Φύλαξη Νοσοκομειακών Εγκαταστάσεων

Τα νοσοκομεία και οι εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης και νοσηλείας αποτελούν μερικούς από τους πιο δραστήριους και πολυσύχναστους δημόσιους χώρους. Απαιτούν την εξασφάλιση και διατήρηση της ασφάλειας των εγκαταστάσεων, ασθενών, επισκεπτών και νοσηλευτικού – υπαλληλικού προσωπικού σε ένα περιβάλλον συνεχώς ενεργό και δραστήριο. Οι εγκαταστάσεις τέτοιου είδους θέλοντας να διατηρήσουν την πολιτική «των ανοικτών θυρών», «open door policy» είναι ευάλωτες σε εγκληματική δραστηριότητα και πολλές φορές παραμένουν απροστάτευτες, κυρίως δε τις ημέρες και περιόδους της λεγόμενης εφημερίας.

Βασίλειος Χαλβατζής *

Απόστρατος Αξ/κός, Σύμβουλος Ασφαλείας

*O Βασίλειος Χαλβατζής είναι συγγραφέας του νέου βιβλίου, 348 σελίδων με τίτλο ‘’Ιδιωτικός Φύλακας Ασφαλείας, Security, Αρχές και Ενέργειες’’ από τον εκδοτικό οίκο “Αγγελάκης” (τηλ.: 2103826220)

Η επίσκεψη για λόγους υγείας σε κάποιο νοσοκομείο είναι μια στρεσσογόνα διαδικασία λόγω της μη οικειότητας με το χώρο αλλά και των άγνωστων σε πολλούς διαδικασιών νοσηλείας. Εδώ καλείται να δράσει και να δραστηριοποιηθεί ο φύλακας ασφαλείας, αλλά και να διευρύνει τον ρόλο του. Κάποιοι τον ορίζουν σαν τον φρουρό της εγκατάστασης, το άτομο δηλαδή που θα επιβάλλει την τάξη, τις διαδικασίες και τις πολιτικές ασφαλείας, αυτόν που θα συνεισφέρει στην αντιμετώπιση κρισίμων περιστατικών, αυτόν που θα δώσει σωστές πληροφορίες και κατευθύνσεις στους εισερχομένους, που θα εξασφαλίσει την καλή φήμη του νοσοκομείου, ενώ άλλοι τον βλέπουν σαν κάποιο βοηθό και συνεργάτη του νοσηλευτικού προσωπικού, που θα συνεισφέρει με τον δικό του τρόπο στην διαδικασία περίθαλψης των ασθενών. Με λίγα λόγια η φύλαξη νοσοκομείων, κλινικών και εγκαταστάσεων υγειονομικής περίθαλψης αποτελεί ειδικό τμήμα στην φύλαξη εγκαταστάσεων και μάλιστα μια ιδιαίτερη και απαιτητική πρόκληση.

 Τα καθήκοντα εντός φύλακα ασφαλείας σε Νοσοκομειακή Εγκατάσταση

Ο φύλακας ασφαλείας θα πρέπει να έρθει σε επαφή και να συναναστραφεί με μια μεγάλη ποικιλία ανθρώπων, όπως ασθενείς, συγγενείς ασθενών, επισκέπτες, ιατρικό, νοσηλευτικό και υπαλληλικό προσωπικό, εθελοντές για την περίθαλψη ασθενών, διανομείς εμπορευμάτων και ιατρικούς επισκέπτες, παραβατικούς τύπους, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και περίεργους δημοσιογράφους που θέλουν να παραβιάσουν το ιδιωτικό απόρρητο, τις αρχές ασφαλείας. Θα κληθεί να αποτρέψει, να παρατηρήσει, να ελέγξει, να καταγράψει, να δώσει πληροφορίες, να δώσει λύσεις, να βοηθήσει, να κατευθύνει, να συμβιβάσει.

Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του πέρα από τις βασικές οδηγίες ενεργειών και τις ειδικές οδηγίες που πρέπει να έχει, καλείται να ελέγξει μια ποικιλία χώρων, όπως χώροι υποδοχής, βραχείας και μακράς νοσηλείας ασθενών, ιατρικά εργαστήρια και ειδικά παρασκευαστήρια, τράπεζες αίματος, Η/Μ εγκαταστάσεις και μηχανολογικές εγκαταστάσεις, μηχανοστάσια, αποθηκευτικούς χώρους, παρασκευαστήρια γευμάτων. Επίσης χώρους εστίασης, κυλικεία και καφετέριες για τους επισκέπτες, πλυντήρια και ραφεία, χώροι συναλλαγών, διοικητικές υπηρεσίες, περιβάλλοντα χώρο, parking και γκαράζ, δεξαμενές καυσίμων και αερίων, χώροι φύλαξης ραδιενεργών – ραδιολογικών υλικών και πυρηνικών εργαστηρίων, μαγειρεία, χώρους για χρήσεις ανάγκης, αποθήκες υλικών και τροφίμων, γραφεία υπαλληλικού προσωπικού, αμφιθέατρα ενημέρωσης και εκπαίδευσης, αποδυτήρια και χώρους ανάπαυσης, βοηθητικούς χώρους, χωρίς να παραλείπονται οι έλεγχοι στα συστήματα πυρανίχνευσης, πυροπροστασίας και πυρασφάλειας.

Ακόμη δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε και την αποστολή της ασφάλειας, διαθεσιμότητας και ενεργοποίησης των ελικοδρομίων των μεγάλων νοσηλευτικών ιδρυμάτων, καθόσον αρκετοί ασθενείς μεταφέρονται σε αυτά από απομακρυσμένες περιοχές, λόγω έλλειψης υποδομών περίθαλψης, εξειδικευμένου ιατρικού προσωπικού και ειδικών ιατρικών μηχανημάτων. Ειδικότερα ο χώρος προσγείωσης των ελικοπτέρων θα πρέπει να είναι καθαρός από εμπόδια και σκουπίδια, να αναμένει ασθενοφόρο για την παραλαβή και διακομιδή του ασθενή αλλά και να έχει ενεργοποιηθεί το σύστημα υποδοχής ασθενών του νοσηλευτικού ιδρύματος.

Πολλά διαφορετικά δωμάτια και χώροι, υψηλής αξίας ιατρικός εξοπλισμός, ευαίσθητες περιοχές, προσβασιμότητα σε φαρμακευτικά σκευάσματα και ουσίες, πολλοί εισόδοι και έξοδοι, περιπολίες πέριξ των κτηρίων και των εγκαταστάσεων, γραφεία και χώροι με Η/Υ με προσωπικά και ιατρικά δεδομένα, ανοικτοί και κλειστοί χώροι, αποτελούν προκλήσεις για έναν διοικητή νοσοκομείου αλλά και για ένα φύλακα ασφαλείας, σε μια τέτοια εγκατάσταση με την λεγόμενη «open door» πολιτική.

Συνοπτικά τα καθήκοντα ενός φύλακα ασφαλείας σε μια νοσοκομειακή εγκατάσταση μπορεί να είναι :

• Φύλαξη κεντρικής εισόδου, εξωτερικών χώρων και χώρων στάθμευσης.
• Έλεγχος εισερχομένων ατόμων και οχημάτων.
• Επιτήρηση εσωτερικών χώρων, διαδρόμων και θαλάμων ασθενών.
• Επιτήρηση κλινικών εργαστηρίων, φαρμακείων και αποθηκευτικών χώρων φαρμάκων.
• Έλεγχος χώρων συγκέντρωσης και διαχείριση βιοϊατρικών αποβλήτων.
• Περιμετρική φύλαξη και περιπολίες.
• Συνοδεία και φύλαξη ασθενών.
• Συνοδεία εισερχομένων συνεργείων αποκατάστασης βλαβών και παράδοσης υλικών.

Προκλήσεις και προβλήματα

Έρευνα που διεξήχθη το 2014[1] σε νοσοκομεία και ιδιωτικές κλινικές στις Η.Π.Α. και τον Καναδά από την Διεθνή Ένωση για την Ασφάλεια και Προστασία στην Υγεία (International Association for Healthcare Security & Safety:IAHSS) κατέδειξε 10 τύπους εγκλημάτων που μπορούν να διαπραχθούν σε κάποιο νοσοκομείο ή κλινική: φόνος, βιασμός, ληστεία, μικροκλοπή, εκδήλωση βίας, απλή επίθεση, προκληθείσα επίθεση από ψυχικά διαταραγμένα άτομα, ληστεία μηχανημάτων και ιατρικών οργάνων, κλοπή οχήματος, βανδαλισμός. Αναλυτικότερα η τυπολογία βίας σε νοσοκομειακή εγκατάσταση είναι:

• Τύπος 1: Πράξεις βίας από εγκληματίες που δεν έχουν σχέση με το νοσοκομείο ή την κλινική.
• Τύπος 2: Πράξεις βίας κατά υπαλλήλων από πελάτες, ασθενείς, φοιτητές, inmates, και άτομα στα οποία το νοσοκομείο παρέχει υπηρεσίες.
• Τύπος 3: Πράξεις βίας κατά συναδέλφων, προϊσταμένων ή διευθυντών από εργαζόμενους νυν και πρώην.
• Τύπος 4: Πράξεις βίας που διαπράττονται στον εργασιακό χώρο από κάποιον που δεν δουλεύει στο συγκεκριμένο χώρο αλλά έχει κάποια προσωπική σχέση με κάποιον υπάλληλο (σύζυγοι εργαζομένων).

Οι πιθανοί παραβάτες που ενδεχομένως να εισχωρήσουν ή να υπάρχουν σε ένα νοσοκομειακό συγκρότημα ή μια νοσηλευτική κλινική και δύνανται να προσβάλλουν το σύστημα ασφαλείας της μπορεί να είναι:

• Ασθενείς που προσέρχονται στα εξωτερικά ιατρεία εφημερευόντων νοσοκομείων
• Επισκέπτες ανύπαρκτων ασθενών και συνοδοί υπαρκτών ασθενών
• Άτομα εξαρτημένα από ναρκωτικές ή εξαρτησιογόνες ουσίες
• Μικροπωλητές ή και ακόμη υποτιθέμενοι διανομείς διαφημιστικών εντύπων αλλά και άτομα παράδοσης τροφίμων και ποτών
• Συνεργεία επισκευής βλαβών ιατρικών οργάνων και μηχανολογικών εγκαταστάσεων
• Άτομα που θα προσπαθήσουν σκόπιμα να αφαιρέσουν νοσοκομειακά μηχανήματα και υλικά, φαρμακευτικά σκευάσματα ή άλλα υλικά
• Άτομα εκτός αλλά και εντός της νοσοκομειακής εγκατάστασης που θα προσπαθήσουν να αποσπάσουν στοιχεία προσωπικών δεδομένων ασθενών

Τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας φύλακας ασφαλείας σε ένα νοσοκομείο ή μια ιδιωτική κλινική μπορεί να είναι αψημαχίες και λογομαχίες συγγενών ασθενών με το νοσηλευτικό και το ιατρικό προσωπικό, απαγωγές βρεφών σε μαιευτικές κλινικές, κλοπές φορητών ιατρικών μηχανημάτων και υλικών, φαρμάκων και ναρκωτικών ουσιών, μικροκλοπές αντικειμένων ασθενών αλλά και του νοσηλευτικού και υπαλληλικού προσωπικού, ενέργειες απελευθέρωσης κρατουμένων ασθενών, φύλαξη ασθενών κρατουμένων, χρήση εσωτερικών ή εξωτερικών χώρων από εξαρτημένα άτομα για την λήψη ναρκωτικών ουσιών, αψημαχίες συγγενών ασθενών με το νοσηλευτικό προσωπικό, σκόπιμες βλάβες μηχανολογικού και βιοϊατρικού εξοπλισμού ή και αστοχίες υλικών, πυρκαγιές σε εργαστήρια, αλλά και προσπάθειες κλοπών απόρρητων ιατρικών και προσωπικών δεδομένων κ.α. Φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχνάνε και την υλοποίηση των σχεδίων εκτάκτης ανάγκης για την εκκένωση των χώρων μετά την πρόκληση κάποιας φυσικής καταστροφής αλλά και χωρις να παραβλέπουμε τις περιπτώσεις που κάποιο άτομο οπλισμένο εισέρχεται σε χώρους του νοσηλευτικού ιδρύματος και αρχίζει να πυροβολεί αδιακρίτως με μοναδικό σκοπό την πρόκληση όσο το δυνατόν περισσοτέρων ανθρώπινων απωλειών.

Επίσης μια ακόμη ιδιαίτερα αλλά σημαντική λειτουργία των φυλάκων ασφαλείας σε σχέση με το προσωπικό του νοσοκομείου είναι η ταχεία ανταπόκρισή τους σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης εντός του νοσοκομείου. Είναι οι καταστάσεις που δημιουργούνται από ψυχιατρικούς ασθενείς, οι οποίοι μερικές φορές αντιδρούν βίαια και απειλούν ιατρικό ή νοσηλευτικό προσωπικό, παρενοχλούν άλλους ασθενείς ή ακόμη έχουμε και τις περιπτώσεις των σεξουαλικών επιθέσεων. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι φύλακες ασφαλείας καλούνται να περιορίσουν τους ασθενείς ή να τους κρατήσουν, ώστε αυτοί να μην αυτοτραυματιστούν αλλά και να μην τραυματίσουν άτομα του νοσηλευτικού προσωπικού ή ακόμη και άλλους ασθενείς. Σε τέτοιες καταστάσεις ο ρόλος του φύλακα ασφαλείας θα πρέπει να κατευναστικός με κύριο μέλημα αφενώς μεν την ασφάλεια του ασθενή, αφετέρου δε την ασφάλεια και την προστασία του νοσηλευτικού προσωπικού.

Βέλτιστες πολιτικές και εκπαίδευση

Η πολιτική σε ανάλογες περιπτώσεις επιτάσσει την ειδική εκπαίδευση των φυλάκων ασφαλείας για:

• την εκτίμηση και διαχείριση ανάλογων περιστατικών
• τις τεχνικές παρατήρησης για διαφορετικές περιπτώσεις ασθενών
• την διαδικασία και τις ενέργειες κράτησης των ασθενών
• την σταδιακή αποκλιμάκωση της κρίσης
• τα επίπεδα της χρήσης βίας

Μεγάλη συζήτηση ωστόσω έχει αρχίσει σε χώρες του εξωτερικού, κυρίως ΗΠΑ, Καναδά και άλλες χώρες για το κατά πόσο ένας φύλακας ασφαλείας σε μια νοσοκομειακή εγκατάσταση θα πρέπει να φέρει όπλο ή όχι. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά εκείνα που κρατούμενοι ασθενείς απέδρασαν από μια κλινική κατά την περίοδο της νοσηλείας τους και αφαιρώντας τα υπηρεσιακά όπλα των αστυνομικών ή των ένοπλων φυλάκων ασφαλείας προέβησαν σε πράξεις βίας, ομηρίες ή και ακόμη στην αφαίρεση ανθρώπινων ζωών. Από την άλλη πλευρά όμως τα τελευταία χρόνια λαμβάνοντας υπόψιν την αύξηση των τρομοκρατικών ενεργειών, σύμφωνα με ενημερωτικό δίκτυο για την Εσωτερική Ασφάλεια των ΗΠΑ, από την υπηρεσία Εσωτερικής ασφαλείας, τα νοσοκομεία και τα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα ελκυστικοί στόχοι για επίθεση εξαιτίας των περιορισμών ασφαλείας που θέτουν. Και αυτό γιατί όπως ήδη έχουμε αναφέρει η συγκεκριμένη πολιτική των «ανοικτών θυρών» τους καθιστά μαλακούς στόχους, δηλαδή ευάλωτους.

Όσον αφορά στην εκπαίδευση του προσωπικού φύλαξης των νοσοκομειακών και νοσηλευτικών ιδρυμάτων, αυτή γενικά θα πρέπει να θεωρείται και να αντιμετωπίζεται ως ένα προληπτικό μέσο, ώστε το προσωπικό να βρίσκεται ένα βήμα μπροστά σε μια μελλοντική ενέργεια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα 80 ωρών είναι αρκετό σε έναν φύλακα ασφαλείας ώστε να είναι σε θέση να ανταπεξέλθει στα καθήκοντα φύλαξης μιας μεγάλης νοσοκομειακής εγκατάστασης.

Ένα ενδεικτικό πρόγραμμα εκπαίδευσης για την φύλαξη τέτοιου τύπου εγκαταστάσεων θα πρέπει να εστιάζεται στην πρόληψη, την αποτελεσματική επικοινωνία αλλά και στην αντιμετώπιση κρίσιμων περιστατικών. Η εκπαίδευση θα πρέπει να χωρίζεται σε θεωρητική (που διεξάγεται στην αίθουσα διδασκαλίας) και πρακτική (που διεξάγεται στον εργασιακό χώρο) και θα πρέπει να περιλαμβάνει τα παρακάτω αντικείμενα:

• Οργάνωση και λειτουργία νοσηλευτικών ιδρυμάτων
• Βασικές Οδηγίες Ενεργειών και Ειδικές Οδηγίες Θέσεων
• Kινδύνοι πρόκλησης ατυχήματος – εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου
• Τυπολογία των κινδύνων (φυσικοί, χημικοί, βιολογικοί, ακτινολογικοί/ραδιολογικοί, εργονομικοί & ψυχοκοινωνικοί)
• Σχέδια και διαδικασίες εκτάκτου ανάγκης (εκκένωση κτηρίων, βομβιστικές απειλές, πυροβολισμοί εντός της εγκατάστασης, πυρκαγιές, σεισμοί κ.ά.)
• Νοσοκομειακοί κώδικες επειγόντων περιστατικών και διαχείριση αυτών
• Πυρανίχνευση – πυρασφάλεια – πυροπροστασία και ηλεκτρονικά μέσα ελέγχου πρόσβασης (πυρκαγιές, πυροσβεστικά μέσα, ενέργειες κ.ά.)
• Νομοθεσία (έρευνα αποσκευών, χρήση βίας, άμυνα, κράτηση παραβατών, μέσα μεαζικής ενημέρωσης κ.ά.)
• Αποστολή, καθήκοντα και υποχρεώσεις
• Κλοπές ευαίσθητων υλικών και μικροκλοπές
• Αποτελεσματική επικοινωνία και διαχείριση με εξαρτημένα, ψυχικά διαταραγμένα ή επιθετικά άτομα και ηλικιωμένους
• Ασφάλεια προσωπικών και ιατρικών δεδομένων
• Διεξαγωγή περιπολιών – έλεγχοι
• Προσωπική ασφάλεια από μολυσματικές ασθένειες, επικίνδυνα υλικά, μολυσματικούς παράγοντες
• Χώροι στάθμευσης – Ελικοδρόμια (διαδικασίες υποδοχής ασθενών)

Ένα εθνικό σύστημα εκπαίδευσης και εξειδίκευσης των φυλάκων ασφαλείας μιας υγειονομικής μονάδας, όπου αυτή και να βρίσκεται, θέτοντας σαν όριο υποχρεωτικές ώρες εκπαίδευσης και την χορήγηση πιστοποίησης μετά την επιτυχή παρακολούθηση, θα αναβαθμίσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες και θα αυξήσει το αίσθημα της ασφάλειας των εισερχομένων σε αυτές τις εγκαταστάσεις.

Μέτρα προστασίας

Φυσικά όλα τα παραπάνω, δηλαδή η λειτουργία του συστήματος φυσικής ασφάλεια με την χρησιμοποίηση των φυλάκων ασφαλείας θα πρέπει να συνδυαστεί με ένα πλέγμα επιπρόσθετων μέτρων όπως, την κατηγοριοποίηση πρωτοκόλλων ιατρικής φροντίδας και τυποποιημένες διαδικασίες και πολιτικές που θα συνεισφέρουν στη δημιουργία κλίματος ασφάλειας και προστασίας σε τέτοιου είδους εγκαταστάσεις, αλλά και την εγκατάσταση και λειτουργία ιδιαίτερων συστημάτων ασφαλείας όπως:

• Προστατευτικά κιγκλειδώματα, κλειδαριές και συστήματα διαχείρισης κλειδιών.
• Ηλεκτρονικές κλειδαριές σε συνδυασμό με μέσα ελέγχου πρόσβασης.
• Έξυπνα συστήματα ελέγχου εισόδου (CCTV, συναγερμοί πανικού, κάμερες, κάρτες προσβασιμότητας, συστήματα διαχείρισης προσωπικού, χρήση βιομετρικών στοιχείων κ.ά.).
• Χρησιμοποίηση εκπαιδευμένων σκύλων και φυσικά ένα
• Ολοκληρωμένο και ενοποιημένο σύστημα ασφαλείας

 Επίλογος

Οι μοναδικές προκλήσεις της προστασίας των ασθενών, των εργαζομένων και της ιδιοκτησίας, διατηρώντας παράλληλα την προστασία της ιδιωτικής ζωής και της συνέχειας της φροντίδας σε ένα ανοικτό περιβάλλον «open door facility», απαιτεί έναν εταίρο με την εμπειρία και την ικανότητα να συνεργαστεί με όλα τα επίπεδα και τα μεγέθη των εγκαταστάσεων υγειονομικής περίθαλψης για τη δημιουργία προγραμμάτων ασφαλείας που συνταιριάζει και συνδέει μοναδικά προϋπολογισμούς, οργανογράμματα και τις εκάστοτε ανάγκες ασφαλείας.

 Ένας σωστά εκπαιδευμένος και καταρτισμένος φύλακας ασφαλείας με την παράλληλη και αρμονική συνεργασία με το νοσηλευτικό, ιατρικό και υπαλληλικό προσωπικό της νοσηλευτικής εγκατάστασης θα δώσει ένα στρατηγικό πλεονέκτημα στους managers αυτών των ιδρυμάτων. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα και συνέπεια την αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών και την πεποίθηση στους αποδέκτες των υπηρεσιών αυτών ότι ο χώρος του νοσοκομείου ή της νοσηλευτικής μονάδας παρέχει προστασία σε όλα τα επίπεδα.

Πηγές: 1. G4S Hospital and Healthcare Facilities brochure, Hospital and Healthcare Security
2. Designing Hospital Security, Joe Forte, Hospital of the University of Pennsylvania, http://www.ecfmg.org/echo/team-admin-security.html
3. Conflicting Roles of Hospital Security, By Kendra Stea
4. Healthcare security and emergency management, vol 2, number 4, HC Pro
5. Healthcare Crime Survey, Research Conducted and Published 2014, IHSS Foundation, www.ihssf.org
6. ‘’Ιδιωτικός Φύλακας Ασφαλείας – Security, Αρχές και Ενέργειες, Πρακτικός οδηγός εξετάσεων’’, του Βασίλειου Χαλβατζή, Ιουν 2017, εκδόσεις Αγγελάκη, σελ 102-104