Πειρατεία και Τρομοκρατία: Συγκλίνουσα ή Παράλληλη Αντιμετώπιση

Τα εγκλήματα της τρομοκρατίας ή της πειρατείας θεωρούνται πολυπαραγωγικά και σύνθετα φαινόμενα, των οποίων οι παράγοντες πρέπει να διερευνηθούν λεπτομερώς. To έγκλημα εξελισσόμενο προς το συνθετότερο θα παίρνει ολοένα και πιο δυσνόητες μορφές (Enrico FERRI 1856-1929, από τους ιδρυτές της κοινωνιολογικής εγκληματολογίας). Εμείς θα λέγαμε ότι εξελίσσεται με συχνότητα μεταπτώσεων τέτοια, που ξεπερνά τη φαντασία των εγκληματολόγων (π.χ. δίδυμοι πύργοι, 11-09-01).

Για αυτό το τελευταίο, ίσως να ευθύνεται ο τρόπος μάθησης του επιστήμονα στα στάδια εξέλιξής του, π.χ. έρευνα χρονικά προσανατολισμένη στο παρελθόν. Εξισορροπιστικά έρχεται ο security manager, ιδίως διεθνών επιχειρήσεων και οργανισμών, ο οποίος είναι ο επαγγελματίας που ¨είναι καταδικασμένος¨ να προβλέψει το απρόβλεπτο (προσανατολισμός στο μέλλον) και υπεύθυνος στο να σώζει καταστάσεις. Πρέπει να είναι ο σοφός κατά Καβάφη, που θα αντιληφθεί ¨τα προσερχόμενα¨. Αν η εγκληματολογία που κρίθηκε ότι γεννήθηκε το 1876 (έτος δημοσίευσης από τον Lombroso του έργου του ¨Ο εγκληματίας άνθρωπος¨, θεωρείται νέα επιστήμη, πώς θα πρέπει να χαρακτηρίσουμε το security management με το να έχει διατρέξει (συστηματοποιημένο) μέχρι σήμερα, μια ζωή 10 ετών;

Ο εγκληματολόγος θεωρεί το έγκλημα και εν προκειμένω τα εγκλήματα της τρομοκρατίας ή της πειρατείας ως πολυπαραγωγικά και σύνθετα φαινόμενα (ακόμη και από την εποχή της διδασκαλίας των Επικούρειων και των Στωικών είχε δοθεί έμφαση στην εγκληματογενετική συμβολή των κοινωνικών και οικονομικών όρων- ΦΑΡΣΕΔΑΚΗΣ), των οποίων οι παράγοντες πρέπει να διερευνηθούν λεπτομερώς. Στα συμπεράσματα των ερευνών θα βασιστεί η αντεγκληματική πολιτική των κρατών αλλά και των διεθνών οργανισμών, που υπό μορφή διεθνών συμφωνιών θα ενσωματωθούν στα εθνικά δικαιικά συστήματα. Ο security manager θεωρεί τα εγκλήματα αυτά ως αποτέλεσμα διαντίδρασης δύο ομάδων παραγόντων. Των παραγόντων προδιάθεσης και των παραγόντων ευκαιρίας. Για να παραχθεί το έγκλημα πρέπει να συμπέσει η λειτουργία και των δύο ομάδων παραγόντων.
Η αδρανοποίηση της μιας ομάδας παραγόντων, καθιστά την άλλη ανενεργή. Ο security manager, λοιπόν, εστιάζεται στην απενεργοποίηση της δεύτερης ομάδας παραγόντων, που είναι οι παράγοντες ευκαιρίας.
Στις 15-04-09 στην εφημερίδα ¨Το ΒΗΜΑ¨ δημοσιεύθηκε ανάλυση του Robert D. KAPLAN (New York Times), η οποία καταλήγει σε μία εκτίμηση και μία διαπίστωση. Η εκτίμηση αφορά στο ότι η Αλ Κάιντα εστιάζει το ενδιαφέρον της στον τρόπο ενέργειας (modus-operandi) των Σομαλών Πειρατών. Η διαπίστωση αποσκοπεί στον παραλληλισμό των πειρατών με τους τρομοκράτες, προσθέτοντας με αυτόν τον τρόπο στους μη ¨κυβερνητικούς παίκτες¨ σε ασύμμετρα γεγονότα και απειλές, την ομάδα των πειρατών στην ήδη υπάρχουσα μεγάλη ομάδα των τρομοκρατών. Η τελευταία βέβαια αποτελείται από πολλά υποσύνολα (ομάδες διεθνούς τρομοκρατίας, ομάδες με σκοπό τον ιρρεδεντισμό, ομάδες διεθνούς ανάμειξης, δηλαδή ένοπλες οργανώσεις που συμμαχούν με οργανώσεις μαχόμενες για ανεξαρτησία, ομάδες γκρίζων περιοχών κατά έκφραση του Wilkinson, δηλαδή ένοπλες ομάδες που μισθώνουν υπηρεσίες σε καρτέλ ναρκωτικών ή ομάδες με σκοπό το οικονομικό έγκλημα που δρουν με τον ίδιο τρόπο, «κλεψίτυπο», με ένοπλες οργανώσεις ιδεολογικής βίας).
Η νέα ομάδα (πειρατών) είναι ένα νέο σύνολο. Υποσύνολά της, οι απανταχού πειρατικές ομάδες, οι ομάδες ένοπλων επιδρομέων κατά πλοίων (υφίσταται νομική διαφορά μεταξύ των δύο όρων. Η πειρατεία αφορά ένα αριθμό πράξεων βίας στην ανοικτή θάλασσα ή εκτός δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους (σχετ. άρ.101 Σύμβασης Τζαμάικα 1982), ενώ ως ένοπλες ληστείες χαρακτηρίζονται οι επιδρομές εναντίον πλοίων ευρισκομένων εντός της δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους (σχετ. απόφ. Α 922 ΙΜΟ/ΟΜΕ, βλ. ¨Security Manager¨ τ.13, σελ.47).
Από το Νοέμβριο του 2001 και υπό το βάρος των γεγονότων της 11ης Σεπτεμβρίου, συμφωνήθηκε στο πλαίσιο του ΙΜΟ η λειτουργία ομάδων εργασίας προκειμένου να επιτευχθεί τροποποίηση της Διεθνούς Σύμβασης SOLAS 1974, που οδήγησε στη δημιουργία του ISPS code, στις 12-12-2002. Το θέμα τρομοκρατία-πειρατεία αντιμετωπίσθηκε ενιαία, όπως είχε γίνει και με τη Σύμβαση SUA 1988 (Suppression of Unlawful Acts) με επιβαλλόμενες υποχρεώσεις (Μέρος α΄ ISPS) και συμβουλευτικές καθοδηγήσεις για καλύτερες πρακτικές (Μέρος β΄ISPS).
Το θέμα δηλαδή της ασφάλειας αντιμετωπίστηκε από πλευράς security management (αποφυγή τρωτοτήτων) ώστε να υπάρξει αποτροπή είτε τρομοκρατικών ενεργειών είτε πειρατικών ενεργειών. Δόθηκε δηλαδή το βάρος στην πρόληψη. Από την άλλη πλευρά, με την προσπάθεια των διαφόρων προσεγγίσεων από διεθνείς οργανισμούς, κράτη, δια μέσω των ειδικών εγκληματολόγων, στρατηγικών αναλυτών κ.ά., το βάρος μετατίθεται προς την καταστολή. Τελευταία λοιπόν γίνεται λόγος για ένα νέο είδος διεθνών προβλημάτων, που απαιτούν συντονισμένη προσπάθεια σε πολυεθνικό επίπεδο.
Ο δημοσιογράφος John S.BURNETT (¨Μοντέρνα Πειρατεία και Τρόμος στην Ανοικτή Θάλασσα¨) υποστηρίζει ότι μία επίθεση σε λάθος πλοίο και σε λάθος χρόνο, μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στο διεθνές εμπόριο και στις θαλάσσιες μεταφορές. Ο ειδικός στα θέματα ασφάλειας ναυτιλίας, Anthony DAVIS, εμπλέκει την τρομοκρατία και την πειρατεία με τις στρατηγικές απειλές κατά του παγκόσμιου συστήματος θαλάσσιων μεταφορών (2008).
Η εμπλοκή των πειρατικών τρομοκρατικών ενεργειών βασίστηκε στα εξής γεγονότα:
Την κατάληψη του κρουαζιερόπλοιου ACHILE LAURO, στις 7 Οκτ.1985.
Τη βομβιστική επίθεση με τη μέθοδο του ¨πυρπολικού¨, εναντίον του πολεμικού πλοίου USS-COLE, τον Οκτώβριο 2001 στην Υεμένη και του γαλλικού δεξαμενόπλοιου LIMBURG, στις 6 Οκτωβρίου 2002.
Από εγκληματολογικές έρευνες προέκυψε ότι ο σκοτεινός αριθμός πειρατικών και ληστρικών επιδρομών εναντίον πλοίων όλων των τύπων, είναι πολύ μεγάλος (90%), ενώ τα περιστατικά που γίνονται γνωστά, πλησιάζουν μόλις το 10%. Παρόμοιες έρευνες (Πορτογαλία) διαχωρίζουν τους Σομαλούς Πειρατές, που προσδιορίζονται πλέον ως Somali Qursaan (Αραβικός όρος – Κουρσάροι Σομαλίας). Οι Somali Qursaan διακρίνονται από τους άλλους πειρατές σε άλλα μέρη της υδρογείου, διότι φέρονται να έχουν στενές σχέσεις συνεργασίας με το ισλαμικό κίνημα Al Shabaab, το οποίο διαθέτει ¨ναυτική πτέρυγα¨, όπως παλαιότερα η οργάνωση του Αχμέτ ΤΖΙΜΠΡΙΛ. (PFLP- Γενική Διοίκηση). Αποδίδεται λοιπόν στους Somali Qursaan ο σκοπός δημιουργίας μίας ζώνης ανασφάλειας, από την Ανατολική Αφρική έως την Ερυθρά Θάλασσα. Αν προσέξετε όλες τις ανακοινώσεις των αρμόδιων από το τέλος του 2007, συντείνουν προς αυτό ακριβώς.
Μία τέτοια κατάσταση θα σηματοδοτήσει μία πορεία προς ένα νέο είδος πολέμου οργανωμένων κρατών, εναντίον μη κυβερνητικών παικτών, αόρατων και μεγαλοποιημένων. Ένα τέτοιο αρχικό σημείο είναι η ναυτική επιχείρηση ΑΤΑΛΑΝΤΑ, που ενεργοποιήθηκε από την ΕΕ με βάση τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και ενεπλάκησαν βέβαια και ναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ (USS Boxer κ.ά.), ελεύθεροι σκοπευτές της οποίας σκότωσαν τρεις Σομαλούς Πειρατές, που κρατούσαν όμηρο τον αμερικανό καπετάνιο του ¨Maersk Alabama¨.
Tα πράγματα οδηγούνται αργά αλλά σταθερά προς μία παγκόσμια σύγκρουση "εχόντων" και "μη εχόντων", με απρόβλεπτες συνέπειες και πρώτο θύμα τον περιορισμό των ατομικών ελευθεριών και δικαιωμάτων.
Ένα κρυφό αίτιο ανάμεσα σε αρκετά είναι η απουσία αποτελεσματικού management και security management. Σε αυτά, προστίθεται άλλος ένας παράγοντας που λέγεται κακός χειρισμός των υπευθύνων στα οικονομικά. Προσπαθούν να κάνουν οικονομία, αρχίζοντας από τα θέματα ασφάλειας (εταιρείας, πλοίου κ.λπ.) και θα αναγκαστούν να ξοδέψουν απείρως περισσότερα, καταφεύγοντας σε υπηρεσίες ορισμένων εταιριών maritime security providers, για ασφαλείς πλοιοσυνοδείες. Εμείς, ως security managers και πολύ πριν συντρέξει η περίπτωση, σχεδιάζουμε την προστασία των πόρων της επιχείρησης και του οργανισμού, για την προστασία από όλα τα αδικήματα που αναφέρονται στο άρθρο 187 του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα (εγκληματική οργάνωση, που μεταξύ άλλων προβλέπει και τα της προκλήσεως ναυαγίου και διατάραξης της ασφάλειας πλοίων) και τις ένοπλες ενέργειες κατά πλοίων, ανεξάρτητα του ποιος τις κάνει.
Εμείς έχουμε πάντοτε υπόψη μας, ότι τόσο η εκδήλωση της τρομοκρατικής πράξης όσο και της πειρατικής ενέργειας, αλλά και οποιασδήποτε άλλης ένοπλης ενέργειας, προϋποθέτει ένα ικανό χρονικό διάστημα προετοιμασίας, μέσα στο οποίο γίνονται 25 "ελιγμοί ". Ακόμη και αν η συνήθεια των επαγγελματιών δραστών μειώσει το χρόνο προετοιμασίας τους, οι ελιγμοί θα γίνονται, αφού είναι απαραίτητοι για την ασφάλεια των δραστών. Η αναγνώριση μιας σειράς από αυτούς, θα μας επιτρέψει τον ανάλογο ανθελιγμό ή τους ανάλογους ανθελιγμούς, πριν η πράξη εκδηλωθεί – αυτό λέγεται πρόληψη – και να γνωρίζετε ότι η πρόληψη ανά περίσταση είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο.

Σπύρου Μιχ. Κυριακάκη
Ακαδημαϊκού Διευθυντή
Organizational Security and Management
New York College