Αθλητική Bία – Υπάρχει λύση;

Η βία που παρουσιάζεται στους αθλητικούς χώρους ή που προκύπτει με αφορμή αθλητικά γεγονότα είναι πάντα εδώ να μας υπενθυμίζει ότι δεν αρκούν τα λόγια και εξαγγελίες, αλλά αντιθέτως, απαιτείται βούληση, σχεδιασμός, ειλικρίνεια, αποφασιστικότητα, γνώση και εμπειρία.

Παντελής Κων. Τίγκας
Αστυν. Δ/ντής ε.α.
Πρώην Προϊστάμενος Υποδ. Αθλητικής Βίας Αττικής
Πιστοποιημένος Εκπαιδευτής Θεμάτων Ασφαλείας
Παρατηρητής Ασφαλείας UEFA

Πριν λίγες μέρες, η αθλητική περίοδος 2016-17 τελείωσε και μάλιστα με τον χειρότερο τρόπο στον τομέα της «ασφάλειας». Ενδεικτικά, αναφέρονται κάποια γεγονότα που «σημαδεύτηκαν» από καταστάσεις χαρακτηρισμένες ως «αθλητική βία» την χρονιά που πέρασε:

• Τελικός Κυπέλλου Ποδοσφαίρου (Πανθεσσαλικό Στάδιο-Βόλος)
• Τελικός Κυπέλλου Καλαθοσφαίρισης (Αλεξάνδρειο-Θεσ/νίκη)
• Αγώνας κατάταξης ποδοσφαίρου Superleague (Γήπεδο Απ. Νικολαΐδης-Αθήνα)
• Αγώνας κατάταξης Α1 καλαθοσφαίρισης ανδρών (ΣΕΦ – Πειραιάς)
• Αγώνας κατάταξης Α1 πετοσφαίρισης ανδρών (ΚΓ Μ. Μερκούρη – Ρέντης)

Σε όλες τις προαναφερθείσες αναμετρήσεις έλαβαν χώρα μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης, από αυτό που είχε προβλεφθεί, επεισόδια ή παρεκτροπές, που επέφεραν βαριές τιμωρίες και χρηματικά πρόστιμα για τα εμπλεκόμενα σωματεία. Είναι η πρώτη φορά που η νέα αθλητική περίοδος 2017-18 θα βρει τις τέσσερις αποκαλούμενες «μεγάλες» ομάδες ποδοσφαίρου να ξεκινούν το πρωτάθλημα με ποινές αφαίρεσης βαθμών και υποχρέωσης να αγωνιστούν στο γήπεδό τους χωρίς θεατές, γεγονός που μεταφράζεται σε οικονομική ζημιά εκατομμυρίων ευρώ.

Κάθε φορά που εμφανίζονται στα γήπεδα παραβατικές συμπεριφορές και επεισόδια αρχίζουν συζητήσεις και αναλύσεις στη βάση ερωτημάτων, που καταλήγουν να έχουν ρητορικό χαρακτήρα:

• Τι κάνει η πολιτεία;
• Τι κάνει η Αστυνομία;
• Γιατί δεν θεσπίζουμε σκληρότερες ποινές;
• Γιατί δεν ακολουθούμε το παράδειγμα της Αγγλίας;

Οι σταθερές που χαρακτηρίζουν το φαινόμενο

Η προσπάθεια ανάλυσης του προβλήματος εκκινεί αρχικά από την κατανόησή του και εν συνεχεία από την αποδοχή κάποιων σταθερών που το χαρακτηρίζουν:

• Είναι πρωτοτυπία της Ελλάδας το φαινόμενο; Φυσικά όχι. Υφίσταται και σε άλλες χώρες και μάλιστα σε κάποιες έχουν παρατηρηθεί σοβαρότερα περιστατικά.
• Η αθλητική βία είναι αποκομμένη από τα κοινωνικά προβλήματα; Φυσικά όχι. Αντίθετα, πολλές μορφές προβλημάτων και παθογενειών της κοινωνίας είτε μεταφέρονται είτε είναι οι αιτίες δημιουργίας επεισοδίων στους αθλητικούς χώρους.
• Ευθύνεται το νομικό μας πλαίσιο; Το ελληνικό νομικό πλαίσιο θα μπορούσε να αξιολογηθεί ως ιδιαίτερα ικανοποιητικό. Φυσικά, κρίνεται απαραίτητο να υπάρξουν κάποιες βελτιωτικές παρεμβάσεις, που θα προκύψουν ως αποτέλεσμα διαβούλευσης όλων των εμπλεκομένων, της Πολιτείας, των Αθλητικών Ομοσπονδιών και των Σωματείων.
• Ευθύνεται η Πολιτεία και η Αστυνομία; Φυσικά ευθύνονται. Μερίδιο ευθύνης, αρκετά μεγάλο, έχουν και οι εταιρείες ιδιωτικής ασφάλειας. Η συνολική εικόνα του προβλήματος μας επιτρέπει να υποστηρίξουμε ότι η ευθύνη διασπείρεται σε όλους τους εμπλεκόμενους, για την τέλεση μιας αθλητικής αναμέτρησης φορείς, διότι είτε δεν έχουν προβλέψει τη σύσταση ελεγκτικών μηχανισμών είτε αυτοί οι μηχανισμοί, σε περίπτωση που υφίστανται, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μη ευέλικτοι, μη αποδοτικοί και κυρίως μη αποτελεσματικοί.
• Γιατί η Πολιτεία δεν εφαρμόζει τις τακτικές που εφαρμόστηκαν στην Αγγλία; Αυτή η διατύπωση είναι ιδιαίτερα επιφανειακή και μεταθέτει τις ευθύνες του προβλήματος. Επίσης, για να εφαρμοστεί το μοντέλο διαχείρισης της Αγγλίας προϋποθέτει την καλλιέργεια αντίστοιχης κουλτούρας και νοοτροπίας, πράγμα το οποίο ουδέποτε επιχειρήθηκε στην Ελλάδα, μέσω φερ΄ ειπείν ειδικών προγραμμάτων Αθλητικής Παιδείας στα σχολεία, τα οποία θα θωράκιζαν τους νέους ως προς την εμπλοκή τους σε καταστάσεις βίας εν γένει.
• Η αρχή και το τέλος ανάλογων συζητήσεων, αναλύσεων, άρθρων έχει να κάνει με το ποιος ευθύνεται για τη δημιουργία των επεισοδίων. Και πάντα αυτός αναζητείται στην απέναντι πλευρά του εκάστοτε αναλυτή-συζητητή. Είναι χαρακτηριστικό μας να ακολουθούμε την τακτική του Πόντιου Πιλάτου, αυτή που με τη βοήθεια διάφορων δικαιολογιών, παιδικών-αφελών κάποιες φορές, μας εξαιρεί από τον καταλογισμό οποιασδήποτε ευθύνης στην πλευρά μας.

Αίθουσες Ελέγχου Ασφαλείας Etihad Stadium, Santiago Bernabeu, Port Elizabeth Ν. Αφρικής

Προβληματισμοί και αίτια

Στη συνέχεια του άρθρου θα προσπαθήσω να συγκεντρώσω τα χρονίζοντα προβλήματα, να δώσω απαντήσεις και να θέσω προβληματισμούς σχετικά με τα προβλήματα ασφαλείας που εγείρονται στη διεξαγωγή γεγονότων σε αθλητικές εγκαταστάσεις.

Τα κύρια προβλήματα που υπάρχουν σήμερα στη διαχείριση των θεμάτων ασφάλειας στους αθλητικούς χώρους θα μπορούσαν να ομαδοποιηθούν ως εξής:

• Δεν ασχολούνται με το αντικείμενο «ασφάλεια» άνθρωποι που γνωρίζουν το χώρο (τόσο στις Ομοσπονδίες όσο και στους επαγγελματικούς συνεταιρισμούς ή τα αθλητικά σωματεία).
• Οι αίθουσες ελέγχου ασφάλειας δεν καλύπτουν τις ανάγκες όσων θα πρέπει να τις χρησιμοποιούν (είτε λόγω της μικρής επιφάνειάς τους είτε λόγω της θέσης που βρίσκονται) σε αντίθεση με τις αντίστοιχες αίθουσες των γηπέδων του εξωτερικού.
• Δεν εκπονούνται σχέδια αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών, εκκένωσης του γηπέδου ή ασφαλείας (που θα είναι προσαρμοσμένα στην επικινδυνότητα του εκάστοτε αγώνα). Σε περίπτωση που υπάρχουν παρατηρείται το φαινόμενο να μην ενημερώνεται το προσωπικό (αστυνομικοί, ιδιωτικοί φύλακες, κλπ) που θα κληθεί να τα υλοποιήσει ανάλογα με τα καθήκοντά του.
• Υπάρχει ελαστικότητα στον έλεγχο εισόδου των φιλάθλων στα γήπεδα.
• Υπάρχει ελαστικότητα στη λειτουργία γηπέδων που δεν πληρούν, για διάφορους λόγους, τα προβλεπόμενα απαιτούμενα τεχνικά συστήματα ασφαλείας (τουρνικέ, κάμερες).
• Αδιαφορούμε για τυχόν υπεράριθμους φιλάθλους και για κλίμακες που καταλαμβάνονται απ΄ αυτούς.
• Αδιαφορούμε για την ύπαρξη ή λειτουργικότητα εξόδων κινδύνου. Αντιθέτως κλειδώνουμε μέχρι λίγο πριν τη λήξη του αγώνα τις εισόδους οι οποίες χρησιμοποιούνται ως έξοδοι.
• Δεν υπάρχει εκπαίδευση και ορθή διαχείριση του απασχολούμενου προσωπικού (αστυνομικού αλλά κυρίως του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας), το οποίο επιπλέον δεν ενημερώνεται από τους επικεφαλής του πριν την έναρξη του κάθε αγώνα.
• Δεν είναι γνωστά τα καθήκοντα-υποχρεώσεις του ιδιωτικού προσωπικού ασφαλείας ή κάποιες φορές υπάρχει «περιορισμός» του προσωπικού ως προς την σωστή ενάσκηση των καθηκόντων αυτών.
• Δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου για την τήρηση όλων των προβλεπόμενων και απαιτούμενων μέτρων και κανόνων ασφαλείας, ενώ υπάρχει μεγάλη χρονική καθυστέρηση στην εκδίκαση των ποινικών υποθέσεων.

Ενημέρωση ιδιωτικών φυλάκων πριν από αγώνα της Μάντσεστερ Σίτυ

Επειδή συχνά γίνονται συζητήσεις και αναφορές στο πως κατάφερε η Αγγλία και έλυσε το πρόβλημα σε μεγάλο βαθμό, παραθέτω αποσπάσματα από την έκθεση του υπευθύνου της Αγγλικής Ομοσπονδίας[1]:

«Για να λάβει Πιστοποιητικό Ασφάλειας κάθε σύλλογος θα πρέπει:

Να έχει υπεύθυνο ασφαλείας

Να εκπαιδεύσει τους σεκιούριτι, σύμφωνα με τα όσα έχει ορίσει το κράτος

Να υπάρχουν κάμερες στο στάδιο, που ανά πάσα στιγμή θα μπορούν να δουν κάθε οπαδό. Αυτό εξασφαλίζει ότι στην περίπτωση οποιουδήποτε επεισοδίου, ο υπεύθυνος ασφαλείας θα είναι σε θέση να αναγνωρίσει τον οπαδό και να δράσει άμεσα. Επίσης, υπάρχει σύστημα καταγραφής του αριθμού των οπαδών και με αυτόν τον τρόπο, χτυπάει συναγερμός σε περίπτωση που σε κάποια από τις εξέδρες υπάρχει μεγαλύτερος αριθμός οπαδών από τον επιτρεπόμενο.

Κάθε στάδιο θα πρέπει να διαθέτει γραφείο ελέγχου, ώστε να μπορεί να συντονίσει τα πάντα.

Αν οι αρχές θεωρήσουν ότι σε κάποιο στάδιο ένα από τα παραπάνω δεν πληροί τις προϋποθέσεις, τότε ανά πάσα στιγμή μπορούν να αποφασίσουν τη μείωση της χωρητικότητας για λόγους ασφαλείας ή να προχωρήσουν στο κλείσιμο κάποιας από τις εξέδρες.»

«Το 1991 η κυβέρνηση αποφάσισε να θεσπίσει ακόμη μία επιτροπή. Την FLA (Αρχή Αδειοδότησης), που θα επέβλεπε την ασφάλεια στα γήπεδα της Αγγλίας και της Ουαλίας, αλλά και τις τοπικές αρχές, ώστε να εξασφαλιστεί ότι όλα τα προβλεπόμενα τηρούνται. Το 2011 ιδρύθηκε και η SGAS (Αρχή Ασφαλείας των Σταδίων), ώστε να συνεχιστεί ο ρόλος της FLA.»

«Αυτό, όμως, είναι ένα μέρος της εξίσωσης. Το άλλο σημαντικό είναι να μπορείς να εγγυηθείς την ασφάλεια σε αυτά τα γήπεδα. Πριν την Taylor Report η Αστυνομία είχε αναλάβει αυτόν τον ρόλο, όμως όπως διαπιστώθηκε έπρεπε να περάσει στα χέρια των συλλόγων. Έτσι, ο υπεύθυνος ασφαλείας είναι εκείνος που προσλαμβάνει και εκπαιδεύει τους σεκιούριτι και συνήθως πρόκειται για κάποιον συνταξιούχο των σωμάτων ασφαλείας.

Ακόμη και το site της FSOA, της Ένωσης των Υπευθύνων Ασφαλείας των συλλόγων των 4 πρώτων κατηγοριών στην Αγγλία, είναι τόπος συζήτησης και προώθησης λύσεων. Από το 1996 η Premier League, η Championship σε συνεργασία με τις  FSOA και SGAS έχουν δώσει βοήθεια στην εκπαίδευση των σεκιούριτι, ενώ το 2010 εισήχθηκε το πρόγραμμα «On The Ball» για αυτόν ακριβώς τον λόγο.»

Τι ισχύει στην Ελλάδα σχετικά με το νομικό πλαίσιο

Το ισχύον στην Ελλάδα νομικό πλαίσιο[2] :

• Προβλέπει την υποχρέωση των Ομοσπονδιών, Συνεταιρισμών και επαγγελματικών αθλητικών σωματείων για σύσταση και λειτουργία Γραφείων Ασφαλείας επανδρωμένων με εξειδικευμένα και έμπειρα στο χώρο της ασφάλειας αθλητικών εγκαταστάσεων και αναμετρήσεων ατόμων.
• Προβλέπει την παρουσία Υπευθύνου Ασφαλείας Αγώνα.
• Δίνει την ευθύνη διαχείρισης των θεμάτων που άπτονται της τάξης και της ασφάλειας στους αθλητικούς χώρους στην Ελληνική Αστυνομία ή το Λιμενικό Σώμα (κατά περίπτωση), την οποία οφείλουν να συνδράμουν (για τις επαγγελματικές κατηγορίες) με το προσωπικό τους Ιδιωτικές Εταιρείες Παροχής Υπηρεσιών Ασφαλείας που έχουν συμβληθεί με το γηπεδούχο σωματείο.
• Προβλέπει την υποχρέωση λειτουργίας σε κάθε εγκατάσταση, που προορίζεται για αθλητική αναμέτρηση που διαγωνίζεται ένα τουλάχιστον επαγγελματικό αθλητικό σωματείο, κλειστού κυκλώματος ασφαλείας (CCTV) καθώς και ηλεκτρονικού ελέγχου της εισόδου των φιλάθλων σ΄ αυτή (τουρνικέ).
• Περιλαμβάνει στα καθήκοντα – υποχρεώσεις του προσωπικού Ιδιωτικών Επιχειρήσεων Παροχής Υπηρεσιών Ασφαλείας τη δυνατότητα να προβούν τόσο στον σωματικό έλεγχο φιλάθλων ή στην απαγόρευση εισόδου κάποιου φιλάθλου στο γήπεδο όσο και στην σύλληψη ταραξιών φιλάθλων.
• Προβλέπει τέλος ακόμα και τον ελάχιστο αριθμό ιδιωτικών φυλάκων που πρέπει να εργάζονται σε κάθε αθλητική αναμέτρηση ανάλογα με τα προς διάθεση εισιτήρια αλλά και τον βαθμό επικινδυνότητας της αναμέτρησης.

Συμπεράσματα και προτάσεις

Γίνεται εύκολα αντιληπτό λοιπόν, από τον συσχετισμό και την αντιπαραβολή όλων όσων εκτέθηκαν παραπάνω, ότι η Ελλάδα δεν υπολείπεται σε κάτι έναντι άλλων κρατών, κάτι το οποίο ενισχύεται από το γεγονός ότι υφίσταται ένα αρκετά ικανοποιητικό νομικό πλαίσιο. Αυτό που λείπει, πέραν ίσως κάποιων μικρών βελτιωτικών παρεμβάσεων σε αυτό, είναι η ορθή υλοποίηση των κανονιστικών διατάξεών του, ο σχεδιασμός που θα συνοδεύεται από την κατάλληλη αξιολόγηση της επικινδυνότητας και του αντικτύπου κάθε αθλητικού γεγονότος, η παιδεία-κουλτούρα μας, η εκπαίδευση και πάνω απ΄ όλα, ο επαγγελματισμός όλων των εμπλεκόμενων.

Εν κατακλείδι, η κατεύθυνση στην οποία πρέπει να κινηθούμε, μπορεί να συνοψιστεί επιγραμματικά στα εξής: Διαμόρφωση αθλητικής παιδείας με σειρά διαλέξεων και προγραμμάτων στα σχολεία. Κατάρτιση και υλοποίηση ενός μεσο-μακροπρόθεσμου σχεδίου ανέγερσης νέων γηπέδων ή ανακατασκευής των ήδη υπαρχόντων. Προσπάθεια όλων των εμπλεκόμενων φορέων να βρουν κοινή συνισταμένη μετά από ειλικρινή διάλογο. Συμπλήρωση ή τροποποίηση κάποιων νομικών διατάξεων και άμεση και ορθή εφαρμογή τόσο των νομικών όσο και των πειθαρχικών διατάξεων. Αναζήτηση, επάνδρωση και ενασχόληση εξειδικευμένων επαγγελματιών και σύσταση ελεγκτικού μηχανισμού που θα επιβλέπει την ορθή και εξ ολοκλήρου τήρηση των προβλεπόμενων. Συνεχής ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ και ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ όλου του απασχολούμενου σε μια αθλητική αναμέτρηση προσωπικού και ιδίως αυτού της ιδιωτικής ασφάλειας. Κι αυτό διότι κάποια στιγμή θα είναι ίσως απαραίτητο να φτάσουμε στην απεμπλοκή της Αστυνομίας από τα γήπεδα όπως συμβαίνει π.χ. στην Αγγλία, την Κύπρο κ.α. (πρόταση που ακούγεται και στη χώρα μας από διάφορες πλευρές όπως αθλητικά σωματεία, συνδικαλιστικά σωματεία Αστυνομικών κ.α). Κατάρτιση σχεδίων ασφαλείας και εκκένωσης των αθλητικών εγκαταστάσεων και η ενημέρωση του προσωπικού για τα σχέδια αυτά. Γρήγορη δικαστική διεκπεραίωση των ποινικών υποθέσεων. Ο προγραμματισμός-σχεδιασμός των ενεργειών μας και γενικά η επαγγελματικοποίηση τόσο των εμπλεκόμενων φορέων όσο και του απασχολούμενου προσωπικού.

Θεωρώ ότι τα ανωτέρω μαζί με κάποιες επιμέρους συμπληρωματικές κινήσεις (πχ μετακίνηση οπαδών, κάρτα φιλάθλου κλπ) είναι ικανά να δώσουν μεσοπρόθεσμα ικανοποιητική απάντηση και λύση στο πρόβλημα «αθλητική βία».

[1]  Ανάρτηση στην ιστοσελίδα gazzetta.gr της 25-2-2015

[2]  Κυρίως ο Ν. 2725/1999 όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε και ισχύει.