Φορητές κάμερες για τις αρχές και τις υπηρεσίες ασφάλειας – Β’ μέρος

 Στο δεύτερο μέρος του άρθρου για τις φορητές κάμερες αναλύονται οι λειτουργίες που επιτελούν, η χρησιμότητα, τα πλεονεκτήματα, τα μειονεκτήματα και τα τελικά συμπεράσματα.

Γράφει ο Νικόλαος Φ. Γεωργιτσόπουλος
 Δόκιμος Υπαστυνόμος, σπουδαστής στη Σχολή Αξιωματικών Ελληνικής Αστυνομίας και μεταπτυχιακός φοιτητής στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών στη Δημόσια Ελεγκτική.

E-mail: nf.georgitsopoulos@gmail.gr

Η τεχνολογία των φορητών καμερών που φέρονται από αστυνομικούς στη στολή τους κατά τη διάρκεια εκτέλεσης υπηρεσίας τους, έλαβε σημαντική προβολή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης των ΗΠΑ το 2013, (Santora, 2013). Επιπλέον, από τότε και μετά έχουν υπάρξει δεκάδες αναφορές των μέσων μαζικής ενημέρωσης που περιγράφουν την αστυνομίας να κάνει χρήση αυτής της τεχνολογίας.

Οι κάμερες που φέρονται από αστυνομικούς εν ώρα υπηρεσίας (BWC) εκπληρώνουν τρεις κύριους αλληλένδετους στόχους, (Couderta et al., 2015): «Πρώτον, αναμένεται να αυξήσουν τη διαφάνεια της αστυνομικής δράσης με την τεκμηρίωση των γεγονότων που μπορεί να εμπλακούν οι αστυνομικοί. Αυτή η τεκμηρίωση μέσω της καταγραφής των βίντεο θα χρησιμεύσει ως αξιόπιστη πηγή απόδειξης των όποιων αλληλεπιδράσεων μεταξύ της αστυνομίας και των πολιτών. Δεύτερον, εκθέτοντας την κακή και καλή συμπεριφορά, ελπίζεται ότι θα αποτρέψουν την (εσφαλμένη) χρήση βίας και διακρίσεων από τους αστυνομικούς ή τη βίαιη συμπεριφορά των πολιτών κατά της αστυνομίας. Τέλος, λόγω αυτού του αποτρεπτικού αποτελέσματος, οι κάμερες αναμένεται να βελτιώσουν την αστυνόμευση και να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας των πολιτών στη δράση των αστυνομικών δυνάμεων.»

Οι φορητές κάμερες μπορεί να έχουν τόσο κατασταλτικό όσο και προληπτικό χαρακτήρα. Ο πρωταρχικός τους ρόλος είναι κατασταλτικού χαρακτήρα, με την εξής έννοια: μέσα από την καταγραφή βίντεο και ήχου οι συσκευές αυτές που φέρουν οι αστυνομικοί ή οι φύλακες ασφάλειας, καταγράφουν και αποθηκεύουν εικόνα και ήχο. Επομένως είναι εύκολο να ανακληθεί η οποία αλληλεπίδραση, παρατηρήσεις ή άλλες συμπεριφορές που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να αντληθούν χρήσιμα στοιχεία που μπορεί να χρησιμεύσουν στην αντιμετώπιση του εγκλήματος, την εκπαίδευση των αστυνομικών ακόμα και ως αποδεικτικά στοιχεία σε μια ενδεχόμενη ποινική ή πειθαρχική δίκη.

Απόρροια του κατασταλτικού χαρακτήρα που αναφέρθηκε είναι η προληπτική δράση τους. Ειδικότερα, έχουν προληπτικό χαρακτήρα γιατί αναμένεται να λειτουργήσουν ως παράγοντας πρόληψης και βελτίωσης της όποιας κακής και εσφαλμένης συμπεριφοράς τόσο από τη πλευρά των πολιτών όσο και από τη πλευρά των αστυνομικών, γνωρίζοντας όλες οι πλευρές (πολίτες και αστυνομικοί) αυτό που αναφέρθηκε προηγουμένως, δηλαδή τι δυνατότητες αξιοποίησης που παρέχει η εικόνα και ο ήχος που καταγράφουν οι φορητές κάμερες.

Με ένα πρόσφατο δημοσίευμα από το Λούισβιλ στο Κεντάκι των ΗΠΑ γίνεται λόγος για δύο αστυνομικούς που ήταν εφοδιασμένοι κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας τους με αυτή τη τεχνολογία και αναφέρεται ο θανάσιμος τραυματισμός ενός ανθρώπου. Το βιντεοληπτικό υλικό από τις φορητές κάμερες που έφεραν οι αστυνομικοί κατά τη διάρκεια αυτού του περιστατικού δόθηκε στη δημοσιότητα (Associated Press, 2018).

Όσον αφορά το συγκεκριμένο περιστατικό, μέσα από τα στιγμιότυπα που έχουν καταγραφεί από τις φορητές κάμερες που έφεραν οι αστυνομικοί γίνεται αντιληπτό πως οι αστυνομικοί έδωσαν την ευκαιρία και το χρονικό περιθώριο στον δράστη να παραδοθεί, γνωστοποιώντας την παρουσία τους μέσα στο χώρο, πριν ανέβουν στον επάνω όροφο του κτιρίου που είχε καταφύγει ο δράστης προκειμένου να κρυφτεί. Αντίθετα, ο δράστης επέλεξε τελικά να κρυφτεί και να παραμονεύει τους αστυνομικούς πίσω από τη σκάλα κατά την άνοδο τους και να τους επιτεθεί με αιχμηρό αντικείμενο αιφνιδιάζοντας τους στην κυριολεξία (Associated Press, 2018). Η απάντηση των αστυνομικών ήταν άμεση με τη χρήση των πυροβόλων όπλων τους. Μέσα από αυτό περιστατικό αποδεικνύεται πόσο χρήσιμες είναι οι φορητές κάμερες και πως ενισχύουν τη διαφάνεια της αστυνομικής δράσης σε παρόμοια περιστατικά.

Η εικόνα και ο ήχος που καταγράφουν οι φορητές κάμερες δίνουν την ευκαιρία να αντιληφθούμε από πρώτο χέρι τι καλείται να αντιμετωπίσει ο σύγχρονος αστυνομικός κατά τη διάρκεια της βάρδιας του και πως μπορεί τον διασφαλίζουν στο μέλλον σε μία ενδεχόμενη ποινική ή πειθαρχική δίωξη με βάση τις κρίσιμες αποφάσεις που θα κληθεί να πάρει σε κλάσματα δευτερολέπτου.

 Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα

Δυστυχώς, στη μέχρι τώρα βιβλιογραφία λίγες είναι οι συζητήσεις που υπήρξαν για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της τεχνολογίας χρήσης των φορητών καμερών από αρχές και υπηρεσίες ασφάλειας (police officer body-worn cameras) και ακόμη λιγότερες οι εμπειρικές μελέτες της ακαδημαϊκής κοινότητας για τη χρήση της τεχνολογίας των φορητών καμερών στον τομέα της αστυνόμευσης.

Τα αντιληπτά ευρέως οφέλη της χρήσης τέτοιας τεχνολογίας φορητών καμερών περιλαμβάνουν (Danner, 2018; Lindsay et al., 2014; Perkins, 2018; Rowe et al., 2018; Sousa et al., 2018): τη βελτίωση της συμπεριφοράς πολίτη και αστυνομικού, τη μείωση της χρήσης αστυνομικής βίας και των καταγγελιών των πολιτών σε βάρος της αστυνομίας, τη μείωση των δικαστικών αγωγών σε βάρος της αστυνομίας. Ορισμένα άλλα αναμενόμενα οφέλη περιλαμβάνουν την ενίσχυση της διαφάνειας και της νομιμότητας της αστυνομικής δράσης, την ταχύτερη επίλυση των παραπόνων ή των τυχόν αγωγών σε ποινικές ή πειθαρχικές διαδικασίες, βελτιωμένα αποδεικτικά στοιχεία για τη σύλληψη και δίωξη εγκλημάτων καθώς επίσης και ευκαιρίες εκπαίδευσης και κατάρτισης των αστυνομικών με την αξιολόγηση των περιστατικών που εμπλέκονται μετά το τέλος αυτών.

Η μέχρι τώρα βιβλιογραφία αποδεικνύει ότι: «τα ανθρώπινα όντα είναι δυνατόν να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους όταν γνωρίζουν ότι παρατηρούνται και ότι οι κινήσεις τους καταγράφονται και είναι πιο πιθανό να υιοθετήσουν μια πιο κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά και μια πιο αυξημένη αίσθηση για συνεργασία την αστυνομία και συμμόρφωση με τους κανόνες δικαίου» (Farrar, 2013).

Οι συζητήσεις και η κριτική όσων αφορά τα μειονεκτήματα αυτής της τεχνολογίας είναι ακόμα λιγότερες, επικεντρώνεται συχνά, κυρίως στις ανησυχίες των πολιτών σχετικά με την παραβίαση της ιδιωτικής τους ζωής, το ζήτημα της διαχείρισης των προσωπικών δεδομένων που καταγράφουν οι φορητές κάμερες, την επιφυλακτικότητα ως προς τον τρόπο δράσης των αστυνομικών από τους επικεφαλής και ανώτερους αξιωματικούς σχετικά με την εξέταση και τη παρακολούθηση του βίντεο σε μεταγενέστερο χρόνο, τις ανησυχίες των συνδικαλιστικών σωματείων των αστυνομικών σχετικά με τις αλλαγές στις συνθήκες εργασίας των αστυνομικών. Ορισμένες άλλες ανησυχίες αφορούν την υγεία και την ασφάλεια των αστυνομικών, τις ανάγκες και απαιτήσεις για την κατάρτιση και εκπαίδευση των αστυνομικών στη χρήση των φορητών καμερών, την πολιτική χρήσης των καμερών που θα πρέπει να υιοθετηθεί καθώς επίσης και τις σημαντικές απαιτήσεις σε υλικούς και τεχνολογικούς πόρους άλλα και την υλικοτεχνική υποστήριξης που απαιτείται για τη διαχείριση των δεδομένων που καταγράφονται για την υποστήριξη ενός τέτοιου προγράμματος, συμπεριλαμβανομένης της αποθήκευσης και της ανάκτησης των δεδομένων (Danner, 2018; Lindsay et al., 2014; Perkins, 2018; Rowe et al., 2018; Sousa et al., 2018).

 Συμπεράσματα

Το άρθρο αυτό επιδιώκει να παρέχει μια σύντομη και συνοπτική ανασκόπηση των ήδη διαθέσιμων στοιχείων της παρούσας κατάστασης σχετικά με τη χρήση αυτής της τεχνολογίας των φορητών καμερών από τις Αρχές και τις Υπηρεσίες Ασφάλειας. Μπορεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να γνωρίζουμε την ύπαρξη αυτής της τεχνολογίας ωστόσο μπορεί να αγνοούμε σημαντικά στοιχεία που συνδέονται με αυτήν.

Από τη μέχρι τώρα επιστημονική βιβλιογραφία υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που να επιβεβαιώνουν με ακράδαντα εμπειρικά στοιχεία, τα περισσότερα από τα αναμενόμενα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που ανακύπτουν από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας. Για παράδειγμα, λίγα είναι γνωστά σχετικά με τη στάση των πολιτών απέναντι στους αστυνομικούς που είναι εφοδιασμένοι με κάμερες, κυρίως αν η τεχνολογία αυξάνει την εμπιστοσύνη των πολιτών στην αστυνομία, όπως επίσης και τη νομιμότητα και τη διαφάνεια με την οποία λειτουργεί η αστυνομία (Lindsay et al., 2014).

Η δυνατότητα χρήσης αυτής της τεχνολογία ως ένα εκπαιδευτικό εργαλείο για την αστυνομία είναι επίσης σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητη. Επιπλέον, οι επιπτώσεις στην ιδιωτική ζωή τόσο των αστυνομικών που φέρουν κάμερες, όσο και των πολιτών, δεν είναι σαφώς κατανοητή και μπορεί να ποικίλει σημαντικά από χώρα σε χώρα, ως αποτέλεσμα νομοθετικών διαφορών ή περιορισμών (Lindsay et al., 2014).

Με απλά λόγια, δεν υπάρχουν ακόμα αρκετά στοιχεία για την καθολική εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας από κάθε αστυνομία σε μεγάλη κλίμακα. Οι υπηρεσίες εκείνες που θέλουν να προχωρήσουν στην υιοθέτηση αυτής της τεχνολογίας θα πρέπει να εξετάσουν με προσοχή τα ορισμένα μόνο από τα θέματα που ανακύπτουν και παρουσιάστηκαν προηγουμένως μαζί με πολλά άλλα και να αναγνωρίσουν ότι οι περισσότεροι από τους ισχυρισμούς (πλεονέκτημα & μειονεκτήματα) που διατυπώνονται σχετικά με την τεχνολογία αυτή θα πρέπει να δοκιμαστούν εκ νέου στο περιβάλλον εφαρμογής του προγράμματος της κάθε κοινωνίας της εκάστοτε χώρας που θα κληθεί ενδεχομένως να εφαρμόσει ένα τέτοιο πρόγραμμα (στην αρχή τουλάχιστον σε δοκιμαστικό στάδιο) λαμβάνοντας υπόψη του πολλούς παράγοντες όπως ήδη αναφέρθηκε.