Σχεδιάζοντας την ασφάλεια σε ένα εμπορικό κέντρο – Μέρος Β’

Τι θα πρέπει να λάβει υπόψιν του ο υπεύθυνος ασφαλείας

 Καθώς τα εμπορικά κέντρα που έχουν αναπτυχθεί στις πόλεις γίνονται χώροι συγκέντρωσης ατόμων διαφορετικών τύπων, ηλικιών και νοοτροπιών, οι διαχειριστές και οι υπεύθυνοι ασφαλείας θα πρέπει να ισορροπήσουν την ανάγκη ώστε η εγκατάσταση τους να είναι εύκολα προσβάσιμη από όλους αλλά και ταυτόχρονα την ανάγκη για ασφάλεια και προστασία.

 Βασίλειος Χαλβατζής *
Απόστρατος Αξ/κός, Σύμβουλος Ασφαλείας
*O Βασίλειος Χαλβατζής είναι συγγραφέας του νέου βιβλίου, με τίτλο «Ιδιωτικός Φύλακας Ασφαλείας, Security, Αρχές και Ενέργειες’’ από τον εκδοτικό οίκο “Αγγελάκης” (τηλ.: 210 3826220).

Στα εμπορικά κέντρα μπορούμε να εντοπίσουμε 3 βασικές κατηγορίες κινδύνων, όπως: Οργανωσιακοί/κτηριακοί, συστημικοί και διευρυμένοι αλλά και κίνδυνους ασφάλειας. Άλλες δευτερεύουσες κατηγορίες, είναι οι κίνδυνοι που απειλούν την φήμη, της απάτης και της διακοπής επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, κίνδυνοι φυσικής ασφάλειας αλλά και τεχνολογικοί (που προέρχονται από τα ηλεκτρολογικά και μηχανολογικά συστήματα).

Για την πλειονότητα τώρα των εμπορικών κέντρων η ευθύνη της υλοποίησης των προστατευτικών μέτρων ασφαλείας, τα οποία ακολουθούν την διαδικασία της εκτίμησης κινδύνου και τρωτότητας θα βαρύνει τον Υπεύθυνο Ασφαλείας. Αυτός είναι μέλος της ομάδας διαχείρισης (management team) του εμπορικού κέντρου και θα πρέπει να έχει συγκεκριμένη και καθορισμένη αρμοδιότητα και δικαιοδοσία στην άμεση ανάληψη ενεργειών κατά την εκδήλωση μιας απειλής. Αυτός θα πρέπει να έχει άμεση εμπλοκή στον σχεδιασμό της εξωτερικής ασφάλειας του εμπορικού κέντρου, στον έλεγχο πρόσβασης στις εγκαταστάσεις, στον σχεδιασμό της αντιμετώπισης απροόπτων περιστατικών και καταστάσεων. Θα πρέπει να ζητείται η απόψή του και να γνωμοδοτεί σε νέα έργα ή ανακαινίσεις της εγκατάστασης. Ο υπεύθυνος ασφαλείας στις περισσότερες των περιπτώσεων θα πρέπει να έχει την υπευθυνότητα, αν όχι σε όλα τουλάχιστον στα περισσότερα, από τα παρακάτω θέματα:

• Στην παραγωγή του σχεδίου ασφαλείας βασιζόμενου στην εκτίμηση κινδύνων.
• Στον σχεδιασμό αντιμετώπισης απρόοπτων περιστατικών, ύπαρξης εκρηκτικού μηχανισμού, λήψης απειλητικού τηλεφωνήματος, απώλειας παιδιού κ.ά.
• Στη σύνταξη σχεδίου συνεργασίας με τις τοπικές αρχές ασφαλείας, την γενική γραμματεία πολιτικής προστασίας, το ΚΕΕΛΠΝΟ και άλλους κρατικούς φορείς.
• Στον σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων του προσωπικού ασφαλείας της εγκατάστασης και όχι μόνον.
• Στη διενέργεια τακτικών αναθεωρήσεων των σχεδίων ασφαλείας και εκτάκτων αναγκών.
• Στο σχέδιο επαναφοράς λειτουργίας της εγκατάστασης

Πριν την έναρξη όμως της εκτίμησης κατάστασης και κατ’ επέκταση της εκτίμησης του κινδύνου, θα πρέπει να κατορθώσει να παραμερίσει τυχόν επιχειρηματικές διαμάχες και διαφωνίες των ιδιοκτητών των καταστημάτων. Θα πρέπει να τους πείσει πως όλοι μαζί οφείλουν να συνεργαστούν για την οργάνωση της ασφάλειας της εγκατάστασης. Στην συνέχεια της οργάνωσης, θα πρέπει να διεξαχθεί μια έρευνα της εγκληματικότητας της περιοχής στην οποία βρίσκεται η εγκατάσταση, λαμβάνοντας δεδομένα και πληροφορίες από την ελληνική αστυνομία και το τοπικό αστυνομικό τμήμα, ώστε να εντοπιστούν πιθανά εγκληματικές πράξεις που μπορεί να αντιμετωπίσει η εγκατάσταση. Επίσης θα πρέπει να συλλέξει πληροφορίες και την μέχρι τότε συσσωρευμένη εμπειρία άλλων εμπορικών κέντρων σχετικά με τις απειλές που αυτά αντιμετώπισαν κατά τον χρόνο λειτουργία τους. Ερωτήματα που θα πρέπει να δώσει λύση: Ξέρετε ποιοι είναι οι γείτονές σας και ποια είναι η φύση της επιχείρησής τους; Μπορεί ένα περιστατικό στις εγκαταστάσεις τους να επηρεάσει τη λειτουργία του εμπορικού κέντρου σας; Υπάρχει περιορισμένη αξία για τη διασφάλιση της απομόνωσης των επαγγελματικών σας χώρων.

 Αν και οι ανάγκες ασφαλείας είναι μοναδικές για κάθε εγκατάσταση, ο προσδιορισμός των περιουσιακών στοιχείων που πρέπει να προστατευθούν θα καθορίσει το κατάλληλο επίπεδο ασφάλειας. Επίσης, οι εγκαταστάσεις με επικίνδυνα υλικά και διαδικασίες θα απαιτήσουν ιδιαίτερη προστασία και ασφάλεια. Τα περιουσιακά στοιχεία των ανθρώπων περιλαμβάνουν τους εργαζόμενους, τους επισκέπτες, τους εργολάβους, την τοπική κοινότητα και γενικά όσους σχετίζονται με την επιχειρηματική λειτουργία της εγκατάστασης. Τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία αφορούν στα κτήρια, μηχανήματα και δραστηριότητες κοινής ωφέλειας, εξοπλισμό και συστήματα. Τα πληροφοριακά στοιχεία ενεργητικού είναι συστήματα υπολογιστών, διαδικασίες και εμπιστευτικές επιχειρηματικές πληροφορίες, όπως εμπορικά μυστικά και άλλες πληροφορίες ιδιοκτησίας. Επίσης κρίσιμα είναι και τα άυλα περιουσιακά στοιχεία, όπως η υπεραξία και η επωνυμία/φήμη.

Εκτός τώρα από την προστασία των περιουσιακών στοιχείων, υφίστανται οι νομικές πλευρές και η αξιοπιστία, εξίσου σημαντικά ζητήματα στον προγραμματισμό της ασφάλειας του χώρου. Η αξιολόγηση κινδύνου πρέπει να εντοπίζει και να στοχεύει τα ευάλωτα περιουσιακά στοιχεία σε καθεμία από αυτές τις κατηγορίες. Ο εντοπισμός και η αξιολόγηση της ευπάθειας απαιτεί προσεκτική αξιολόγηση πολλών παραγόντων κινδύνου και πιθανών απειλών. Αυτές οι απειλές κυμαίνονται από τις συνήθεις απειλές εγκλωβισμών και κλοπών μέχρι τις απειλές τρομοκρατίας, κατασκοπείας και σαμποτάζ που είχαν προηγουμένως παραβλεφθεί. Απειλές που ήταν αδιανόητες στο παρελθόν θεωρούνται πλέον πιθανές.

Στη συνέχεια ο υπεύθυνος ασφαλείας πρέπει να δώσει προσοχή ώστε να γίνουν οι απαραίτητες διευθετήσεις ασφάλειας στην εγκατάσταση. Η επιτόπια έρευνα του χώρου θα του δώσει την δυνατότητα να αποφασίσει τα κατάλληλα μέτρα για τον έλεγχο πρόσβασης, τα φυσικά εμπόδια, την τοποθέτηση των καμερών αλλά και τα κατάλληλα συστήματα συναγερμού. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα τον βοηθήσουν να συντάξει το σχέδιο ασφάλειας. Ένα αποτελεσματικό και καλά ανταποκρινόμενο σχέδιο ασφαλείας θα πρέπει να βασίζεται σε αυτή την ίδια την εγκατάσταση για την αντιμετώπιση των απειλών. Οι ιδιοκτήτες του εμπορικού κέντρου θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να επενδύσουν στην φυσική ασφάλεια της εγκατάστασης. Η απόδοση της επένδυσης αντισταθμίζει πραγματικά το κόστος των δαπανών για την λειτουργία ενός καλά οργανωμένου συστήματος ασφάλειας του εμπορικού καταστήματος. Μόλις ο κόσμος αισθανθεί ασφαλής σε ένα μέρος, όπου μπορεί ελεύθερα να κάνει τις καθημερινές δουλειές και δραστηριότητες, θα προκύψουν πολλές ευκαιρίες. Πράγματι, ένα ασφαλές περιβάλλον ευνοεί την ανάπτυξη.

Τα αποτελεσματικά σχέδια ασφάλειας είναι απλά, σαφή και ευέλικτα, αλλά πρέπει να είναι συμβατά με τα σχέδια εκκένωσης και τα πρωτόκολλα πυρασφάλειας. Όλα πρέπει να είναι σαφή και καθορισμένα για το τι πρέπει να γίνει σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό.
Τα επιτυχημένα μέτρα ασφαλείας απαιτούν:

Προκλήσεις ασφαλείας που θα κληθεί να αντιμετωπίσει ο υπεύθυνος ασφαλείας
Οι συγκεκριμένες προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσουν ένας διαχειριστής εμπορικού και κέντρου και ένας υπεύθυνος ασφαλείας κατά τον σχεδιασμό και καταρτισμό του σχεδίου ασφαλείας της εγκατάστασης είναι πολλές. Όπως είναι φυσικό αναγκάζονται και οι δύο να σχεδιάσουν και να ξοδέψουν ένα μεγάλο ποσό του προϋπολογισμού στην ασφάλεια, κόστος όμως το οποίο μετακυλιέται στο ενοίκιο των καταστημάτων και κατ΄ επέκταση στις παρεχόμενες υπηρεσίες. Ως εκ τούτου ο Διαχειριστής της εγκατάστασης είναι υπό συνεχή πίεση τόσο από τους ιδιοκτήτες όσο και από τους ενοικιαστές των καταστημάτων να κρατήσει τα συγκεκριμένα κόστη χαμηλά. Μια αποτελεσματική και αξιόπιστη λύση ασφαλείας θα κάνει τους επισκέπτες να αισθανθούν ασφαλείς. Απαιτείται όμως μια ισορροπία ανάμεσα στα εμφανή μέτρα ασφαλείας και της άνεση των επισκεπτών χωρίς να νιώθουν ότι παρακολουθούνται ή ότι βρίσκονται σε κάποιο στρατόπεδο. Το όλο σύστημα που θα αναπτυχθεί θα πρέπει βασικά να αποτρέπει τις παραβατικές ενέργειες.
Παρόλο ότι οι ιδιοκτήτες/επενδυτές ενός εμπορικού κέντρου είναι ενήμεροι ότι η εγκατάστασή τους είναι ευάλωτη κατά κάποιο τρόπο σε παραβατικές ενέργειες, λίγοι είναι εκείνοι που γνωρίζουν πως να είναι προετοιμασμένοι για να τις αντιμετωπίσουν. Ακόμη δε περισσότερο πως να αντιμετωπίσουν πιθανές δικαστικές διεκδικήσεις από τους πελάτες / επισκέπτες, όταν συμβεί σε βάρος τους οτιδήποτε. Είναι αρκετές οι περιπτώσεις που δίδεται περισσότερη έμφαση στην ασφάλεια των εγκαταστάσεων και παραμελείται η πρόληψη για τις μικροκλοπές στα καταστήματα του κέντρου, όπως επίσης και οι απώλειες που μπορεί να προκληθούν από την υγιεινή του χώρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Κάποιος λερώνει το δάπεδο με αποτέλεσμα την πτώση πελάτη, ο οποίος καταφεύγει στα ένδικα μέσα εναγόμενος κατά της Διοίκησης του εμπορικού κέντρου.

Όσον αφορά λοιπόν στο νόημα της ασφάλειας σε ένα εμπορικό κέντρο αυτό το αντιλαμβάνεται διαφορετικά ο ιδιοκτήτης, ο πελάτης/επισκέπτης και ο καταστηματάρχης, είτε πρόκειται για μια ατομική επιχείρηση, είτε για μια μεγάλη αλυσίδα μέσα στο εμπορικό κέντρο.

Το κοινό λοιπόν σημείο και 3 ενδιαφερομένων είναι ότι δεν επιθυμούν να διαταραχθεί η ασφάλεια στην εγκατάσταση από επίδοξους παραβάτες ή εγκληματικά στοιχεία.

Τρόποι ενεργείας παραβατών

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναφερθούμε στους τρόπους που ενεργούν οι παραβάτες, o τρόπος ενεργείας των δραστών δεν έχει αλλάξει. Τρόποι και συστήματα κλοπών και παραβατικών ενεργειών που έχουν πετύχει στο παρελθόν παραμένουν και σήμερα. Ένα τυπικό μοτίβο και περιλαμβάνει κλοπές, ένοπλη ληστεία, μικροκλοπές στα καταστήματα λιανικής πώλησης, κλοπές ή καταστροφές αυτοκινήτων, επιθέσεις κατά προσώπων, βανδαλισμοί των κτηρίων, απόπειρες βιασμών και σεξουαλικές παρενοχλήσεις, καταστροφή των συστημάτων ασφάλειας. Τέτοιου τύπου εγκαταστάσεις με τους χώρους αναψυχής και τα πολυκαταστήματα αποτελούν πόλους έλξεις για τους μικροαπατεώνες και δεν είναι λίγοι εκείνοι που ποντάρουν στην αμέλεια των πελατών ενώ ψωνίζουν, στο άγχος για γρήγορες αγορές χωρίς να προσέχουμε την ασφάλεια, στον μεγάλο συνωστισμό την περίοδο των εορτών ή των εκπτώσεων, την κούραση και τις πολλές τσάντες που μπορεί να έχει ο πελάτης, αλλά και την χαρούμενη διάθεση των εορτών και των αργιών που μας κάνει απρόσεκτους. Μπορεί ένας παραβάτης να προσπαθήσει χωρίς βία να αποσπάσει κάποιο προσωπικό αντικείμενο ενός πελάτη, χωρίς όμως και να παραβλέπουμε τις περιπτώσεις εκείνες που μπορεί να εκδηλωθεί και βίαιη συμπεριφορά, όταν ο παραβάτης βρίσκεται υπο την επήρρεια ναρκωτικών ουσιών ή φαρμάκων. Τα ανωτέρω είναι μόνο μερικά από τα περιστατικά που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το προσωπικό ασφαλείας και όπως φαίνεται εν γένει αντιμετωπίζει πολλά, ποικίλλα και διαφορετικής φύσεως περιστατικά υγιεινής και ασφαλείας.
Σε ερώτηση έρευνας που διεξήχθει σχετικά με τον χρόνο που χρειάζεται ο δράστης για να διαπράξει ένα έγκλημα ή μια παραβατική πράξη σε ένα εμπορικό κέντρο, υποδεικνύεται από το 58,3% (7) των ερωτηθέντων, ότι χρειάστηκε χρόνος λιγότερος των έξι λεπτών για την εκτέλεση τους. Οι σύντομες χρονικές περιόδους που απαιτούνται για τη διάπραξη ή τη διενέργεια αυτών των επιθέσεων δείχνουν ότι αυτές οι ομάδες είναι εξαιρετικά οργανωμένες, εξελιγμένες και σχεδιάζουν την πορεία δράσης τους. Η έρευνα επίσης έδειξε ότι οι επίδοξοι παραβάτες έχουν μελετήσει το περιβάλλον αλλά και τα άτομα που βρίσκονται στην εγκατάσταση, πριν την υλοποίηση της επίθεσης.

Φυσικά αναφερόμενοι στην τρομοκρατική απειλή και τοποθετώντας την ερώτηση ‘’Με όλους τους άλλους τύπους μαλακών στόχων που υπάρχουν, γιατί οι πολίτες ανησυχούν για επιθέσεις εναντίον εμπορικών κέντρων’’; Η απάντηση έρχεται να δοθεί από τους παρακάτω λόγους, που αυτού του τύπου τις εγκαταστάσεις τις καθιστούν πολύ ευάλωτες:

• υπάρχουν πολλές εισόδους και έξοδοι.
• είναι ανοιχτές στο κοινό.
• μεγάλος αριθμός ανθρώπων έρχονται και πηγαίνουν, καθιστώντας εύκολο για τους πιθανούς τρομοκράτες να αναμικτούν απαρατήρητα.
• πολλοί από τους επισκέπτες φέρουν μεγάλες τσάντες που θα μπορούσαν να κρύψουν μια βόμβα ή άλλο όπλο.
• υπάρχουν πολλοί τρόποι επίθεσης σε ένα εμπορικό κέντρο, που κυμαίνονται από τα αυτόματα όπλα έως τις βόμβες αυτοκινήτων έως τις βόμβες που τοποθετούνται στο εμπορικό κέντρο, ακόμη και σε μια επίθεση που χρησιμοποιεί έναν βιολογικό ή χημικό παράγοντα.
• επιπλέον, οι συνέπειες μιας επίθεσης θα μπορούσαν να είναι πολύ σοβαρές.

Στην ερώτηση τώρα ‘’Ποιοι είναι οι πιο πιθανοί τρόποι επιθέσεων σε εμπορικά κέντρα;’’ η απάντηση θα μπορούσε να είναι μια απο τις παρακάτω επιλογές:

• Τοποθέτηση βόμβας στο εσωτερικό ή στους εξωτερικούς χώρους της εγκατάστασης,
• Μια έκρηξη παγιδευμένου με εκρηκτικά οχήματος στο χώρο στάθμευσης, ή εξωτερικά στην περίμετρο,
• Μια ένοπλη επίθεση στο εσωτερικό του εμπορικού κέντρου,
• Μια επίθεση στο χώρο και κράτηση ομήρων,
• Μια επίθεση με χημικά ή βιολογικά όπλα,
• Μια έκρηξη παγιδευμένου φορτηγού στο χώρο εκφόρτωσης των εμπορευμάτων,
• Η απελευθέρωση ενεργού άνθρακα διαμέσου του συστήματος εξαερισμού, κ.ά.

Σχετικά με τη θεματολογία του 3ου μέρους θα περιέχει τα ακόλουθα: Σχεδιάζοντας την ασφάλεια σε ένα εμπορικό κέντρο, οι επιλογές του υπεύθυνου ασφαλείας, μέτρα ασφάλειας που μπορούν να εφαρμοστούν σε ένα εμπορικό κέντρο, έξυπνες εφαρμογές και προτεινόμενες λύσεις.