Σχολείο θαλάσσιας ασφάλειας στη Σούδα

Ένα νέο εργαλείο στην αντιμετώπιση των νέων ζητημάτων ασφαλείας που αναδύονται από τη θάλασσα, έρχεται να προσθέσει το Κέντρο Ναυτικής Αποτροπής, που ιδρύθηκε υπό ΝΑΤΟϊκό μανδύα στη Σούδα.

Πρόκειται για ένα προωθημένο Κέντρο Εκπαίδευσης αντιτρομοκρατικής κατεύθυνσης για την ασφάλεια των θαλάσσιων οδών και την αντιμετώπιση απειλών μέσω θαλάσσης, για πλοία και πληρώματα πλοίων του ΝΑΤΟ και των συμμάχων του.

Φανταστείτε μία δέσμη βαλλιστικών πυραύλων ή πυραύλων cruise να εκτοξεύεται από ένα τροποποιημένο εμπορικό πλοίο μερικές δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιόμετρα έξω από τις ακτές των ΗΠΑ. Σε αυτήν την περίπτωση, το πανάκριβο, πανίσχυρο και τεχνολογικά υπερεξελιγμένο δίκτυο αντιπυραυλικής άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών θα ήταν περίπου άχρηστο.
Αυτές οι ΄΄υβριδικές΄΄ απειλές, αποτελούμενες από τη σύνθεση πολιτικών και στρατιωτικών συστημάτων, συνιστούν μέρος μιας νέας, ολοένα και πιο ασαφούς και πιο ενοποιημένης έννοιας άμυνας και ασφάλειας. Στο σημερινό χαοτικό κόσμο όπου τα σύνορα μεταξύ ειρήνης και πολέμου τείνουν να καταργηθούν και οι δύο αυτές έννοιες να συγχωνευτούν, οι έννοιες της άμυνας και της ασφάλειας ενοποιούνται και αποκτούν συνεχώς μια ολοένα και πιο σύνθετη νοηματοδότηση. Μέσα σε αυτό το περίπλοκο και χαοτικό περιβάλλον, χρειάζονται όχι μόνο νέα εργαλεία αντιμετώπισης αυτής της νέας κατηγορίας απειλών, αλλά μια νέα φιλοσοφία περί του ΄΄σκέπτεσαι και δραν΄΄, μια νέα αντίληψη αναφορικά με τα θέματα άμυνας και ασφάλειας, που θα δίνει ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στη φαντασία και στο ΄΄ανοιχτό΄΄ πνεύμα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η αντιμετώπιση μιας νέας κατηγορίας στρατηγικών απειλών προερχομένων από το σκοτεινό κόσμο των ανοιχτών θαλασσών του πλανήτη, είναι μία από τις μεγάλες προκλήσεις των επόμενων δεκαετιών του 21ου αιώνα.
Μπορεί το προαναφερθέν σενάριο ΄΄αξιοποίησης΄΄ ενός εμπορικού πλοίου ως φορέα ασύμμετρης στρατιωτικής απειλής να είναι το πλέον ακραίο σ’ αυτήν την κατηγορία, δεν είναι ωστόσο το μόνο: Η διακίνηση ναρκωτικών, όπλων μαζικής καταστροφής, λαθρομεταναστών και τρομοκρατών, το λαθρεμπόριο, οι απαγωγές, το παράνομο εμπόριο όπλων, οι πειρατείες κ.λπ., έχουν- όπως είναι φανερό- και άλλες θαλάσσιες διαστάσεις, οι οποίες απαιτούν νέα σειρά μέτρων ασφαλείας. Χρειάζονται δηλαδή ΄΄μέτρα θαλάσσιας ισχύος΄΄ που πρέπει να εφαρμόζονται κατά τους ειδικούς ασφαλείας, ΄΄για την αναχαίτιση συγκεκριμένων ειδών φορτίων κατά την είσοδο ή την έξοδό τους από μια προκαθορισμένη θαλάσσια περιοχή΄΄.
Συνήθως, τονίζουν οι ειδικοί, ότι τα νέα αυτά μέτρα περιορίζονται στην αναχαίτιση και εάν είναι απαραίτητο, στην εκτέλεση νηοψίας επί πλοίων με σκοπό την πιστοποίηση, επαναδρομολόγηση ή κατάσχεση των φορτίων τους, στο πλαίσιο της υποστήριξης εφαρμογής οικονομικών ή στρατιωτικών κυρώσεων.
Όσο κι αν θεωρητικά και για λόγους προπαγάνδας οι διεθνείς φορείς ασφάλειας, όπως το ΝΑΤΟ, μεγεθύνουν τις απειλές αυτές και την αναγκαιότητα ΄΄αντιτρομοκρατικών΄΄ μέτρων σ’ όλον τον πλανήτη, ζητήματα διεθνούς συνεργασίας και ελέγχου έχουν ανακύψει σε διάφορα επίπεδα.Το ΄΄κενό΄΄ αυτό σπεύδει να καλύψει για τους δικούς του λόγους το ΝΑΤΟ, είτε με συμμαχικές δυνάμεις είτε με «υποδείξεις» προσαρμογής σε αυτήν την κατεύθυνση των εθνικών ναυτικών δυνάμεων των κρατών μελών. Στην ίδια λογική ασφαλείας ΄΄προσαρμόζονται΄΄ (σε άλλο επίπεδο βέβαια) και τα εθνικά λιμενικά σώματα ή υπηρεσίες ακτοφυλακής, ενώ ήδη αναπαύονται και νέες υπερεθνικές πρωτοβουλίες θαλάσσιας ασφάλειας, όπως αυτή στην Ε.Ε. για τον έλεγχο της λαθρομετανάστευσης, που μας αφορά.
Πώς όμως οι παραδοσιακές Ένοπλες Δυνάμεις θα προσαρμοστούν στο νέο επιχειρησιακό περιβάλλον; Πώς θα διαμορφώσουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο ΄΄τεχνογνωσίας΄΄ ασφαλείας για τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας και των εν γένει θαλάσσιων μεταφορών;
Οι νέες εκπαιδευτικές ανάγκες αυτής της κατηγορίας – και άλλων ανάλογων φυσικά – έρχεται να καλύψει η ίδρυση (από το ΝΑΤΟ) του ΄΄Κέντρου Εκπαίδευσης Ναυτικής Αποτροπής΄΄ (ΚΕΝΑΠ/ΝΜΙΟTC) στη ναυτική βάση της Σούδας. Η απόφαση ελήφθη το 2003 και το κέντρο ήταν έτοιμο – μετά από ελληνική χρηματοδότηση – το 2007. Από φέτος έχει ήδη αρχίσει εκπαιδεύσεις και διεθνών πληρωμάτων πλοίων, ενώ συμμετείχε και σε ασκήσεις της Συμμαχίας.
Ας δούμε μέσα από τις ίδιες τις επίσημες υπηρεσιακές παρουσιάσεις του ΓΕΕΘΑ, ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ΚΕΝΑΠ και μέσω αυτών ποια είναι η συμβολή του στην ασφάλεια των θαλάσσιων οδών, τις παράνομες διακινήσεις κ.ο.κ.
1. Αποστολή:
Η αποστολή του ΚΕΝΑΠ είναι να παρέχει συνδυασμένη εκπαίδευση σε μονάδες του ΝΑΤΟ, με σκοπό την επαύξηση της ικανότητάς τους στην εκτέλεση αποστολών επιτηρήσεως επιφανείας, αέρος και υποθαλάσσιες, καθώς και στην εκτέλεση ειδικών επιχειρήσεων προς υποστήριξη αντίστοιχων, Ναυτικής Αποτροπής.
2. Η «φιλοσοφία» της εκπαίδευσης
Με βάση τους άξονες λειτουργίας του ΝΑΤΟ, η εκπαίδευση των μονάδων για συμμετοχή σε επιχειρήσεις είναι υποχρέωση του κράτους-μέλους. Ωστόσο, καθώς το περιβάλλον ασφαλείας γίνεται ολοένα και πιο σύνθετο, το ΝΑΤΟ προωθεί ταχέως την επίτευξη διαλειτουργικότητας και τυποποίησης μεταξύ των διατιθέμενων μονάδων (στην περίπτωσή μας, των λεγόμενων ΄΄αντιτρομοκρατικών αρμάδων΄΄).
Το ΚΕΝΑΠ, την ίδρυση του οποίου διεκδίκησε η Ελλάδα το 2003 σε ΄΄αντιστάθμισμα΄΄ άλλων τμημάτων της Δομής του ΝΑΤΟ που απώλεσε η χώρα μας, φιλοδοξεί να καλύψει ένα κενό εκπαίδευσης. Έτσι όπως υποστηρίζεται αρμοδίως, το ΚΕΝΑΠ παρέχει συλλογική εκπαίδευση στην Ομάδα Διοικήσεως, στο ¶γημα Νηοψίας και στο ¶γημα Λείας ενός πλοίου, προκειμένου να πιστοποιήσει στη Συμμαχία ότι τόσο το υλικό όσο και το προσωπικό, τηρούν την τυποποίηση και τη λειτουργικότητα, όπως καθορίζεται στα ΝΑΤΟϊκά κείμενα. Αυτή η ΄΄συλλογική΄΄ αντιμετώπιση των εκπαιδευομένων -υποστηρίζει το ΓΕΕΘΑ- εξασφαλίζει στο Κέντρο την αποτελεσματικότητα του επιπέδου εκπαιδεύσεως. Επιπλέον, υποστηρίζεται αρμοδίως ότι μπορεί να αναπτύξει εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία καλύπτουν το φάσμα εκπαίδευσης από επίπεδο πλοίου, μέχρι του επιπέδου της ομάδας, ενώ στο πλαίσιο του Κέντρου λειτουργεί και Σχολείο Ναυτικής Ορολογίας, ώστε να ΄΄προσαρμόζεται΄΄ στη ΝΑΤΟϊκή ορολογία το προσωπικό μη-ΝΑΤΟϊκών χωρών, που συμμετέχουν σε ασκήσεις ή σε επιχειρήσεις.
Με ενδιαφέρον βλέπουν αρκετές ένοπλες δυνάμεις και την παρεχόμενη δυνατότητα εκπαίδευσης από τις ΄΄Κινητές Εκπαιδευτικές Ομάδες΄΄ (ΚΕΟ). Οι ομάδες αυτές έχουν τη δυνατότητα παροχής εκπαίδευσης σε συγκεκριμένα αντικείμενα σε προσωπικό πλοίων, τα οποία δεν είναι δυνατό να καταπλεύσουν στη Σούδα.

3. Περιεχόμενο εκπαίδευσης
α) Εκπαίδευση στις αίθουσες διδασκαλίας, όπου οι εκπαιδευόμενοι ενημερώνονται για το ισχύον ΝΑΤΟϊκό δόγμα για τις Επιχειρήσεις Ναυτικής Ασφαλείας (ΜΙΟ).
β) Εκπαίδευση στον προσομοιωτή.
Στη διάρκεια της φάσης αυτής, όπως περιγράφεται, οι εκπαιδευόμενοι εξετάζονται ως προς την ικανότητα εφαρμογής των κανόνων/διατάξεων ασφαλείας, όπως επίσης και στην ικανότητα λειτουργίας ως ομάδας/σύνολο, π.χ. στην αλληλοκάλυψη, συνεργασία κατανομή έργου, εμμονή στο σκοπό, οργάνωση, εκτέλεση κ.λπ.
γ) Εκπαίδευση στην πράξη
Στη διάρκεια της φάσης αυτής οι εκπαιδευόμενοι εξετάζονται ως προς την ικανότητα επιτυχούς και αφαλούς διεξαγωγής επιχειρήσεων ΄΄ΜΙΟ΄΄.

4. Η «ενδιάμεση» εκπαίδευση
Σύμφωνα με επιτελικά στελέχη του Κέντρου και προκειμένου το περιεχόμενο της εκπαίδευσης να διατηρεί και να ανανεώνει το δυναμικό του, αποφασίστηκε να ενταχθεί στο πρόγραμμα ένας αριθμός πρακτικών μαθημάτων. Αυτά αποτελούν το βασικό κορμό της εκπαίδευσης και συμβάλλουν, σύμφωνα με την απόφαση της διοίκησης, στην αναβάθμιση της Αρχικής Επιχειρησιακής Ικανότητας. Η εκπαίδευση αυτή ονομάζεται ΄΄Ενδιάμεση΄΄.
Για την υποστήριξη αυτών των καίριων μαθημάτων, απαιτήθηκε η ύπαρξη σειράς εκπαιδευτικών μέσων με τα οποία εφοδιάστηκε το Κέντρο, όπως το πλαίσιο Πρακτικής Εκπαίδευσης ΄΄Αρης΄΄, ο Πύργος Καταρρίχησης, μπλοκ εμπορευματοκιβωτίων (κοντέινερ) και ελαστικές λέμβοι άκαμπτης γάστρας (RHIB’s).
Αναλυτικά – και για να μάθουν οι εκπαιδευόμενοι την τεχνική των νηοψιών στην οποία το ΝΑΤΟ δίνει μεγάλη σημασία, με την παρότρυνση των ΗΠΑ γίνονται τα εξής:
Στο πλοίο πρακτικής εκπαίδευσης που είναι μόνιμα αγκυροβολημένο πλησίον των εγκαταστάσεων του ΚΕΝΑΠ, παρέχεται πλήθος πρακτικών μαθημάτων (π.χ. Τακτική Σάρωση, Μάχη εκ του Συστάδην σε περιορισμένο χώρο, Μέθοδοι Επιθεωρήσεως Πλοίων, Επιθεώρηση Εγγράφων και Φορτίου κ.λπ.) στα οποία και αξιολογείται το άγημα. Για το λόγο αυτό, το πρώην εκπαιδευτικό ΄΄ΑΡΗΣ΄΄ μετασκευάστηκε αναλόγως.
Επίσης κατασκευάστηκε ένας πύργος καταρρίχησης 16 μέτρων, που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των αγημάτων νηοψίας στις τεχνικές ΄΄Fast Rope΄΄ και ΄΄Rappel΄΄, πριν την εκτέλεση του μαθήματος Διείσδυσης και Εξαγωγής με ελικόπτερο. Ο πύργος διαθέτει τη δυνατότητα εκτέλεσης ΄΄Fast Rope΄΄ από 3 διαφορετικά ύψη (6, 12 και 15 μέτρων). Επιπλέον, για τις εκτελέσεις «rappel» μια πλευρά του πύργου είναι καλυμμένη με ξύλο και διαθέτει δύο ανοίγματα παραθύρων ανά όροφο.
Προκειμένου να βελτιωθεί η ρεαλιστικότητα της εκπαίδευσης, αριθμός εμπορευματοκιβωτίων στήθηκε κατάλληλα για την εκτέλεση του μαθήματος ΄΄Επιθεώρηση Εμπορευματοκιβωτίων΄΄ (κοντέινερ).
Τέλος, για τη μεγαλύτερη εξοικείωση των εκπαιδευομένων, το ΚΕΝΑΠ απέκτησε 2 Ελαστικές Λέμβους ¶καμπτης Γάστρας (RHIB’s), ειδικά εξοπλισμένες για την εκτέλεση ΜΙΟ, οι οποίες χρησιμοποιούνται στο μάθημα ΄΄Διείσδυσης και Εξαγωγής με RHIB’s΄΄.

{ΠΛΑΙΣΙΟ 1}

Η ακτινογραφία του ΚΕΝΑΠ

• Το ΚΕΝΑΠ διοικείται από Έλληνα αρχιπλοίαρχο του Πολεμικού Ναυτικού, ενώ η θέση του υποδιοικητού καλύπτεται από πλοίαρχο κράτους-μέλους της Συμμαχίας. Υπάγεται στον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ, με σχέση πλήρους διοικήσεως, της διοικητικής εκχωρούμενης στον Αρχηγό ΓΕΝ.
• Ως προς το ΝΑΤΟϊκό σκέλος, το ΚΕΝΑΠ συνδέεται/υπάγεται στη Διοίκηση μετεξέλιξης του ΝΑΤΟ (SACT), όπως όλα τα εκπαιδευτικά κέντρα που έχουν εκχωρηθεί στη συμμαχία. Έχει στενή συνεργασία και με άλλα ΝΑΤΟϊκά κέντρα εκπαίδευσης και τη Διοίκηση του Συμμαχικού Διοικητή Ευρώπης (SACEUR).
• To προσωπικό του είναι πολυεθνικό. Η ποσόστωση μεταξύ των 115 επιτελών/εκπαιδευτών, όπως έχει καθοριστεί με απόφαση του Συμβουλίου Αρχηγών Γενικών Επιτελείων, είναι 40% ξένοι και 60% Έλληνες. Εκτός από πολυεθνικό είναι και διακλαδικό, αφού μεταξύ των επιτελών και εκπαιδευτών του, είναι προσωπικό από τους τρεις κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων (ΕΔ), του Λιμενικού Σώματος (ΛΣ) και της Ελληνικής Αστυνομίας (ΕΛ.ΑΣ.).
• Χρηματοδοτείται από την Ελλάδα. Πιστοποιείται από το SACT.
• Yποστηρίζει όχι μόνο τους στόχους μετεξέλιξης του SACT, αλλά και τις απαιτήσεις εκπαίδευσης των τρεχουσών επιχειρήσεων του SACEUR (Supreme Allied Commander Europe), στο πλαίσιο των ΄΄Επιχειρήσεων Ναυτικής Ασφάλειας΄΄ (ΜΙΟ).
• Παρέχει πιστοποίηση των Ομάδων Διοίκησης, των Αγημάτων Νηοψίας και των Αγημάτων Λείας των πολεμικών πλοίων, αναφορικά με τη δυνατότητα να εκτελούν ασφαλώς και επιτυχώς ΜΙΟ.
• Κεφαλαιοποιεί, σύμφωνα με τους επιτελείς του ΓΕΕΘΑ, την εμπειρία και γνώση που αποκτήθηκε από την επιτυχή εκτέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.
• Εκπαιδεύει όχι μόνον πλοία των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, αλλά και πλοία των κρατών – μελών της ΄΄Συνεργασίας για την Ειρήνη΄΄ (Partnership for Peace – PfP), του ΄΄Μεσογειακού Διαλόγου΄΄ (Mediterranean Dialogue – MD), καθώς και της Πρωτοβουλίας Συνεργασίας Κωνσταντινούπολης (Istanbul Cooperation Initiative – ICI).
• To KENAΠ είναι ο αρμόδιος φορέας, ο οποίος πιστοποιεί ότι οι εμπλεκόμενες ομάδες ΜΙΟ των πολεμικών πλοίων της Συμμαχίας, είναι εκπαιδευμένες και συμβατές με τα ΝΑΤΟϊκά πρότυπα, με αποτέλεσμα να δύνανται να διεξάγουν Επιχειρήσεις Ναυτικής Ασφάλειας (ΜΙΟ).
• Το ΚΕΝΑΠ, ως μέρος του ΄΄Δικτύου Μετεξέλιξης΄΄ της Συμμαχίας, έχει τη δυναμική όχι μόνο της εκπαιδεύσεως των πλοίων σε ΜΙΟ, αλλά και της παροχής στον SACT προτάσεων για αλλαγή δογμάτων, τακτικών, μεθόδων, διαδικασιών και υλικού, στο συνεχώς διευρυνόμενο πλαίσιο των επιχειρήσεων Ναυτικής Ασφαλείας.
• Έχει έδρα τη Σούδα. Η επιλογή αυτή προσφέρει πλεονεκτήματα, καθώς η Σούδα είναι σταυροδρόμι πολλών θαλάσσιων οδών όπου εκ των πραγμάτων βρίσκονται πλοία, τα πληρώματα των οποίων χρειάζονται εκπαίδευση ή συντήρηση εκπαίδευσης. Επιπλέον, στην Κρήτη καθώς είναι στην ΄΄καρδιά΄΄ της Μεσογείου, έχουν εύκολη πρόσβαση τα πλοία πάρα πολλών χωρών (Ευρώπη, Αφρική, Ασία).

{ΠΛΑΙΣΙΟ 2}

Βήμα – Βήμα οι Νηοψίες

Τα 35 με 40 πλησιάζουν τα ύποπτα πλοία για παράνομες δραστηριότητες που σχετίζονται με θέματα ασφαλείας και για τα οποία έχουν εκδοθεί σήματα προς τις ΄΄αντιτρομοκρατικές αρμάδες΄΄ του NATO στη Μεσόγειο και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές. Ο κατάλογος δεν είναι σταθερός, αφού με βάση πληροφορίες των υπηρεσιών ασφαλείας του ΝΑΤΟ ή την καταγραφή υπόπτων κινήσεων από πλοία ή ιπτάμενα μέσα, προστίθενται ή αφαιρούνται νέοι ΄΄στόχοι΄΄. Τα βήματα που ακολουθούνται για τους ελέγχους είναι τα εξής:

• Μόλις εντοπιστεί ύποπτο σκάφος, το πολεμικό πλοίο του απευθύνει από το κανάλι 16 «πρόσκληση απαντήσεως» και του δίνει νέα συχνότητα επικοινωνίας.
• Από τη νέα συχνότητα, του λέει ποιο πολεμικό πλοίο είναι και με βάση ποια απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του OHE ( ή άλλων Οργανισμών) κάνει ελέγχους.
• Στη συνέχεια, του υποβάλλει σειρά ερωτήσεων για το νηολόγιό του, το λιμάνι απόπλου και κατάπλου, το φορτίου του, τους επιβαίνοντες κ.ά.
• Οι απαντήσεις υποβάλλονται στις κεντρικές υπηρεσίες (π.χ. αρχηγείο του ΝΑΤΟ στη Νάπολη) για έλεγχο.
• Αν υπάρχει διαφορά από τα αρχεία ή άλλες ύποπτες ενδείξεις, ο διοικητής του πολεμικού καλεί τον εμποροπλοίαρχο να συναινέσει στην αποστολή αγήματος επί του σκάφους για έλεγχο.
• Οι νηοψίες, τουλάχιστον σε αυτές που συμμετέχει η Ελλάδα, είναι μόνο συναινετικές. Το πλήρως εξοπλισμένο άγημα επιβιβάζεται στο σκάφος (με λέμβους ή από αέρος με ελικόπτερα) και κάνει τους ελέγχους εγγράφων (ημερολόγιο κ.λπ), χώρων (αποθήκες, κοντέινερς, μηχανοστάσια κ.λπ) και τυχόν υπόπτων. Όλη η διαδικασία γίνεται με αυστηρούς κανόνες εμπλοκής.
• Αν εντοπιστούν κενά, το σκάφος οδηγείται σε λιμάνι για λεπτομερέστερο έλεγχο.
• Σε περίπτωση άρνησης του εμποροπλοιάρχου για συναινετική νηοψία, σημαίνει κόκκινος συναγερμός. Το πλοίο παρακολουθείται στενά όσο είναι στα διεθνή ύδατα και όταν μπει σε χωρικά ύδατα ή λιμάνι, αναλαμβάνει η τοπική Ακτοφυλακή ή το Λιμενικό Σώμα να εφαρμόσουν την εθνική νομοθεσία.