Ψυχολογία και Ασφάλεια Προσώπων

Το παρόν άρθρο σχετίζεται με ένα πολύ συγκεκριμένο ερώτημα, το οποίο θα μπορούσαμε να πούμε πως προβληματίζει αρκετούς εμπλεκόμενους του κλάδου Security Management. Είναι απαραίτητη η διδασκαλία του μαθήματος Ψυχολογίας στον τομέα της εκπαίδευσης επαγγελματιών στην Ασφάλεια; Πολλά έχουν ειπωθεί και οι απόψεις διίστανται. Όμως, τι ισχύει πραγματικά;

Στυλιάνα Πηλείδη-Κόνιζου
Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Τομέας Ασφάλειας Κολλεγίου Global
www.globalcollege.ac.cy
Stiliana01@hotmail.con

Αρχικά, ο όρος ψυχολογία προκύπτει από τη σύνθεση δύο λεκτικών συντελεστών. Του όρου «ψυχή» και του όρου «λόγος». Ψυχολογία σημαίνει ο λόγος περί της ψυχής, δηλαδή ένα σύστημα σκέψης, μελέτης και έρευνας που αφορά τα τεκταινόμενα του ψυχικού χώρου αλλά και την ίδια την υφή και υπόσταση του χώρου αυτού. Παράλληλα, η επιστήμη της ψυχολογίας ερευνά τις ψυχικές λειτουργίες, τον ανθρώπινο ψυχισμό. Είναι δηλαδή ο κλάδος εκείνος που στόχο του έχει να ερευνήσει τον εσωτερικό κόσμο του ανθρώπου και να κατανοήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι και τις γενεσιουργές αιτίες της. Το εύλογο ερώτημα που αναδύεται είναι πώς όλα αυτά σχετίζονται με τον συγκεκριμένο κλάδο που ασχολούμαστε;

Σύμφωνα με την ιεραρχία αναγκών του ανθρώπου, κατά τον Αμερικανό ψυχολόγο Maslow, η ανθρώπινη ανάγκη για ασφάλεια βρίσκεται στη δεύτερη θέση της πυραμίδας, ακριβώς μετά από τις βιοτικές ανάγκες του κάθε όντος Πιο συγκεκριμένα, η ασφάλεια είτε προσώπων είτε κτηρίων, είναι κάτι που απαιτούμε όλοι, δηλαδή να νιώθουμε πως είμαστε ασφαλείς εμείς, το σπίτι μας ή η επιχείρησή μας. Συνακόλουθα, η ψυχολογία των ανθρώπων και η ασφάλεια είναι άμεσα συνδεδεμένα.

Επιπρόσθετα, όσοι έχουν ρόλο στην παροχή υπηρεσιών ασφαλείας, η ανάγκη να «διαβάζουν» άλλους ανθρώπους κρίνεται επιτακτική, αφού η απειλή που έχει να αντιμετωπίσει ένας υπεύθυνος ασφαλείας σχεδιάζεται άμεσα ή έμμεσα από έναν άνθρωπο. Η γνώση της στάσης του σώματος σε ένα face to face λεκτικό ή βίαιο conflict αποτελεί σοβαρό πλεονέκτημα ελέγχου της κατάστασης. Κάποιες φορές, το “φαίνεσθε” απέχει παρασάγγας από το είναι. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου εμπλέκονται μικρά παιδιά είτε σε ληστείες, βίαιες καταστάσεις ή ακόμα και σε τρομοκρατικά χτυπήματα. Πώς είναι δυνατόν να υποψιαστεί κάποιος ένα μικρό παιδί, το οποίο αποτελεί προσωποποίηση της αθωότητας;

Ένα κομμάτι της Ψυχολογίας που ασχολείται με τη Γλώσσα του Σώματος, δύναται να δώσει λύσεις σε τέτοιες δύσκολες και άβολες καταστάσεις. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι λέξεις αποτελούν μόνο το 7% του τρόπου επικοινωνίας, η Γλώσσα του Σώματος το 55% και ο τόνος της φωνής το 30%. Το 93% δηλαδή το έχει αναλάβει η Γλώσσα του Σώματος, με ένα απέραντο αλφάβητο από κινήσεις, χειρονομίες, τόνους φωνής, βλέμματα, γκριμάτσες, στάσεις του σώματος, μυϊκές συσπάσεις συχνά ανεπαίσθητες. Είτε κινείται είτε όχι, το σώμα παραμένει ένα εργαστήρι μηνυμάτων.

Οι παράγοντες που προδίδουν τις διαθέσεις των ανθρώπων είναι:

• Πρόσωπο (το κοίταγμα πάνω από τα γυαλιά συμβολίζει μια επιθετική από τη μεριά μας διάθεση προς τον απέναντί μας)
• Κάτω Άκρα (το σταύρωμά τους, αν συνδυάζεται και με σταύρωμα των χεριών, δείχνει κλείσιμο των διαύλων επικοινωνίας)
• Κορμός και Άνω Άκρα (το σταύρωμα των χεριών του συνομιλητή μας στο στήθος, φανερώνει ανάγκη αυτοπροστασίας ή άμυνα)
• Αξεσουάρ (το νευρικό παίξιμο κομπολογιού, στυλό ή κλειδιών φανερώνει την αμηχανία ή και τον εκνευρισμό μας)

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, η Γλώσσα του Σώματος, σε αντίθεση με τη λεκτική επικοινωνία, αποτελεί αδιάψευστη ομολογία των συναισθημάτων και της ψυχολογικής κατάστασης ενός ατόμου και κατανοώντας τις βασικές αρχές της, μπορούμε να διακρίνουμε τις αληθινές προθέσεις του ανθρώπου που έχουμε απέναντί μας.

Επιπρόσθετο σημαντικό κεφάλαιο της Ψυχολογίας αποτελεί η μελέτη της προσωπικότητας, η οποία, πέρα από το περιβάλλον, είναι υπεύθυνη για τις αντιδράσεις και αλληλεπιδράσεις ενός ανθρώπου με τους υπόλοιπους. Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για την προσωπικότητα, οι οποίοι συμφωνούν πως αποτελείται από τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά. Όπως γίνεται αντιληπτό, είναι δύσκολο και απαιτεί χρόνο να αντιληφθούμε την προσωπικότητα κάποιου, ακόμα και τη δική μας.

Ένα από τα σπουδαιότερα κεφάλαια της Ψυχολογίας, είναι η Διαχείριση του Θυμού. Αποτελεί βασικό εργαλείο, αφού ο θυμός και η επιθετικότητα είναι συστατικά που δίνουν την παρουσία τους σε καταστάσεις εκτός ελέγχου. Τα άτομα που εμπλέκονται σε τέτοιου είδους καταστάσεις δεν συνεργάζονται με αποτέλεσμα να δυσχεραίνουν το έργο των υπεύθυνων ασφαλείας. (βλ. εικόνα 2). Συνάμα, πολλές φορές ξεχνάμε πως και τα ίδια τα άτομα που καλούνται να εργαστούν για την προστασία προσώπων, είναι άνθρωποι. Αυτό σημαίνει πως θυμώνουν, εξοργίζονται και ίσως βρεθούν εκτός εαυτού, γεγονός το οποίο μπορεί να στοιχίσει την ίδια τους τη θέση εργασίας. Το κλειδί για αυτές τις φορτισμένες συναισθηματικά καταστάσεις είναι οι τρόποι διαχείρισης θυμού, είτε του εαυτού μας είτε οποιουδήποτε άλλου, οι οποίες διδάσκονται στο μάθημα της Ψυχολογίας.

Σε γενικότερο πλαίσιο, ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα εργαλείο περίπλοκο που δύσκολα ερμηνεύεται και ακόμα πιο δύσκολα γίνεται προβλέψιμο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ένα μεγάλο ποσοστό της Ψυχολογίας βασίζεται στις βιωματικές μας εμπειρίες. Η γνώση της Ψυχολογίας δεν είναι καθαρά η μελέτη ενός βιβλίου ή η παρακολούθηση κάποιων μαθημάτων. Είναι απαραίτητο να μελετήσουμε τον εαυτό μας γιατί όσα διαβάζουμε είναι βγαλμένα από εμάς.

Καταλήγοντας, οποιοδήποτε επάγγελμα σχετίζεται με ανθρώπους, χρήζει γνώσεων Ψυχολογίας, πόσο μάλλον η Ασφάλεια Προσώπων, για την οποία θεωρείται αναγκαία η βασική γνώση Ψυχολογίας για τα άτομα τα οποία θα κληθούν να δώσουν τις υπηρεσίες τους. Οι λόγοι που καθιστούν την Ψυχολογία αναγκαία είναι αρκετοί. Ένας από τους κυριότερους είναι πως οι βασικές γνώσεις του αντικειμένου δεν βοηθούν μόνο στην πρόληψη βίαιων συμπεριφορών αλλά και στην αμεσότερη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση καταστάσεων εκτός ελέγχου.