Σχεδιάζοντας την ασφάλεια σε ένα εμπορικό κέντρο

Τα μέτρα ασφαλείας που είναι εφικτό να ληφθούν σε ένα εμπορικό κέντρο μπορεί να είναι ορατά από τους πελάτες (less visible measures) ή μη. Μπορεί να είναι μέτρα προληπτικά ή κατασταλτικά. “Υπάρχει αυτή η προσεκτική ισορροπία μεταξύ του να κάνουμε τους ανθρώπους να αισθάνονται ασφαλείς και την παραβίαση των πολιτικών ελευθεριών”, έχει δηλώσει ο Matthew W. Horace, επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασφαλείας των FJC, στέλεχος ιδιωτικής εταιρείας ασφάλειας. “Θα αισθάνονταν μάλλον ασφαλείς; ή θέλουν να δουν φύλακες ασφαλείας με στολές και εξοπλισμό; Αυτή είναι η ισορροπία που όλοι αντιμετωπίζουμε με ασφάλεια. “

Βασίλειος Χαλβατζής

Απόστρατος Αξ/κός, Σύμβουλος Ασφαλείας

*O Βασίλειος Χαλβατζής είναι συγγραφέας του νέου βιβλίου, με τίτλο «Ιδιωτικός Φύλακας Ασφαλείας, Security, Αρχές και Ενέργειες’’ από τον εκδοτικό οίκο “Αγγελάκης” (τηλ.: 210 3826220)

Οι επιλογές για την ασφάλεια ενός εμπορικού κέντρου μπορεί να είναι:

Η φύλαξη όλων του χώρων του εμπορικού κέντρου να γίνει από προσωπικό ασφαλείας της εγκατάστασης (In – house security) , από μια Ι.Ε.Π.Υ.Α. που θα αναλάβει να ασφαλίσει όλους τους χώρους της εγκατάστασης, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και το μικτό μοντέλο κατά το οποίο μια Ι.Ε.Π.Υ.Α. θα αναλάβει τους κοινόχρηστους χώρους (εσωτερικούς και εξωτερικούς), διαδρόμους, εισόδους, εξόδους, σημεία εκφόρτωσης προϊόντων ή φόρτωσης απορριμάτων, χώρους στάθμευσης και οι επιμέρους επιχειρήσεις/καταστήματα να αναλάβουν την δική τους ασφάλεια (μάλλον πιο αποδοτική αλλά κοστοβόρα λύση)[1]. Στην 3^η επιλογή θα πρέπει να επισημάνουμε ότι οι αποστολές των δύο ομάδων διαφέρουν χαρακτηριστικά, καθόσον οι υπάλληλοι ασφαλείας των καταστημάτων έχουν σαν κύρια αποστολή την πρόληψη των κλοπών εντός των καταστημάτων λιανικής πώλησης, ενώ του τμήματος ασφαλείας του κέντρου έχει διευρυμένες και πολλαπλές αρμοδιότητες.

Όσον αφορά στην οργάνωση του τμήματος ασφαλείας ενός εμπορικού κέντρου ενδεικτικά αυτό μπορεί να αποτελείται από τον Υπεύθυνο Ασφαλείας, τον βοηθό Υπεύθυνου Ασφαλείας, τον Επόπτη Ασφαλείας, τους Αρχιφύλακες και το προσωπικό φύλαξης. Την ραχοκοκκαλιά δηλαδή του συστήματος ασφαλείας οι οποίοι καλούνται να περιπολούν στους χώρους, να απαντούν σε ερωτήσεις, να βοηθούν τους πελάτες του εμπορικού κέντρου, να ανταποκρίνονται άμεσα σε περιπτώσεις έκτακτων περιστατικών, αλλά και να ελέγχουν την υγιεινή της εγκατάστασης.

Γνωστά μέτρα ασφάλειας που μπορούν να εφαρμοστούν σε ένα εμπορικό κέντρο

‘Οπως αναφέρθηκε στις αρχές σχεδιασμού της πολιτικής ασφαλείας ενός εμπορικού κέντρου, ’’το ίδιο κουστούμι δεν ταιριάζει σε όλους’’. Τα διάφορα εμπορικά κέντρα έχουν πελάτες διαφορετικής οικονομικής κατάστασης, βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές και έχουν κατά καιρούς αντιμετώπισει διαφορετικές απειλές ασφαλείας αλλά και ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός τους διαφέρει. Αναπόφευκτα λοιπόν τα μέτρα ασφαλείας και προστασίας θα πρέπει να διαφέρουν. Αυτά πρέπει να περιλαμβάνουν τον εξοπλισμό, το προσωπικό και τις διαδικασίες που αποσκοπούν στην προστασία μιας εγκατάστασης από απειλές και στην άμβλυνση των επιπτώσεων μιας επίθεσης. Ωστόσο τα προστατευτικά μέτρα τα κοινώς αποδεκτά που θα μπορούσε ένα εμπορικό κέντρο να υλοποιήσει μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Σχεδιασμό και ετοιμότητα – Ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πακέτου σχεδίων όπως, εκτίμησης επικινδυνότητας και τρωτότητας, ασφαλείας, αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, ασφαλούς λειτουργίας, αδιάλειπτης λετουργίας της εγκατάστασης, αντιμετώπισης κρίσεων και πυρασφάλειας. Υλοποίηση πολιτικών και διαδικασιών αντιμετώπισης ψευδών και λανθασμένων συναγερμών και καθιέρωση συνδέσμου και τακτικής επικοινωνίας με τους τοπικούς φορείς επιβολής του νόμου και αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτων αναγκών.
• Τεχνητά εμπόδια – Εγκατάσταση επαρκών εμποδίων για καθορισμένους χώρους ασφαλείας, όπως κλειδαριές, πύλες, πόρτες κ.α και εγκατάσταση δοχείων απορριμμάτων που είναι ανθεκτικά στις εκρήξεις. Παράλληλα η μείωση των εσωτερικών τζαμιών ή η αντικατάσταση αυτών με υλικό που δεν μπορεί να σπάσει. Υπάρχει και η επιλογή της επικόλλησης ειδικής μεβράνης. Επίσης ενδείκνυται η τοποθέτηση εμποδίων ελέγχου κυκλοφορίας και η χρησιμοποίηση τεχνικών κατευνασμού ροής κυκλοφορίας εάν απαιτηθεί, κυρίως τις περιόδους αυξημένου αριθμού επισκεπτών ή εκδηλώσεων. Επίσης μια καλή επιλογή είναι και η εγκατάσταση ενεργών φραγμάτων πρόσκρουσης οχημάτων σε επιλεγμένες περιοχές για την προστασία κτηρίων και συγκεντρωμένου πλήθους. Φυσικά τα ανωτέρο μέτρα θα πρέπει να υλοποιούνται όταν υπάρχουν πληροφορίες και απαίτηση για αυξημένα μέτρα ασφαλείας.
• Έλεγχο πρόσβασης – Υλοποίηση σχεδίου ελέγχου πρόσβασης και να η τοποθέτηση των κατάλληλων σημάτων για τον περιορισμό αυτής σε ελεγχόμενες περιοχές. Η εγκατάσταση ηλεκτρονικών συστημάτων ελέγχου πρόσβασης, συστημάτων ανίχνευσης εισβολών σε ευαίσθητες περιοχές και ο έλεγχος των υπαλλήλων της ανεφοδιαστικής αλυσίδας είναι επιβεβλημένα μέτρα για την ασφάλεια της εγκατάστασης.
• Παρακολούθηση, επιτήρηση, επιθεώρηση, έλεγχος – Εγκατάσταση συστήματος κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης (CCTV), συστημάτων ανίχνευσης εισβολέων και φωτισμού για την κάλυψη των βασικών τομέων. Τα συστήματα συναγερμών, οι CCTV κάμερες και ο φωτισμός αποτελούν αποτελεσματικά εργαλεία που μπορεί να αναπτύξει ένα εμπορικό κέντρο για να εντοπίσει και να αποτρέψει πιθανώς επικίνδυνες καταστάσεις, όπου φυσικά η προσοχή και η κρίση των χειριστών στην εκτίμηση παίζει ιδιαίτερο ρόλο. Ο έλεγχος για εγκαταλελειμμένα δέματα, βαλίτσες, σακίδια και πακέτα και η παρακολούθηση των προμηθειών βοηθητικού εξοπλισμού και των συνηθισμένων και προγραμματισμένων δραστηριοτήτων εργασίας ή συντήρησης μηχανημάτων και μηχανολογικού εξοπλισμού είναι επιβεβλημένα. Εξίσου σημαντικό ρόλο στην ασφάλεια ενός εμπορικού κέντρου παίζει και το Κέντρο Ελέγχου Καμερών, όπου το υψηλών προδιαγραφών και καλά εκπαιδευμένο προσωπικό είναι σε θέση να ερμηνεύσει κατάλληλα τις εικόνες και τις πληροφορίες που δέχεται, ώστε να λάβει εκείνα τα ενδεικνύομενα κατά περίπτωση μέτρα πρόληψης ή καταστολής μιας παραβατικής εγκληματικής πράξης.
• Σχέδιο επικοινωνιών – Η εγκατάσταση, συντήρηση και ο τακτικός έλεγχος του συστήματος επικοινωνίας, έκτακτης ανάγκης και αναφορών σε συνδυασμό με την εξασφάλιση εφεδρικών συστημάτων στον εξοπλισμό, στα τροφοδοτικά και στα μέσα επικοινωνίας για τους φύλακες ασφαλείας, προσφέρουν την δυνατότητα για άμεση ανταπόκριση και αντίδραση. Είναι επιβεβλημένη η γνωστοποίηση πληροφοριών σχετικά με τα επίπεδα απειλής στους εργαζόμενους, στους ιδιοκτήτες και στους ενοικιαστές των καταστημάτων του εμπορικού κέντρου.
• Αλληλεξαρτήσεις της υποδομής – Η τοποθέτηση των δεξαμενές αποθήκευσης καυσίμων σε απόσταση από όλα τα κτήρια του εμπορικού κέντρου και τα σημεία συγκέντρωσης πελατών είναι ουσιαστική. Γνωρίστε ποιες είναι οι γειτονικές επιχειρήσεις και ποια η φύση των δραστηριοτήτων τους; Θα μπορούσε κάποιο περιστατικό στις εγκαταστάσεις τους να επηρεάσει την λειτουργία του εμπορικού κέντρου; Στον δικό σας σχεδιασμό ασφαλείας θα πρέπει να λάβετε υπόψιν τα σχέδια ασφαλείας και τις ενέργειες των γειτόνων σας.
• Κυβερνο-ασφάλεια – Η επανεξέταση της ασφάλειας του υλικού επικοινωνιών και του λογισμικού των λειτουργικών συστημάτων των Η/Υ είναι επιβεβλημένη. Εξαλείψτε οποιαδήποτε πληροφορία από την ιστοσελίδα του εμπορικού κέντρου που θα μπορούσε να παρέχει πληροφορίες ασφαλείας στους αντιπάλους και υλοποιήστε/εναρμονιστείτε με το Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR: General Data Protection Regulation) που είναι υποχρεωτικός για τα Κράτη Μέλη της ΕΕ, καθόσον επηρεάζει μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων στη φυσική ασφάλεια και καθορίζει επακριβώς την διαχείριση και αποθήκευση πληροφοριών σε ψηφιακή αλλά και αναλογική μορφή.
• Κατάλληλη σήμανση – Η κατάλληλη σήμανση για την ύπαρξη διαδρόμων διαφυγής και όδευσης, τοποθέτησης καμερών και ύπαρξης γενικώς συστημάτων ασφαλείας στο χώρο, όπως επίσης και σχεδιαγράμματος της εγκατάστασης θα βοηθήσουν αρκετά τους επισκέπτες που πιθανόν να μην ξέρουν το χώρο. Επίσης σημαντικό είναι στο σχεδιάγραμμα του χώρου να φαίνεται εμφανώς η θέση του γραφείου πληροφοριών ή του σταθερού σημείου που βρίσκεται κάποιος φύλακας ή προσωπικό της ασφάλειας.
• Καθαριότητα και ευταξία του χώρου – Η καλή καθαριότητα βελτιώνει την ατμόσφαιρα του εμπορικού κέντρου σας και μειώνει την ευκαιρία για τοποθέτηση ύποπτων αντικειμένων ή τσαντών και βοηθά να αντιμετωπίσετε ψευδείς συναγερμούς και φάρσες. Μπορείτε να μειώσετε τον αριθμό των θέσεων όπου μπορούν να παραμείνουν τσάντες, δέματα ή άλλες σύσκευές, λαμβάνοντας υπόψη τα ακόλουθα σημεία:
  • Αποφύγετε τη χρήση κάδων απορριμμάτων γύρω από το εμπορικό κέντρο, αν είναι δυνατόν, (αλλά αν το κάνετε αυτό βεβαιωθείτε ότι υπάρχει πρόσθετος και άμεσος καθαρισμός). Εναλλακτικά, αναθεωρήστε τη διαχείριση των δοχείων απορριμάτων σας και εξετάστε το μέγεθος των ανοιγμάτων τους, τις δυνατότητες μετριασμού των εκρήξεων και τη θέση τους, δηλ. Μην τοποθετείτε κάδους απορριμμάτων δίπλα ή κοντά σε τζάμια και βεβαιωθείτε ότι καλύπτονται και παρακολουθούνται σαφώς από το σύστημα CCTV και τους χειριστές. Η χρήση αδιάφανων σάκων για τη διάθεση αποβλήτων αποτελεί μια ακόμη εναλλακτική λύση, καθώς παρέχει ευκολότερη δυνατότητα για το προσωπικό να διεξάγει μια πρώτη εξέταση για ύποπτα αντικείμενα.
  • Επανεξετάστε τη χρήση και την ασφάλεια των συμπιεστών, των δεξαμενών και των μεταλλικών δοχείων για την αποθήκευση απορριμμάτων εντός των χώρων εξυπηρέτησης και των εισόδων αγαθών.
  • Κλειδώστε τα κενά γραφεία, τα δωμάτια και αποθηκεύστε εμπιστευτικά έγγραφα σε ερμάρια και ντουλάπια.
  • Διατηρείστε τις εξωτερικές περιοχές όσο το δυνατόν καθαρότερες και τακτοποιημένες
  • Όλα τα τμήματα να έχουν μια συμφωνημένη διαδικασία για τη διαχείριση των εργολάβων, των οχημάτων τους και των υπηρεσιών συλλογής απορριμμάτων.
• Ιατρείο πρώτων βοηθειών – Στα πλαίσια της υγιεινής και ασφάλειας θα πρέπει να υφίσταται στο εμπορικό κέντρο σταθμός πρώτων βοηθειών επανδρωμένος με ειδικευμένους νοσηλευτές και ιατρό. Η λειτουργία του σταθμού είναι απαραίτητη γιατί ο όγκος των επισκεπτών σε τέτοιου είδους εγκαταστάσεις είναι μεγάλος και η άμεση επέμβαση σε περιστατικά υγείας κρίνεται ιδιαίτερα σοβαρή και κρίσιμη για την διάσωση κάποιου ασθενή ή τραυματία. Επίσης με σχετική υπουργική εγκύκλιο το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης το 2007 όρισε τους κανόνες χρήσης του αυτόματου εξωτερικού απινιδιστή (ΑΕΑ) ή Απινιδιστή και προσδιόρισε σε ποιους κοινόχρηστους και δημόσιους χώρους θα πρέπει να υφίσταται και να λειτουργεί.
• Εκπαίδευση προσωπικού – Εκπαιδεύστε το προσωπικό ασφαλείας για την αντιμετώπιση περιστατικών αλλά και την παρακολούθηση ύποπτων ή εγκαταλελλημένων αντικειμένων, τσαντών ή οχημάτων στις εγκαταστάσεις ή κοντά σε αυτές. Παράλληλα δραστηριοποιήστε τους επισκέπτες με το λογότυπο ‘’Δες κάτι, πες κάτι: See something, say something’’ που εφαρμόζεται από την Υπηρεσία Εσωτερικής Ασφάλειας (Homeland Security) των Η.Π.Α.[2]. Εάν παρατηρηθεί ύποπτη ή ασυνήθιστη δραστηριότητα ή συμπεριφορά, θα πρέπει να κληθεί ο επόπτης ασφαλείας για περαιτέρω διερεύνιση και εξακρίβωση. Όσον αφορά στην ύποπτη συμπεριφορά είναι αυτή η συμπεριφορά που ξεφεύγει από την συνήθη συμπεριφορά και μπορεί να δείχνει γενικά σημεία τρομοκρατίας ή τρομοκρατικής ενέργειας. Αυτή μπορεί να συμπεριλαμβάνει και όχι μόνο.

Έξυπνες εφαρμογές και προτεινόμενες λύσεις

Σε εγκαταστάσεις τύπου εμπορικών κέντρων ενδείκνυνται τα σύγχρονα online συστήματα παρακολούθησης και αυτοματοποίησης του ελέγχου φύλαξης και περιπολιών. Με την χρησιμοποίηση εφαρμογών ειδικών ηλεκτρονικών oλοκληρωμένων προγράμματων (patrol management systems – τερματικά περιπολίας), τις ΡΤΤ εφαρμογές για τη μείωση του κόστους επικοινωνιών που μπορούν να διασυνθεθούν με Κέντρα Λήψης Σημάτων αλλά και συστήματα CRM (Customer relation management: Συστήματα Διαχείρισης Πελατών) δημιουργείται ένα ολοκληρωμένο και αξιόπιστο σύστημα διαχείρισης ασφαλείας.

Όσον αφορά στην αντιμετώπιση της παραβατικότητας και την μείωση των περιπτώσεων μικροκλοπών (π.χ. αφαίρεση τσαντών και πορτοφολιών, πιστωτικών καρτών, και άλλων αντικειμένων) κατά την παραμονή των πελατών σε ένα εμπορικό κέντρο είναι αφενώς μέν η ύπαρξη ειδικών ταμπελών, αφετέρου δε η ανά τακτά χρονικά διαστήματα αναγγελίας μέσω των μεγαφώνων προειδοποιήσεων για την προσοχή των προσωπικών αντικειμένων. Παρόλο ότι με αυτά τα προληπτικά μέτρα έχει αποδειχθεί η μείωση των κλοπών, αυτά δεν είναι αρεστά ιδιαίτερα στους ιδιοκτήτες των καταστημάτων, διότι πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο διώχνουν τους δυνητικούς πελάτες, θεωρώντας οι δεύτεροι ότι η εγκατάσταση δεν είναι ασφαλής.

Ένα άλλο μέτρο για την αποφυγή των παραβατικών πράξεων είναι η τοποθέτηση όχι μόνο ένστολων αλλά και με πολιτική περιβολή φυλάκων, οι οποίοι θα μπορούν να ανιχνεύουν αλλά και να εντοπίζουν τυχόν παράξενη και παραβατική συμπεριφορά. Η λύση του φορητού αναπτυσσόμενου πύργου ελέγχου, που φθάνει μέχρι και τα 8 μέτρα, ενισχυμένου με προβολείς αλλά και σύστημα συναγερμού είναι μια άλλη αποδοτική λύση για τον αποτελεσματικό έλεγχο ενός εξωτερικού χώρου στάθμευσης, που υποδέχεται μεγάλο αριθμό οχημάτων. Φυσικά η λειτουργία του θα γίνει σε συνεργασία με πεζή περίπολο. Επίσης μία ακόμη πολύ δημοφιλής πρακτική είναι αυτή της ανάρτησης στην είσοδο των εγκαταστάσεων του κώδικα καλής συμπεριφοράς (code of conduct) και την ανάρτησή του στο ιστότοπο της εταιρείας. Παρόλα αυτά αυτό δεν είναι αρκετό. Ο φύλακας ασφαλείας θα πρέπει να ενημερώνει για την ύπαρξή του και να υπενθυμίζει στους επισκέπτεςς/πελάτες την υλοποίηση και την εφαρμογή του κώδικα.

Τα ρομπότ ασφαλείας και τα μη επανδρωμένα οχήματα (ΣμηΕΑ) -που έχουν κάνει την εμφάνιση τους τα τελευταία χρόνια σε έντονο βαθμό- μπορούν να αποτελέσουν μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση που θα ενισχύει τις διαδικασίες της ασφάλειας, την αποτελεσματικότητα προστασίας και τη λειτουργικότητα, επιτυγχάνοντας αδιάκοπη επιτήρηση τόσο στους εξωτερικούς χώρους μιας εγκατάστασης και στην περίμετρο αλλά και στο εσωτερικό. Λειτουργώντας είτε ως αυτόνομες μονάδες είτε ενσωματωμένες σε υφιστάμενες πλατφόρμες ηλεκτρονικής ασφάλειας.

Όσον αφορά στα συστήματα ελέγχου πρόσβασης, πολλά δεν λειτουργούν πλέον μόνο αυτόνομα αλλά συνεργάζονται μέσω ενιαίων συστημάτων και με τα υπόλοιπα ηλεκτρονικά συστήματα ασφάλειας (επιτήρησης, συναγερμού κ.ά.) αλλά και με άλλες κτιριακές υποδομές, όπως για παράδειγμα τα συστήματα διαχείρισης ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων όπως τα BMS (Building Management Systems: Συστήματα διαχείρισης κτηριακών εγκαταστάσεων). Η συνδυασμένη χρήση αυτών των συστημάτων προσφέρει στους διαχειριστές τη δυνατότητα να έχουν στη διάθεση τους περισσότερες πληροφορίες και γενικότερα αναβαθμισμένη λειτουργία συνολικά της πλατφόρμας ασφάλειας.

[1] Σε χώρες του εξωτερικού εφαρμόζεται και η λύση της πρόσληψης αστυνομικών, οι οποίοι εργάζονται part-time. Είναι οπλισμένοι, καλά εκπαιδευμένοι και γνωρίζουν πότε και πως να ζητήσουν την υποστήριξη της αστυνομίας στην περίπτωση εγκληματικής πράξης.

[2] Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ξεκίνησε να υλοποιείται από τον Ιούλιο του 2010 από τον Υπουργείο Εσωτερικής Ασφαλείας (Department Of Homeland Security) σε συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης και με σκοπό την εκπαίδευση των αρχών ασφαλείας στην αναγνώριση ύποπτης συμπεριφοράς και των ενδείξεων πιθανών τρομοκρατικών ενεργειών.