Ελληνικό δίχτυ ασφάλειας στις θάλασσες: Το Πολεμικό Ναυτικό σε αποστολές ελέγχου και αντιτρομοκρατικής προστασίας

Σε ένα ευρύ δίχτυ ασφαλείας για την προστασία των θαλασσίων οδών από πολλαπλές απειλές σε όλο σχεδόν τον κόσμο, συμμετέχει το Πολεμικό Ναυτικό επ΄ ωφελεία και της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας. Σε αντίθεση, οι σύμμαχοι δεν βοηθούν στην αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης στο Αιγαίο. 
Περιπολίες συνοδείας εμπορικών πλοίων ανοιχτά της Σομαλίας ξεκίνησε στις 25 Οκτωβρίου η Ελληνική φρεγάτα «Θεμιστοκλής» στο πλαίσιο επιχείρησης του ΝΑΤΟ. Η προστασία από πειρατικές ενέργειες – που είναι ο σκοπός της αποστολής – αποτελεί μία από τις θαλάσσιες δράσεις για τη διεθνή ασφάλεια, όπου η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά, με επιτελείς ή μέσα (η «αντιτρομοκρατική» λογική των ΗΠΑ έχει πλέον πολλές πτυχές).

Η γκάμα των διεθνών ναυτικών δράσεων που έχουν και ελληνικό χρώμα, είναι ευρεία, καθώς περιλαμβάνει από πρωτοβουλίες για τον περιορισμό της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής, έως επιχειρήσεις ουσιαστικά πολεμικού χαρακτήρα. Είναι περίοδοι, όπου, συμπεριλαμβανομένης της ειρηνευτικής αποστολής του ΟΗΕ ανοιχτά του Λιβάνου, βρίσκονται εκτός εθνικών σχεδιασμών 7-8 πολεμικά πλοία και υποβρύχια και ένα αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας. Παράλληλα, λειτουργούμε με δικά μας έξοδα στη Σούδα, το μοναδικό στο ΝΑΤΟ Κέντρο Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποστολής, το πιο προωθημένο «αντιτρομοκρατικό» σχολείο σε ναυτικό επίπεδο, με αντικείμενο την εκπαίδευση στην αντιμετώπιση θαλάσσιων απειλών, όπως η πειρατεία, η διακίνηση ύποπτων υλικών, το λαθρεμπόριο, η μετακίνηση υπόπτων για τρομοκρατική δράση ταχύπλοων σκαφών, που έχουν μετατραπεί σε «βόμβες» για επιθέσεις σε στόχους κ.ο.κ.

Σύμφωνα με το ΓΕΕΘΑ, η ενεργή αυτή συμμετοχή της Ελλάδας στη θαλάσσια «αντιτρομοκρατική» δράση, απορρέει εκτός από τις συμμαχικές υποχρεώσεις (και συνεχείς πιέσεις, θα λέγαμε εμείς) και από το γεγονός ότι η ελληνική εμπορική ναυτιλία είναι μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο και τα ελληνικά συμφέροντα στον τομέα αυτό, ίσως τα μεγαλύτερα παγκοσμίως.

Ναυτιλιακά συμφέροντα της Ελλάδας
Η διατήρηση ασφαλών θαλάσσιων γραμμών επικοινωνίας και εμπορίου είναι – σύμφωνα με ειδικούς αναλυτές, εκ των ων ουκ άνευ προϋποθέσεις για την ασφαλή ανάπτυξη της ναυτιλίας. Ενώ παράλληλα προσθέτουν, ότι η γεωγραφική θέση της χώρας στο κέντρο ενός γιγαντιαίου κόμβου θαλάσσιων δρόμων (προς το Σουέζ και τη Μέση Ανατολή, προς τη Μαύρη Θάλασσα, προς τα Δυτικά Βαλκάνια και την Αδριατική) απαιτεί τη διατήρηση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας, προκειμένου όχι μόνο να διατηρείται, αλλά και να ενισχύεται το πλεονέκτημα αυτό. Είναι χαρακτηριστικό επ’ αυτού ότι στις πιέσεις για αποστολή φρεγατών στη Σομαλία, πρωτοστάτησε ο Έλληνας Γενικός Γραμματέας του οργανισμού International Maritime Organization.
Βεβαίως, οι ναυτικές αυτές δράσεις δεν έχουν μόνο τη διάσταση που αναφέραμε πιο πάνω – αυτή, μπορεί να είναι μόνο η διάσταση που «βολεύει» την Ελλάδα. Δεν χωρεί αμφιβολία ότι όλες αυτές οι επιχειρήσεις, με όποιο όνομα και αν εμφανίζονται, εντάσσονται σ’ ένα ευρύτερο σχέδιο, που εξυπηρετεί, όπως λένε ειδικοί αναλυτές, τα αμερικανικά γεωστρατηγικά συμφέροντα και τους βραχυχρόνιους ή μακροχρόνιους στρατιωτικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστική επ’ αυτού, η εδώ και μήνες προετοιμασία της αποστολής της Ναυτικής Δύναμης Μεσογείου του ΝΑΤΟ SNMG-2, στην Ερυθρά και Αραβική θάλασσα «για εθιμοτυπικές επισκέψεις σε λιμάνια», η οποία συνέπεσε με την αύξηση της παρουσίας του 5ου Στόλου των ΗΠΑ για πίεση του Ιράν. Ή πάλι, η μετατροπή τμήματος της αποστολής αυτής την ημέρα της αναχώρησης των πολεμικών πλοίων της από τη Σούδα, σε αποστολή προστασίας εμπορικών σκαφών από πειρατές, στην ίδια ουσιαστικά περιοχή στρατηγικού ενδιαφέροντος των ΗΠΑ – Ιράν και Κέρας της Αφρικής.

H λαθρομετανάστευση στο Αιγαίο
Πέραν των δύο όψεων (εθνική ή ΝΑΤΟϊκή, ναυτική ή γεωστρατηγική) που μπορεί να έχουν οι δράσεις αυτές, ΔΕΝ καλύπτουν, όπως είναι φυσικό, όλες τις απειλές ασφαλείας που αντιμετωπίζουν τα έθνη. Για παράδειγμα, όσον αφορά την Ελλάδα, καμία από τις θαλάσσιες αυτές δράσεις δεν προνοεί για την αντιμετώπιση της λαθραίας εισόδου μεταναστών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, με πλοιάρια από τα παράλια της Τουρκίας. Κι αυτό, όταν σύμφωνα με τα «κιτάπια» και τις αναλύσεις των ΗΠΑ/ΝΑΤΟ, η λαθρομετανάστευση αποτελεί, μία από τις λεγόμενες «σύγχρονες ασύμμετρες απειλές». Όπως επισημαίνουν ειδικοί αναλυτές, η απειλή αυτή θα μπορούσε να είχε αναδειχθεί από την κυβέρνηση σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο στο ΝΑΤΟ, ώστε να αποτελέσει αντικείμενο τουλάχιστον μελέτης αλλά και αφορμή πίεσης προς την Τουρκία, μηχανισμοί της οποίας καλύπτουν – αν δεν ενθαρρύνουν – τα δίκτυα μετακίνησης λαθρομεταναστών προς την Ελλάδα. Οι ίδιοι αναλυτές επισημαίνουν την αδράνεια της Ελλάδας προς την κατεύθυνση ευαισθητοποίησης φορέων όπως το ΝΑΤΟ, την ίδια ώρα μάλιστα που με γαλλική πρωτοβουλία κινείται με δειλά βήματα στην κατεύθυνση αυτή η Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμη και με διάθεση ειδικών σκαφών ή ελικοπτέρων για περιπολίες στο Αιγαίο, έστω για μικρά χρονικά διαστήματα.
Ποιες είναι όμως οι ναυτικές αποστολές ελληνικού ενδιαφέροντος που, κατά τους σχεδιαστές τους, φιλοδοξούν να ενισχύσουν το επίπεδο ασφάλειας; Ας τις δούμε μία προς μία, ξεκινώντας από την πλέον πρόσφατη, αυτή στην Αραβική θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό:

1.Δράση κατά των πειρατών.
Πρόκειται για την αποστολή στο ΝΑΤΟ «ALLIED PROVIDER» η οποία ξεκίνησε στις 25 Οκτωβρίου, με αρχικό σχεδιασμό για δράση δύο μηνών και πεδίο ανάπτυξης τη ζώνη που περικλείεται μεταξύ των ακτών του Τσιμπουτί (Κόλπος Aden) και της Κένυα. Τα πολεμικά πλοία του ΝΑΤΟ συνοδεύουν εμπορικά πλοία που μεταφέρουν επισιτιστική βοήθεια σε λιμάνια της Σομαλίας, αφού τα συναντήσουν στο ύψος των δύο παραπάνω χωρών, στον Ινδικό Ωκεανό.
Η επιχείρηση συγκροτήθηκε μετά από απόφαση των Υπουργών ¶μυνας του ΝΑΤΟ, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν σε σχετικό αίτημα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, να προστατευθούν τα πλοία που μεταφέρουν φορτία του προγράμματος World Food Program (WFP) από επιθέσεις πειρατών.
Μέσα στο πλαίσιο αυτής της απόφασης, τρία πλοία της Ναυτικής Δύναμης του ΝΑΤΟ SNM G-2, ανέλαβαν το πρώτο σκέλος της επιχείρησης. Η Ελλάδα ζήτησε μόνη της να συμμετάσχει, αρχής γενομένης με τη φρεγάτα «Θεμιστοκλής». Τα άλλα δύο πλοία είναι το ITS Durand de la Penne της Ιταλίας και το HMS Cubmerland της Βρετανίας. Τα υπόλοιπα 5 πλοία της SNMG-2, που ήταν ήδη προγραμματισμένα να πάνε στην Αραβική θάλασσα μαζί με τα 3 προαναφερθέντα, συνέχισαν να επιχειρούν αποτρεπτικά στην ευρύτερη περιοχή της Αραβικής Θάλασσας
Ο «Θεμιστοκλής» και τα άλλα δύο πλοία ανέλαβαν – πέραν της παροχής εγγύς προστασίας των πλοίων που παραπλέουν στις ακτές της Σομαλίας – και το έργο της περιπολίας στις θαλάσσιες οδούς που έχουν παρατηρηθεί εγκληματικές ενέργειες, για διευκόλυνση των δρομολογίων εμπορικών και άλλων σκαφών.
Ο «Θεμιστοκλής» έχει πλήρωμα 27 αξιωματικών και 162 υπαξιωματικών και φέρει ελικόπτερο. Τα μέτρα ασφαλείας (κανόνες εμπλοκής) προβλέπουν να αμύνεται με ανάλογο τρόπο στην ενδεχόμενη απειλή.
Μέχρι τώρα, από τη δράση των πειρατών της περιοχής έχουν απαχθεί αρκετά σκάφη (εμπορικά, αλιευτικά, φορτηγά, γιώτ, ρυμουλκά κ.ά.). Ήδη με πρωτοβουλία του US Naval Forces έχει δημιουργηθεί στην περιοχή η Maritime Security Patrol Area (MSPA), ενώ έχουν δράσει ανεξάρτητα, γαλλικά, μαλαισιανά και ρωσικά πολεμικά πλοία. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, την περίοδο αυτή κρατούνται από πειρατές περίπου 250 ναυτικοί. Στην προσπάθεια ενεργοποίησης της διεθνούς κοινωνίας έχει συμβάλλει και ο Γεν. Γραμματέας της International Maritime Organization κος Ευθύμης Μητρόπουλος (με παρεμβάσεις προς τον ΟΗΕ). Πέραν της επιχείρησης του ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση συζητά την αποστολή πολεμικών της στην περιοχή – η Ελλάδα εξετάζει θετικά το ενδεχόμενο να συμμετάσχει και σ’ αυτή, με άλλη φρεγάτα. Συνδρομή έχει υποσχεθεί και η Κύπρος.

2. «Αντιτρομοκρατικές» περιπολίες στη Μεσόγειο
Πρόκειται για την επιχείρηση «Active Endeavour» που ξεκίνησε από το 2001 και σκοπός της είναι η υποστήριξη των συμμαχικών επιχειρήσεων στο πλαίσιο της παγκόσμιας αντιτρομοκρατικής εκστρατείας, από τις μόνιμες ναυτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Στα πλαίσια αυτά, στις Μόνιμες Ναυτικές Δυνάμεις της Μεσογείου και του Ατλαντικού (STANAVFORMED και STANAVFORLAND, που τώρα ονομάζονται αντίστοιχα SNM G-2 και SNM G-1), αρχικά οι επιχειρήσεις (παρουσία, επιτήρηση, έλεγχος θαλασσίων οδών, νηοψίες (Μ/Ο), ναυτικές αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις (MCT), προστασία μονάδων Υψηλής Αξίας) γίνονταν στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά το 2003 επεκτάθηκαν και σε αποστολές συνοδείας της Συμμαχικής Εμπορικής Ναυτιλίας που διέρχεται μέσω του Γιβραλτάρ.
Η Ελλάδα συμμετέχει στην Επιχείρηση σταθερά με μία φρεγάτα που διατίθεται στο ΝΑΤΟ, με μία πυραυλάκατο που ελλιμενίζεται στη Σύρο με αυξημένη ετοιμότητα και ένα αεροσκάφος Ναυτικής Συνεργασίας (ΑΦΝΣ) τύπου Orion 8-3, για αριθμό εξόδων κάθε μήνα. Κατά περίπτωση, διατίθενται επίσης: μία φρεγάτα, ένα υποβρύχιο (για τρεις εβδομάδες) και ένα πλοίο Γενικής Υποστήριξης.

Σε επίπεδο ευκολιών, η Ελλάδα διαθέτει για υποστήριξη της Επιχείρησης:

• Το σύστημα επιτήρησης στο Αιγαίο Πέλαγος (με τη χρησιμοποίηση των αναπτυγμένων παρατηρητηρίων), πλοία διασποράς, ΑΦΝΣ, πλοία του Λιμενικού Σώματος κ.λπ.
• Το Ναύσταθμο Κρήτης ως προκεχωρημένη βάση υποστήριξης των πλοίων που συμμετέχουν στην επιχείρηση.

3. Ναυτική υποστήριξη αμερικανικών επιχειρήσεων σε Ιράκ και Αφγανιστάν
Πρόκειται για την επιχείρηση «Enduring Freedom», όπου το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό συνεισέφερε στα πρώτα χρόνια των επιχειρήσεων, μία φρεγάτα μετά ελικοπτέρου, καθώς και ομάδα βατραχανθρώπων. Το πεδίο ανάπτυξης της επιχείρησης, που διοικείται από την Αμερικανική Κεντρική Διοίκηση (U.S. Central Command), είναι η Ερυθρά Θάλασσα, η Αραβική Θάλασσα, ο Περσικός Κόλπος και ο Ινδικός Ωκεανός. Οι αποστολές – και τώρα και τότε που ήταν η ελληνική φρεγάτα – περιελάμβαναν Ναυτικές Επιχειρήσεις Ανάσχεσης (Μ10), προστασία μονάδων ανεφοδιασμού, έλεγχο θαλασσίων οδών επικοινωνίας, έρευνα και διάσωση. Αυτή την περίοδο η Ελλάδα συμμετέχει στην επιχείρηση με μερικούς επιτελείς του Ναυτικού στο στρατηγείο της επιχείρησης στο Τάμπα της Φλώριδας (ΗΠΑ), ενώ χρησιμοποιούνται για υποστήριξη ο Ναύσταθμος και το Αεροδρόμιο της Σούδας.

4.Περιπολίες στο Λίβανο.
Πρόκειται για την επιχείρηση Maritime Task Force, στο πλαίσιο της ειρηνευτικής αποστολής UNIFIL του ΟΗΕ και αντικείμενό της είναι ο έλεγχος των θαλασσίων οδών που καταλήγουν στο Λίβανο, προκειμένου να αποτραπεί η διακίνηση οπλισμού και πυρομαχικών, όπως προβλέπει απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του 2006. Στη δύναμη συμμετέχουν με πλοία τους πολλές χώρες – η Ελλάδα έχει διαθέσει μία φρεγάτα και μία πυραυλάκατο. Οι ναυτικές μονάδες χρησιμοποιούν ως βάση ανεφοδιασμού την Κύπρο.
Επίσης, το Πολεμικό Ναυτικό συμμετέχει στην επιχείρηση με πέντε επιτελείς, δύο στην έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη και τρεις στο Ναυτικό Επιχειρησιακό Κέντρο (NOC) της UNIFIL στο Λίβανο (NAQURA). Ενώ ταυτόχρονα παρέχει εκπαίδευση και σε προσωπικό του Λιβανικού Ναυτικού.
Κατά την περίοδο των εχθροπραξιών και αμέσως μετά, ελληνικές ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στον απεγκλωβισμό συμμάχων (και Ελλήνων) και στη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας στο Λίβανο.

¶λλες δράσεις
Οι δράσεις στο θαλάσσιο χώρο για τη διασφάλιση της ασφάλειας με ή χωρίς Νατοϊκό «καπέλο», δεν περιορίζονται στις τέσσερις που παρουσιάσαμε παραπάνω. Σε περασμένο τεύχος, παρουσιάσαμε αναλυτικά το ρόλο του Κέντρου Εκπαίδευσης Ναυτικής Ανατροπής στη Σούδα.

Σε επόμενο τεύχος θα παρουσιάσουμε μια άλλη ενδιαφέρουσα δράση, που αφορά στην πρωτοβουλία για τον περιορισμό της Διάδοσης Όπλων Μαζικής Καταστροφής (PSI).

Του ΓΙΑΝΝΗ ΔΗΜΑΚΑ