιακή τέχνη: Είναι η χρήση συμβατικών πόρων για την επίτευξη των αντικειμενικών στόχων, οι οποίοι έχουν τεθεί στα πλαίσια μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας ή προγράμματος.

Τακτική: Είναι η χρήση των επιχειρηματικών μονάδων (πόροι), για την επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών οι οποίοι έχουν τεθεί στα πλαίσια μιας δραστηριότητας ή προγράμματος. Η τακτική έχει να κάνει με την υλοποίηση της στρατηγικής ή επιχειρησιακής τέχνης. Η στρατηγική τελειώνει και η τακτική αρχίζει την στιγμή που οι “αντίπαλες” δυνάμεις έρχονται σε επαφή. Με άλλα λόγια, ενώ η στρατηγική και η επιχειρησιακή τέχνη ορίζουν το πού, πότε και με τι δυνάμεις θα υλοποιηθεί μια ενέργεια, η τακτική διέπει το πώς θα εκτελεσθεί αυτή. Η μία αφορά τον χειρισμό των διαθέσιμων πόρων και η άλλες την επίδρασή τους για την επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών.

Γνώση: Η βασική συλλογή πληροφοριών που αποτελείται από συγκέντρωση δεδομένων και παρατηρήσεων από ανοιχτές πηγές ή μυστικές πηγές. Μετά, με υπομονή και αυστηρή επιμέλεια αναλύονται, αξιολογούνται, συγκρίνονται και συνενώνονται με άλλες πληροφορίες, για να οδηγήσουν σε συμπεράσματα, γνωστά ως προϊόντα intelligence  (νοήμονα πληροφορία).

Στόχος: Οποιασδήποτε μορφής  σύνολο, το οποίο να διαθέτει κάτι άξιο κλοπής/υποκλοπής. Εάν δεν διαθέτει κάτι ανάλογο, τότε γίνεται απλά διερεύνηση ή επιφανειακή έρευνα. Στον κόσμο των επιχειρήσεων αυτό είναι γνωστό σαν διαφορά ανάμεσα στην ανταγωνιστική κατασκοπεία και στην έρευνα αγοράς .

Κεφάλαιο γνώσης: Το άυλο εταιρικό στοιχείο, το οποίο εμπεριέχει τις πληροφορίες και τις δεξιότητες των εργαζομένων της επιχείρησης. Την εμπειρία τους και τις ακολουθητέες επιχειρηματικές διαδικασίες, την ομαδική εργασία, αλλά και την διαδικασία μάθησης, κλπ. Η κρίσιμη επιχειρηματική πληροφορία & το κεφάλαιο γνώσης, δεν είναι σαν τους άλλους εταιρικούς πόρους πχ γη, εργασία, επενδυθέντα χρήματα. Βασίζονται (οι εν λόγω πόροι) στις δεξιότητες τις οποίες οι εργαζόμενοι (ο διατέμνων εμφανής πόρος) μοιράζονται μεταξύ τους, προκειμένου να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα του επιχειρείν. Συμπερασματικά, ως άυλα στοιχεία, αποτελούν το συγκριτικό πλεονέκτημα του επιχειρείν έναντι των οιονδήποτε ανταγωνιστών.

Γιατί  όμως η αξιολόγηση του συνόλου της υπάρχουσας κρίσιμης επιχειρηματικής πληροφορίας είναι σημαντική; Διότι σε αντίθεση με τους λοιπούς επενδυμένους πόρους:

• Αναπτύσσεται αόρατα και αντίστοιχα, αόρατα χάνεται.
• Μετακινείται με προαγωγές και μεταθέσεις, εκτός εάν άλλως έχει προβλεφθεί.
• Αναφέρεται λιγότερο στην θέση και περισσότερο στο πρόσωπο, το οποίο κατέχει την θέση.
• Η αξία του κύκλου ζωής της, μικρής ή μεγάλης διάρκειας, ποικίλει ανάλογα με τον συγκεκριμένο τύπο κατεχόμενης γνώσης.

Τα ακολούθως τιθέμενα αξιώματα:

1) το ότι η ασφάλεια δεν είναι έξοδο περιττό αλλά επένδυση,

2) το ότι η “συνθήκη του τίποτα” στην ασφάλεια (Security Nothingness Treaty), δεν ισχύει

3) το ρηθέν από τον Επίχαρμο τον Κώο “Προνοείν χρή, ου μετανοείν”,

ως τμήματα μεθοδικής επιστημονικής έρευνας εμπεριέχουν την γενεσιουργό υπόθεση του πως λειτουργούν τα φαινόμενα (γνώση). Δηλαδή, το σενάριο (διαχείριση της πληροφορίας) του “εάν συμβεί αυτό” “δοκιμάζει” την γενεσιουργό υπόθεση στα πλαίσια ελεγχόμενων συνθηκών. Το αποτέλεσμα (εξαγόμενο) αυτής της διαδικασίας είναι η μορφοποίηση δράσεων πχ. εντοπισμός οποιασδήποτε μορφής τρωτότητας, παρούσας στον μηχανισμό ασφαλείας. Αυτές οι δράσεις, αποδεικνύουν  ότι  το συνολικό επιχειρηματικό οικοσύστημα στο οποίο συνυπάρχουν πάντοτε οι ακόλουθες σταθερές:

1. Οικονομία (Economy) δηλαδή, η διαχείριση του οικοσυστήματος,

2.Οικολογία (Ecology) δηλαδή, η γνώση λειτουργίας του οικοσυστήματος &

3.Πολιτικές (Policies) δηλαδή, η συμφωνία με το κοινωνικό σύνολο του οικοσυστήματος,

έχει πλήρως κατανοήσει, εμπεδώσει και ενστερνισθεί (Security awareness/consciousness) την δόμηση του προγράμματος αλλαγής συμπεριφοράς. το οποίο:

• δεν πρέπει να συγχέεται με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ασφαλείας.
• δεν υλοποιείται με έκδοση κανονιστικών διατάξεων.
• απαιτεί χρόνο, κόπο και εξαντλητική υπομονή.
• είναι μετρήσιμο σε βάθος χρόνου.

Σε κάθε κλάδο οιουδήποτε γνωστικού αντικειμένου (επιστήμης), το παράδειγμα έχει προηγηθεί του διδάγματος. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει παράλογη θεωρία (επιστημονική), ούτε υπερβολική άποψη, η οποία να μην έχει βάση σύνδεσης με  γεγονότα. Όμως η επιστήμη προκειμένου να διαπιστώσει γιατί τα γεγονότα λαμβάνουν χώρα με συγκεκριμένο τρόπο, ή για να είναι σε θέση να προσδιορίσει μια συγκεκριμένη αιτία για ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, σε μέγιστο βαθμό είναι περιγραφική. Δηλαδή κύριος στόχος της, να περιγράψει, εξηγήσει και κατανοήσει την πραγματικότητα που μας περιβάλλει.

Επομένως, πρακτικά και αβίαστα συνάγεται το συμπέρασμα ότι η πληροφορία (intelligence) σε συνδυασμό με την διαχείριση ασφάλειας είναι:

• Σκεπτικό/διαδικασία και όχι εκ του μη όντος λειτουργία.
• Συμπαγές σώμα γνώσεων & εμπειριών
• Ειδίκευση και ικανότητες κατεχόμενες από άτομο μέσω μόρφωσης[8] ή εμπειρίας.
• Θεωρητική ή/και πρακτική κατανόηση ενός ζητήματος.
• Τι είναι γνωστό σε οποιοδήποτε πεδίο ή σε ένα συγκεκριμένο πεδίο.
• Δεδομένα και πληροφορίες.
• Συνειδητότητα ή σχετικότητα, δηλαδή δεδομένα που έχουν αποκτηθεί μέσω της βιωματικής εμπειρίας από συγκεκριμένο γεγονός ή κατάσταση.

Kατ’ αυτόν τον τρόπο η απαίτηση για σχεδιασμό/διαχείριση ασφαλείας και νοήμονος πληροφορίας, είναι προαπαιτούμενο και όχι ευκαιριακή ανάληψη δράσης. Αυτό επιτυγχάνεται με την ανάλυση των συνθετικών στοιχείων του κύκλου ασφαλείας, δηλαδή:

• Την εισαγωγική ή γενεσιουργό φάση, όπου η ανάγκη για ασφάλεια εκδηλώνεται και ο λόγος (αίτιο) τεκμηριώνεται.

❷ Την φάση εκτίμησης, όπου γίνεται εκτίμηση & ανάλυση της ανάγκης και του αιτίου.

❸ Την φάση εφαρμογής, όπου τα δομικά στοιχεία του προγράμματος ασφαλείας όντας εγκατεστημένα, ελέγχονται/αναπληρούνται/αναβαθμίζονται &

❹ Την φάση αξιολόγησης, όπου με δεδομένα πραγματικά ή στοιχεία ιστορικού αρχείου, αξιολογείται η απόδοση του προγράμματος ασφάλειας

 

Στην συνέχεια ακολουθεί η σειρά τού προγράμματος ανάλυσης κινδύνου, το οποίο καθορίζει ποιο είναι το απαιτούμενο επίπεδο προστασίας, το παρασχεθέν στον παρόντα χρόνο επίπεδο προστασίας και τον πλέον οικονομικότερο τρόπο παροχής της απαιτούμενης προστασίας. Εν ολίγοις, η αξιολόγηση/βαθμονόμηση των χαρακτηριστικών τα οποία συνθέτουν το οικοσύστημα του λειτουργικού περιβάλλοντος.

 

Διαφαίνεται σαφώς ότι το πρόγραμμα ανάλυσης κινδύνου αναγνωρίζει την επίπτωση γεγονότων/δράσεων στο συνολικό πλαίσιο ασφαλείας και καθορίζει εάν αυτά τα γεγονότα/δράσεις που τυχόν θα επισυμβούν, είναι αποδεκτά και εάν δεν είναι αποδεκτά προσδιορίζει διορθωτικές δράσεις.  Ο πρωταρχικός στόχος διενέργειας ανάλυσης κινδύνου είναι να αξιολογηθεί και βαθμονομηθεί ο κίνδυνος σε σχέση με το επιχειρησιακό περιβάλλον κάθε οργανισμού ή επιχείρησης, ώστε να εξευρεθεί η πλέον συμφέρουσα από πλευράς κόστους-ωφέλειας λύση. Απώτερος στόχος η ελαχιστοποίηση του κινδύνου και των εξ αυτού επιπτώσεων στο ανθρωπογενές και επιχειρησιακό περιβάλλον εσωτερικό και εξωτερικό. Εάν και εφόσον “κάτι”  συμβεί, επαληθεύονται τα αναφερόμενα στην Α΄ επιστολή του Δημοσθένη[9] προς Ολυνθίους: “Το φυλάξαι τ ΄αγαθά, του κτήσασθαι χαλεπώτερον“. Εν τοις πράγμασι, έχει αποδειχθεί όντως ότι η διατήρηση ενός αγαθού είναι δυσκολότερη από την απόκτηση του.

Τώρα, όσον αφορά την τυχόν ύπαρξη δηλώσεων περί διαχείρισης κρίσεως-μετά την απώλεια του αγαθού- αν μη τι άλλο καταδεικνύουν την απουσία δομημένης γνώσης περί του πρακτέου και της επικρατούσης καταστάσεως. Κάθε απώλεια αγαθού εμπίπτει στην φάση διαχείρισης των επιπτώσεων (αργά μεν αλλά….) και όχι στην φάση διαχείρισης της κρίσεως. Και αυτό, διότι η διαχείριση κρίσεως “εκτυλίσσεται” ως διαδικασία αντιμετώπισης οιουδήποτε γεγονότος, το οποίο εν τη γενέσει του ή την αποδοχή του απειλεί ή αναμένεται να απειλήσει.

Τρία στοιχεία είναι κοινά στις περισσότερες των κρίσεων:  η κρίση δημιουργεί αβεβαιότητα, η κρίση εμπεριέχει το στοιχείο της έκπληξης και η κρίση σαφώς αναστέλλει σημαντικά επιτεύγματα. Ειδικότερος προσδιορισμός του είδους της κρίσης επιτυγχάνεται αναλύοντας τις πρωτεύουσες μορφές των περιπτώσεων κρίσεων οι οποίες είναι οι ακόλουθες[10]:

• Ξαφνικές κρίσεις, είναι οι περιπτώσεις εκείνες όπου επισυμβαίνει ξαφνικά η κρίση χωρίς προειδοποίηση και είναι εκτός δυνατότητας ελέγχου, άρα σε κανέναν δεν επιρρίπτεται φταίξιμο. Στην μορφή αυτή ανήκει σχεδόν η πλειοψηφία των καταγεγραμμένων κρίσεων και ανάμεσα τους περιλαμβάνονται οι φυσικές καταστροφές, τρομοκρατικές ενέργειες & το σαμποτάζ.
• Υποβόσκουσα κρίση, διαφέρει από την ξαφνική στο ότι ξεκινά διαφαινόμενη ως μικρής διάστασης πρόβλημα και λόγω αμελείας/αδιαφορίας στην αντιμετώπιση της, εξελίσσεται ανεξέλεγκτα. Εξ αυτής (της αμέλειας/αδιαφορίας), προκύπτουν καταστάσεις που εγείρουν ερωτήματα και αναζητούνται ευθύνες αστικές, ποινικές, ηθικές, κλπ.

“Δός μοι πᾶ στῴ και τάν γάν κινάσσω” Αρχιμήδης[11]

Δυστυχώς, δεν έχουμε κατανοήσει πλήρως το μέγεθος του ρηθέντος. Διότι εάν το είχαμε κατανοήσει, τουλάχιστον πέραν του ενός ανδριάντος του ανδρός, κάπου κεντρικά ή περιφερειακά θα είχαμε τοποθετήσει και άλλους με εγχάρακτη την εν λόγω ρήση του. Έχουμε τοποθετήσει για άλλους, οι οποίοι είπαν λιγότερα ή τίποτα. Συγχωρέσατε, αδελφοί μου, την άδολη κακία μου.

Όσα αποτυπώθηκαν από την αρχή της γραφής αυτής έως εδώ, αντιπροσωπεύουν την ασφαλτοστωμένη, ηλιόλουστη και δενρο-στοιχισμένη λεωφόρο της Επιστήμης της Ασφάλειας και της συνυπάρχουσας (;) μεθ’ αυτής, νοήμονος πληροφορίας στην κλασσική τους απεικόνιση. Αυτήν την “λεωφόρο” επιλέγουμε ως πλειονότητα και ακολουθούμε, γιατί είναι εκ προιμίου “σιγουράντζα” και αδιαφορεί αγνοώντας επιδεικτικά την προϋπάρχουσα γνώση σχετικά με το θέμα/σύζευξη της ασφάλειας και της νοήμονος πληροφορίας (intelligence).

Εφεξής, επιχειρείται συγχώνευση/σύμφηση γνωστών θεωριών φαινομενικά ασύνδετων και προτείνονται λύσεις αλληλένδετων θεμάτων και πάλι φαινομενικά ασύνδετων, με ιχνηλάτηση σε διαφορετικές σχολές σκέψεις, βασιζόμενη η προσέγγιση αυτή  στα ακόλουθα:

• Σε θεμελιώδεις θεωρίες Security & Intelligence
• Στην εμπειρία του γράφοντος, επειδή όπως σημείωσε ο Γερμανός φιλόσοφος Immanuel Kant, “η εμπειρία χωρίς θεωρία είναι τυφλή, αλλά η θεωρία χωρίς εμπειρία είναι απλό πνευματικό παιχνίδι” ,
• ότι , “το σημαντικό πράγμα στην επιστήμη δεν είναι να αποκτήσουμε νέα γεγονότα, αλλά να ανακαλύψουμε νέους τρόπους σκέψης/προσέγγισης της “ όπως σημείωσε ο Sir William Lawrence Brag, Νόμπελ Φυσικής το 1915 &
• Σε theories of και όχι σε theories for (οι μη συμβατές)

Η δεκαετία του 1940 μπορεί να ειπωθεί ότι υπήρξε την αρχή του τέλους της Εποχής των Μηχανών και η αρχή της Εποχής των Συστημάτων. Η Εποχή των Συστημάτων, τείνει ανεπιστρεπτί να “δέσει τα πράγματα μαζί” παρά να τα διαχωρίσει. Eπικεντρώνεται -ως μέθοδος- περισσότερο στα σκοπίμως συντεθέντα συστήματα όπως είναι οι επιχειρήσεις και η κοινωνία. Όταν ένα σύστημα (μια ομάδα συστατικών ή παραγόντων που αλληλοεπιδρούν με οργανωμένο τρόπο) αντιπροσωπεύεται ή περιγράφεται σε απλή μορφή γνωστή ως μοντέλο, το μοντέλο είναι παρατηρήσιμο, ελεγχόμενο και έχει δεδομένα των οποίων τις ιδιότητες είμαστε σε θέση να μελετήσουμε.

“Τα δεδομένα σχετίζονται με διακριτά στοιχεία. Μόλις τα δεδομένα διαμορφώνονται κατάλληλα, γίνονται πληροφορίες. Οι πληροφορίες συν τη διορατικότητα και την εμπειρία γίνονται γνώσεις. Η γνώση σε έναν εξειδικευμένο τομέα γίνεται τεχνογνωσία μεταπίπτουσα στην κατάσταση σοφίας μετά από πολλά χρόνια εμπειρίας και μαθημάτων.”[12]

Γίνεται (το μοντέλο), εργαλείο για να κατανοήσουμε το σύστημα, βοηθώντας μας να προσπεράσουμε την πολυπλοκότητά του και να επικεντρωθούμε στις σημαντικές για εμάς σχετικές του πτυχές. Υπάρχει πάντοτε ποσοστό απώλειας πληροφοριών, όταν ένα πραγματικό σύστημα “μεταφράζεται” σε μοντέλο. Ένα μοντέλο δεν αποδίδει ολόκληρη την εικόνα του συστήματος, μόνον τα βασικά του μέρη τα οποία είναι σημαντικά για να εξηγήσουν την συμπεριφορά, την λειτουργία και τον σκοπό του συστήματος. Με απλά λόγια ένα σύστημα είναι μια ολοκληρωμένη σύνθεση ανθρώπων, προϊόντων, παραμέτρων και διαδικασιών, η οποία παρέχει την δυνατότητα ικανοποίησης μιας δεδηλωμένης ανάγκης ή στόχου στο διηνεκές. Το πιο σημαντικό είναι να επικεντρωθούμε στη διασυνδεσιμότητα και τις αλληλεπιδράσεις των προφανών αλλά και κρυμμένων “παραμέτρων” οι οποίες εμπεριέχονται στο σύστημα και σε οποιοδήποτε σύστημα όταν δημιουργείται και ενσωματώνεται στον φυσικό κόσμο. Ως σύστημα δυναμικό, παρέχει υποστηρικτικές λειτουργίες λήψης επικαιροποιημένων αποφάσεων σχετικά με το τι πρέπει να κάνετε, πώς να το κάνετε και τι να αναζητήσετε για να αξιολογήσετε το πόσο καλά ή εάν δυσλειτουργεί η στρατηγική της εταιρείας/οργανισμού. Ουσιαστικά δηλαδή το σύστημα εφαρμόζει μία μορφή διαδικασίας διαχείρισης απόδοσης (Ελληνιστί, Performance Μmanagement). Διαδικασία η οποία συνδέει ανθρώπους και θέσεις εργασίας, με τη στρατηγική και τους στόχους του οργανισμού, εν ολίγοις με εφαρμοσμένη έρευνα (Applied research) εντοπισμού λύσεων για ορισμένα πιεστικά πρακτικά προβλήματα συγκεκριμένου φαινομένου, με το οποίο ασχολείται η εταιρεία.

Κοιτώντας με το πολεμοσκόπιο αναγκαστικά υπό γωνία, διακρίνουμε ακόμη τρία (3) τρία ισχυρά εργαλεία/μοντέλα/συστήματα δράσης/σκέψης για να σχεδιάσουμε τις πρωτοβουλίες μας και να καθοδηγήσουμε την προσέγγιση. Αυτά είναι: (α) Η Θεωρία της ολοκλήρωσης (β) Η Θεωρία της πολυπλοκότητας και (γ) Η Θεωρία των συστημάτων. Ισχύουν όμως τα ανωτέρω, όταν το κλιμάκιο διοίκησης διέπεται από τα ακόλουθα:

• Έχει ακριβή εικόνα της επιχείρησης ανά πάσα στιγμή,
• Γνωρίζει σε πρωτόλεια μορφή αυτό που πραγματικά συμβαίνει κάθε ημέρα,
• Συνειδητοποίει την φύση και την έκταση κάθε προβλήματος παρελθόντος ή παρόντος,
• Αντιλαμβάνεται γενικές και ειδικές τάσεις του περιβάλλοντος, και
• Προηγείται στο μέτρο του δυνατού σε σχέση με τις κύριες απειλές (παράθυρα ευκαιρίας).

Με την βοήθεια τους και οπισθοχωρώντας ένα βήμα, πανοπτικά έχουμε θέαση όλης της καταστάσεως. Χρησιμοποιώντας αυτά τα εργαλεία κατανοούνται πολύπλοκες, ταχέως μεταβαλλόμενες καταστάσεις, παρέχοντας μας την δυνατότητα ασφαλούς “πλοήγησης” σε αυτές. Γιατί; Διότι σε απλά Ελληνικά, “As we know, there are known knowns. There are things we know we know. We also know there are known unknowns. That is to say we know there are some things we do not know. But there are also unknown unknowns, the ones we don’t know”[13].

Στην στρατιωτική σκέψη/οργάνωση, η διάκριση μεταξύ τακτικής (Tactical Intelligence), επιχειρησιακής (Operational Intelligence) και στρατηγικής (Strategic Intelligence) νοήμονος πληροφορίας, είναι ουσιαστικά χωροχρονική. Πρόκειται για ζήτημα κλίμακας, περίπου ισοδύναμο με τα επίπεδα της αντίστοιχης δέσμευσης. Η δέσμευση μπορεί να κυμαίνεται από διενέργεια τακτικής μάχης μέχρι το θέατρο ή το επίπεδο της εκστρατείας και τέλος να αντιστοιχεί σε περιφερειακά ή παγκόσμια σχέδια και στάσεις, για την υποστήριξη των εθνικών στόχων.

Σε επίπεδο καθημερινότητος επιχειρήσεων, η διάκριση έγκειται στον χρόνο. “Τακτική” ισοδυναμεί με βραχυπρόθεσμη ανάληψη δράσης εντός ημερών, εβδομάδων ή μηνών. “Στρατηγική” αναφέρεται σε μακροπρόθεσμη δράση, συνήθως μήνες ή χρόνια. “Επιχειρησιακή”, αντίθετα, προσπαθεί να “κατανοήσει” προηγούμενες και τρέχουσες συνθήκες/καταστάσεις για να ενεργοποιήσει μελλοντικές συγκεκριμένες δράσεις. Οι επιχειρησιακές πληροφορίες μπορούν να αλλάξουν σημαντικά πολλές συνιστώσες κοινωνικών συστημάτων, όπως είναι οι επιχειρήσεις και να τροποποιήσουν την ιεραρχία της γνώσης. Ο Αριστοτέλης σημειώνει ότι όλες οι γνώσεις μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κατηγορίες: θεωρητική γνώση, πρακτική γνώση και παραγωγική γνώση. Με απλά λόγια, αυτά τα είδη (ιεραρχία) γνώσης διακρίνονται από τους στόχους τους: η θεωρητική γνώση στοχεύει στην περισυλλογή, η παραγωγική γνώση στοχεύει στη δημιουργία και η πρακτική γνώση στοχεύει στη δράση.

Αντίστοιχα η ταξινόμηση (ιεραρχία) της γνώσης κατά τον καθηγητή Bengt-Åke Lundvall[14] εδράζεται πρωτίστως στην οικονομική ανάλυση της γνώσης και περιλαμβάνει τέσσερις (4) συγκεκριμένες κατηγορίες γνώσεων. Η πρώτη κατηγορία η γνώση του τί, αναφέρεται στη γνώση των γεγονότων. Η δεύτερη η γνώση του πως, αφορά τις γνώσεις σχετικά με δεξιότητες. Η τρίτη, η γνώση του ποιος, αναφέρεται στην γνώση για τις κοινωνικές σχέσεις. Η τέταρτη, η γνώση του γιατί αντιστοιχεί σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος. Εάν απουσιάζουν συγκεκριμένοι παραγωγικοί τρόποι για την διασφάλιση της λειτουργικότητας και της ακεραιότητας της (έννοιες χειρισμού), η αυξανόμενη έλλειψη ελέγχου ή η πηγή προέλευσης της πληροφορίας, δημιουργεί την συνθήκη γνωστή ως αναρχία πληροφοριών.

Πολλάκις και για την αποφυγή αυτής της συνθήκης, συνεπικουρείται η επιχείρηση δια της πρόσληψης τρίτου εξωτερικού ειδικού συνεργάτη ορισμένου χρόνου (Short Time Expert). Άλλως, αφ’ εαυτής η επιχείρηση διερευνά το προκύπτον δίλημμα ασφαλείας της (Security Dilemma), πχ. πολλαπλοί παράγοντες που σχετίζονται με πιθανές συνέπειες από τον αντίκτυπο ενός μεμονωμένου περιστατικού οποιουδήποτε συγκεκριμένου τύπου διαταραχής της κανονικότητος.

Σύνοψη

“Άνθρωποι τύχης είδωλον επλάσαντο πρόφασιν ιδίως αβουλίης. Βαιά γαρ φρονήσει τύχη μάχεται, τα δ’ εν πλείστα εν βίω ευξύνεκτος οξυδερκής κατευθύνει” Δημόκριτος.

Οι άνθρωποι έπλασαν το είδωλο της τύχης, για να δικαιολογήσουν την δική τους αβουλία. Σπάνια η τύχη μάχεται την φρόνηση, ενώ τα περισσότερα πράγματα κατευθύνει η συνετή οξυδέρκεια[15].

Μου είχε πεί ο Αμανατίδης, μετά το πρώτο άρθρο το οποίο έγραψα: “Εσύ ξέρεις για τι γράφεις. Γράφε απλά, με λεπτομέρειες και κατανοητά ώστε και ο αναγνώστης να καταλάβει”.

Θυμήθηκα τα λόγια του αγαπητού Βλασσίου, όμως διαπίστωσα ότι το “κουσούρι” παραμένει. Πρώτα φεύγει η ψυχή και μετά το χούι.

Οφείλω επομένως να σας ενημερώσω, ότι το παρατεθέν δεν είναι λογοτεχνικό πόνημα. Εάν το εκλάβετε ως τέτοιο, λυπούμαι αλλά πλανάσθαι πλάνην οικτράν.

Έμπλεος σεβασμού και εκτιμήσεως προς όλους, πτωχούς και μη τω πνεύματι.

---

[1] Ελληνιστικός φιλόσοφος, από το Κίτιο (σημερινή Λάρνακα) της Κύπρου, δημιουργός της σχολής του Στωικισμού στην Αθήνα.

[2] Ο Επίχαρμος (5ος π.Χ. αι.) ήταν κωμωδιογράφος και φιλόσοφος από την Κω. Αναδείχθηκε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της αρχαίας Ελλάδας.

[3]“Έστιν ουν επιστήμη, δόξα αληθής μετά λόγου” δηλαδή, επιστήμη  είναι η γνώση η οποία επιβεβαιώνεται με λογικά (ορθά) επιχειρήματα. Πλάτωνος, Θεαίτητος

[4] https://el.wikipedia.org/wiki/Ασύμμετρη_απειλή

[5]   Όρος ο οποίος προσδιορίσθηκε στον γράφοντα,  από τον Σ. Κυριακάκη, ερευνητή/συγγραφέα.

[6] https://www.mi5.gov.uk/home/constant-nav-items-holding/contact-us.html   Crown Copyright 2013

[7] Το υπουργείο Αστυνομίας (22/07/1824) ζητά από το Εκτελεστικό Σώμα χρήματα “δια να πληρώνει υποληπτικούς τινάς ανθρώπους, οίτινες να παρευρίσκωνται εις τους καφενέδες και ξενοδοχεία προς εξακρίβωσιν των κατασκόπων και άλλων τινων κακοβούλων  εθχρών του Ελληνικού Γένους, οίτινες είναι ενδεχόμενον να διατρίβωσιν εις ταύτην την πόλιν.” Χρήστος Κ. Ρέππας. Η κατασκοπία κατά την επανάσταση του 1821, σελίδα 26. Εφημερίδα Κυριακάτικη Δημοκρατία. Επετειακή έκδοση της εφημερίδας.

[8] Τα προαναφερθέντα κολλυβογράμμματα.

[9]  Δημοσθένης (384 π.Χ. – 322 π.Χ.). Έλληνας πολιτικός και ρήτορας της αρχαίας Αθήνας. Οι λόγοι του αποτελούν σημαντική έκφραση της αθηναϊκής πνευματικής ικανότητας και παρέχουν μία εικόνα για την πολιτική και τον πολιτισμό της Αρχαίας Ελλάδας κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.

[10] Crisis Leadership. Erika Hayes James, organizational psychologist, University of Virginia’s Darden Graduate School of Business

[11] Ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος 287 π.Χ. – 212 π.Χ. ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός, μηχανικός, φυσικός, εφευρέτης και αστρονόμος.

[12] The intelligence hierarchy model defined by Dr. Jay Liebowitz (2006a:7).

[13] Donald Rumsfeld, Defense news briefing on February 12, 2002, In: Bonaci, et al, 2012, 96.

[14]  Lundvall’s Knowledge Taxonomy. Ιn: A Knowledge Taxonomy for Army Intelligence Training: An Assessment of the Military Intelligence Basic Officer Leaders Course Using Lundvall’s Knowledge Taxonomy by Victor H. Ruiz.

[15] Παράρτημα 50 θεμάτων σύγχρονου προβληματισμού. Οι άνθρωποι δημιουργούν τις περιστάσεις και όχι οι περιστάσεις τους ανθρώπους σελίδα 164 & επ. Σαράντος Καργάκος, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 1985.