Ασφάλεια στα σχολεία: Μια πρόταση με ευαισθησία

Κάθε φορά που αναδύεται στη δημοσιότητα θέμα βίας στα σχολεία, το θέμα αυτό ανοίγει με συζητήσεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι οποίες αγγίζουν τα όρια της  υστερίας. Μετά τις συζητήσεις όμως, απόλυτη σιωπή και απραξία, μέχρι το επόμενο περιστατικό.

Η εφαρμογή συστημάτων που αποκλειστικό στόχο έχουν την καταστολή και τον έλεγχο της συμπεριφοράς των νέων, με βρίσκει παγερά αδιάφορο. Επιλέξαμε λοιπόν να ασχοληθούμε με αυτό το δύσκολο θέμα, επειδή πρέπει κάποτε να αρχίσουμε να συζητάμε για την ασφάλεια στα σχολεία, χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς τα αδιέξοδα στα οποία πολλές φορές οδηγούν οι ακραίες θέσεις πολιτικών, που εμφανίζονται στα πλαίσια της υστερίας και τα οποία συνοδεύουν τα περιστατικά βίας στα σχολεία.

Πάνω από όλα όμως, συμφωνούμε ότι πρέπει να διασφαλίζεται η εκπαιδευτική διαδικασία και οι ελευθερίες που αυτή συνεπάγεται.

Αναγκαιότητα για ένα ασφαλές σχολικό περιβάλλον

Είναι κατανοητό ότι τα σχολεία αποτελούν- ή πρέπει να αποτελούν- το χώρο ζύμωσης ιδεών και προβληματισμού των νέων. Συνεπώς, η ιδέα της αυστηρής εφαρμογής της ασφάλειας, παραπέμπει ευθέως στο «μεγάλο αδελφό», που παρακολουθεί τα πάντα. Είναι φυσικό λοιπόν, η ασφάλεια να ακούγεται σαν εχθρός. Ωστόσο, πέρα από τις υπερφίαλες φωνές που κατά καιρούς ακούμε σχετικά με περιστατικά βίας που εμφανίζονται σε συγκεκριμένους χώρους, γεγονός είναι ότι υπάρχει αύξηση της εγκληματικότητας στα σχολεία – όπως εξάλλου και στους περισσότερους χώρους. Η αύξηση της εγκληματικότητας είναι ανάλογη με αυτήν που συντελείται ευρύτερα, στη σύγχρονη κοινωνία που ζούμε.
Τα σχολεία- και γενικά, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα- είναι ιδιαίτεροι χώροι και η προστασία τους αποτελεί ένα πολυσύνθετο πρόβλημα, που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ο πλέον ευαίσθητος παράγοντας που επηρεάζει την εγκληματικότητα στα σχολεία, είναι η ίδια η επικινδυνότητα του θέματος. Δηλαδή, ένα απλό περιστατικό μπορεί να έχει τραγικά αποτελέσματα, καθώς δράστες ή θύματα ενδέχεται να είναι παιδιά.
Η εγκληματικότητα στα σχολεία είναι άμεσα συνδεδεμένη με το σύγχρονο τρόπο ζωής και τα πρότυπα που αυτή εκφράζει. Η παιδεία, καλή ή κακή, είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας, τη φιλοσοφία της εκπαίδευσης και τον τρόπο λειτουργίας της. Η καταπολέμηση της εγκληματικότητας στα σχολεία, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να προκύψει με κατασταλτικές μεθόδους αστυνόμευσης ή με το διαχωρισμό της ήρας από το στάρι. Ο διαχωρισμός σε καλούς-κακούς και ειδικότερα η παραδειγματική τιμωρία της νεανικής παραβατικότητας, δεν μπορεί να εφαρμοστεί, διότι ουσιαστικά καταλύεται η ίδια η εκπαίδευση. Είναι αδύνατο να καταλήξουμε σε πολιτικές και σχέδια ασφάλειας σε αυτό το άρθρο. Ελπίζουμε ότι η πολιτεία θα δείξει την απαραίτητη ευθιξία και θα εξετάσει το πρόβλημα σε βάθος, εμπλέκοντας όλους τους αρμόδιους φορείς, ακόμα και αυτούς που αντιδρούν.
Τα συμπεράσματα από παραδείγματα άλλων χωρών που εφάρμοσαν σκληρά μέτρα ασφάλειας στα σχολεία, δεν είναι τόσο θετικά όσο διαφημίζονται. Η βία έχει την τάση να ανατροφοδοτείται από τη βία και να δυναμώνει. Τα κατασταλτικά μέτρα εκλαμβάνονται σαν βία από τους νέους, που τοποθετούνται γενικά απέναντι στην εξουσία και όσο αυτά εντείνονται, τόσο η βία επιτείνεται και, ακόμα χειρότερα, αποκτά ολοένα και σκληρότερα χαρακτηριστικά.
Αν ανατρέξουμε στις δημοσιεύσεις, θα διαπιστώσουμε περιστατικά που «κόβουν την ανάσα». Διακίνηση ναρκωτικών, κλοπές, εκβιασμοί, ξυλοδαρμοί και βιασμοί. Όλα αυτά είναι παραπάνω από ικανά να μας κινητοποιήσουν.

Η ελληνική πραγματικότητα

Στη χώρα μας, τα σχολεία -και ιδιαίτερα τα δημόσια- δεν διαθέτουν συστήματα ασφαλείας, παρά μόνο κάποια συστήματα συναγερμού. Όπου επιχειρήθηκε εγκατάσταση Κλειστού Κυκλώματος, δεν έγινε με τον απαραίτητο σεβασμό και δικαίως ξεσήκωσε διαμαρτυρίες από γονείς και καθηγητές. Αν εξαιρέσουμε κάποια περιστασιακά μέτρα που λαμβάνει η αστυνομία, θα διαπιστώσουμε ότι το πρόβλημα παραμένει ανέγγιχτο.
Τον Αύγουστο του 2006, ο υπουργός Δημόσιας Τάξης συγκάλεσε σύσκεψη με αξιωματούχους της ΕΛ.ΑΣ. και Γενικούς Γραμματείς υπουργείων. Στη σύσκεψη συμμετείχαν οι Γενικοί Γραμματείς των Υπουργείων Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Μεταφορών και Επικοινωνιών και ο Εθνικός Συντονιστής για τα Ναρκωτικά, του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, καθώς και εκπρόσωποι του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης και του Λιμενικού Σώματος. Η σύσκεψη είχε σαν αντικείμενο την ασφάλεια των σχολικών εγκαταστάσεων, αλλά και των σχολικών δραστηριοτήτων γενικότερα. Παρουσιάστηκαν στατιστικά στοιχεία σχετικά με την εγκληματικότητα, την οδική ασφάλεια γύρω από τα σχολεία και τις παραβάσεις που σημειώνονται στα κυλικεία και στις σχολικές εκδρομές. Ως αποτέλεσμα της σύσκεψης, ανακοινώθηκαν διάφορα μέτρα. Εμείς, περιοριζόμαστε σε αυτά που αφορούν τον ευρύτερο χώρο των σχολείων και το αντικείμενο του άρθρου μας:
Μέτρα αστυνόμευσης πλησίον και πέριξ των σχολικών συγκροτημάτων και σε χώρους όπου συχνάζουν οι νέοι, κυρίως με:
.την εμφανή αστυνόμευση πέριξ των σχολικών εγκαταστάσεων, με πεζές και εποχούμενες ένστολες περιπολίες,
.τη διενέργεια ελέγχων υγειονομικού ενδιαφέροντος σε καταστήματα που βρίσκονται εντός ή κοντά σε σχολεία και σε καταστήματα στα οποία συχνάζουν νέοι, ιδιαίτερα για τη διάθεση αλκοόλ σε ανήλικους,
.τη συνεργασία των κατά τόπους αστυνομικών τμημάτων με διευθυντές σχολείων, συλλόγους γονέων και κηδεμόνων και μαθητικά συμβούλια.
.τη διερεύνηση σε βάθος των υποθέσεων ναρκωτικών, στις οποίες εμπλέκονται ανήλικοι,
.την εκπαίδευση των αστυνομικών σε θέματα ενημέρωσης και πρόληψης και την ενημέρωσή τους για το περιεχόμενο της «Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού»,
.τη συνεργασία με εκπροσώπους σχολείων, Ο.Τ.Α., Σ.Ο.Δ.Ν., Ο.ΚΑ.ΝΑ., ΕΚΤΕΠΝ και άλλους φορείς,
.την κατάρτιση εξειδικευμένων σχεδίων δράσης από τις Αστυνομικές Διευθύνσεις.
Μετά την ολοκλήρωση των συνομιλιών, οι συμμετέχοντες κατέληξαν στη συνέχιση και εντατικοποίηση των δράσεων.
Όλα αυτά τα μέτρα αφορούν την ασφάλεια των σχολικών εγκαταστάσεων, εξωτερικά των κτηρίων. Αν εφαρμοστούν συστηματικά, θα αποδώσουν. Τι γίνεται όμως μέσα στα σχολεία; Τι γίνεται με τις τεράστιες δολιοφθορές που συνήθως προκαλούν εξωσχολικοί; Είναι σε θέση η ΕΛ.ΑΣ. να επιτηρήσει επαρκώς τόσα σχολεία στη χώρα; Σαφώς η διακίνηση ναρκωτικών είναι αντικείμενο της ΕΛ.ΑΣ., καθώς και ο έλεγχος κάθε υπόπτου. Όμως χρειάζεται πιο συστηματική αντιμετώπιση για να υπάρξει ένα ενιαίο σχέδιο ασφάλειας για τα σχολεία. Κρατώντας τα παραπάνω μέτρα της ΕΛ.ΑΣ., θα περιγράψουμε τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να ενταχθούν σε ένα γενικότερο ενιαίο σχέδιο για την ασφάλεια των σχολείων.
Πώς όμως θα εφαρμοστεί ένα σχέδιο ασφάλειας, που θα άρει όλες τις επιφυλάξεις; Προφανώς, με τη συνεργασία όλων των φορέων και αρμοδίων. Πρέπει όμως πρώτα να διαπιστώσουμε το μέγεθος του προβλήματος, που αποτελεί πάντα την αρχή ενός σχεδίου ασφάλειας. Για να πετύχουμε μια καλή καταγραφή, θα πρέπει να ξεκινήσει συζήτηση με όλους τους εμπλεκόμενους στην εκπαίδευση (εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους) και όχι να παρασυρθούμε από δημοσιεύματα. Πρέπει να καταγραφούν οι κίνδυνοι, που λίγο- πολύ είναι γνωστοί. Με τη συζήτηση και διαβούλευση, μπορεί να προκύψουν και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, καθώς και προβλήματα που ενδεχομένως θα μας απασχολήσουν στο μέλλον. Αναφέρουμε τους κινδύνους που καταγράψαμε από δημοσιεύματα των τελευταίων ετών (δυστυχώς μόνον αυτά τα στοιχεία διαθέτουμε), που πραγματικά «κόβουν την ανάσα».

• Διακίνηση ναρκωτικών
• Κλοπές
• Εκβιασμοί
• Ξυλοδαρμοί
• Βιασμοί
• Βανδαλισμοί
• Παιδοφιλία
• Παιδική πορνογραφία
• Εμπρησμοί

Υπάρχουν και άλλοι εξίσου σημαντικοί κίνδυνοι, όπως π.χ. η πυρκαγιά. Δεν θυμάμαι να λειτουργούν συστήματα πυρανίχνευσης στα σχολεία ή πυροσβεστήρες. Αλλά και εάν ακόμα υπάρχουν στα νέα σχολεία, δεν είμαι σίγουρος ότι συντηρούνται και λειτουργούν. Όταν καταγράφουμε τους κινδύνους και τα τρωτά σημεία της ασφάλειας, πρέπει να ξεκινήσουμε από τις αδυναμίες των κτηριακών εγκαταστάσεων. Φοβάμαι ότι εδώ, ιδιαίτερα στα παλαιότερα σχολεία, τα πράγματα θα είναι δύσκολα. Επίσης, ο συστηματικός έλεγχος των κυλικείων και των ειδών που διακινούν, ο χώρος που περιβάλλει τα σχολεία- όπως διάφορα καταστήματα- καθώς και η γεωγραφική θέση του σχολείου σε σχέση με την τοπική εγκληματικότητα, πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στο ευρύτερο πλαίσιο των κινδύνων.

Σχέδιο για την ασφάλεια σχολείων:
Όπως προαναφέραμε, ένα σχέδιο για να είναι αποδεκτό θα πρέπει να προκύψει από τη συμμετοχή των ίδιων των νέων, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων, εκπαιδευτικών, νομικών, οργανώσεων που ασχολούνται με τα ναρκωτικά, μαθητικών συμβουλίων, συλλόγων γονέων και κηδεμόνων, παιδαγωγικών ινστιτούτων, υπουργείων και γενικά, των αρμόδιων φορέων στην εκπαίδευση.
Παρότι πρέπει να παρθούν κάποια μέτρα για την προστασία και την ασφάλεια, δεν θα πρέπει να έχουν πυρήνα την αστυνόμευση ή τον περιορισμό, αλλά να εξασφαλίζουν όλες τις ελευθερίες που πρέπει να έχουν οι νέοι στο σχολείο. Σε άλλες χώρες, η ασφάλεια των σχολείων ξεκινά με την ενημέρωση και την εκπαίδευση των νέων. Η εκπαίδευση δηλαδή και η υποστήριξη των νέων, για να αποφεύγονται τα περιστατικά βίας με δράστες και θύματα νέους. Είναι ίσως το ουσιαστικότερο μέτρο για να μειωθούν δραστικά τα περιστατικά βίας στα σχολεία, χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν συστήματα ασφαλείας εχθρικά προς τους νέους.

1. Διερεύνηση των κινδύνων και των τρωτών σημείων. 
   Μια τέτοια μελέτη έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς από αυτή θα προκύψουν και θα προσδιοριστούν, με βάση τις γνωστές ή πιθανές απειλές, όλα τα τρωτά σημεία και οι αδυναμίες. Η διερεύνηση θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει όλους τους κινδύνους που εκδηλώνονται στο σχολικό περιβάλλον, όπως εγκληματικές ενέργειες από εξωσχολικούς, διακίνηση ναρκωτικών, παραβάσεις και παραβιάσεις κυλικείων, παραβατική ή αποκλίνουσα συμπεριφορά των νέων, κυκλοφορία οχημάτων πέριξ των κτηριακών εγκαταστάσεων, κτηριακές αδυναμίες, απρόοπτες καταστάσεις, μελλοντικοί κίνδυνοι, κίνδυνοι πυρκαγιάς και σεισμού κ.λπ.
   Από την παραπάνω καταγραφή θα προκύψει ο απαιτούμενος σχεδιασμός αντιμετώπισης απρόοπτων καταστάσεων και ο προσδιορισμός τρόπων εξάλειψης ή μετριασμού των αδυναμιών.
2. Κατάρτιση Σχεδίου Ασφάλειας
   Όταν καταγραφούν οι κίνδυνοι και οι τρωτότητες των σχολείων, θα διαπιστώσουμε ότι τα προβλήματα είναι πολλά και διαφορετικά ως προς την αντιμετώπιση. Τα μοντέλα της ασφάλειας που έχουν επιλεγεί σε άλλες χώρες, εστιάζουν στην καταστολή και αστυνόμευση ή στην πρόληψη. Η δική μας πρόταση υιοθετεί την πρόληψη και την εκπαίδευση και περιορίζει την επέμβαση της αστυνομίας στα απολύτως απαραίτητα. Πρέπει όμως να διαχωρίσουμε τους κινδύνους, ανάλογα με τη φύση τους. Βία ή εγκληματική πράξη μπορεί να προέλθει από τους μαθητές ή από εξωσχολικούς. Τα σχολεία απειλούνται από εξωγενείς παράγοντες, που αποσκοπούν στο κέρδος ή είναι αποτελέσματα συμπεριφορών που προκαλούνται από βαθύτερα -ψυχολογικά συνήθως- αίτια, που έχουν να κάνουν με τον τρόπο που λειτουργεί η σύγχρονη κοινωνία. Μέσα στο σχολείο όμως, δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε εγκληματίες, αλλά νέους. ¶ρα, η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων δεν αποτελεί αποκλειστικά θέμα ασφάλειας, με το στενό όρο. Αποτελεί πρόβλημα της εκπαιδευτικής διαδικασίας στο μεγαλύτερο μέρος, αλλά και της αγωγής που λαμβάνουν οι νέοι από την οικογένεια.
   Για να αντιμετωπιστούν δραστικά τα φαινόμενα παραβατικότητας ή αποκλίνουσας συμπεριφοράς, θα πρέπει να δημιουργηθούν συμβουλευτικοί μηχανισμοί από ειδικούς και να ενισχυθεί η εκπαίδευση των εκπαιδευτών στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων που παρουσιάζονται στο σχολείο. Η συστηματική και επιστημονική (όχι ηθικοπλαστική) ενημέρωση των νέων για θέματα που ενδεχομένως να συντελούν στην παραβατικότητα και η με κάθε τρόπο στήριξη όσων το έχουν ανάγκη, είναι ίσως ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση των κινδύνων εντός του σχολείου. Χωρίς πολλά συστήματα ασφαλείας.
   Εάν τα σχολεία απειλούνται, δεν είναι δυνατό να τα μετατρέψουμε σε ένα χώρο απρόσιτο, όμοιο με φυλακή, με τους περιορισμούς που επιβάλλουν τα σύγχρονα συστήματα ασφαλείας. Βέβαια, δεν μπορούμε να μην υπολογίσουμε τη σοβαρότητα των παράνομων πράξεων που συντελούνται στον ευρύτερο χώρο των σχολείων, κυρίως από εξωγενείς παράγοντες. Εδώ χρειάζεται πραγματικά να εστιάσουμε την προσοχή μας. Θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε συστήματα ασφαλείας με σύνεση, λαμβάνοντας υπόψη την ιδιαιτερότητα του χώρου.

Μέτρα που πρέπει να παρθούν

Για να αποφύγουμε τη βία που εκδηλώνεται μέσα στο σχολείο, προβάλαμε την ενημέρωση και εκπαίδευση των νέων και των εκπαιδευτών. ¶ρα, θα πρέπει να συσταθούν συμβουλευτικοί μηχανισμοί, καθώς και μηχανισμοί στήριξης των νέων.
Όμως, χρειάζονται μέτρα για την αντιμετώπιση των εξωγενών κινδύνων.
Ο σχολικός φύλακας είναι ένα αναπόφευκτο μέτρο. Η φύλαξη θα μπορούσε να εφαρμοστεί από προσωπικό του υπουργείου παιδείας ή από ιδιωτική εταιρεία. Ο φύλακας όμως, δεν θα μπορούσε να είναι ο σεκιουριτάς που φυλάει την τράπεζα. Οι σχολικοί φύλακες πρέπει να έχουν ειδική εκπαίδευση και γνώσεις αντιμετώπισης των προβλημάτων, προσαρμοσμένες στο περιβάλλον του σχολείου. Πρέπει να είναι περισσότερο ο άνθρωπος που θα προλαμβάνει τα προβλήματα, παρά θα αστυνομεύει τους νέους- και ταυτόχρονα να είναι ανασταλτικός παράγων για τις ύποπτες δραστηριότητες των εξωσχολικών και για τις περιπτώσεις παράνομων πράξεων το βράδυ, μετά τη λειτουργία των σχολείων.
Το σύστημα Κλειστού Κυκλώματος Τηλεόρασης είναι απαραίτητο για τις ώρες που το σχολείο δεν λειτουργεί. Το κόστος του δεν είναι μεγάλο σε σχέση με την απόδοση, αν λάβουμε υπόψη τους βανδαλισμούς και τις κλοπές, καθώς και τη μετατροπή των σχολείων σε εγκληματογόνες εστίες, κυρίως το βράδυ, όταν τα σχολεία είναι κλειστά. Αρκούν, ανάλογα με το χώρο, 9-16 κάμερες και ένα ψηφιακό σύστημα καταγραφής, που θα λειτουργεί σύμφωνα με τις αποφάσεις της Αρχής Προστασίας Δεδομένων. Η Αρχή μας διαβεβαίωσε ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί Κλειστό Κύκλωμα Τηλεόρασης σε χώρους όπου αποδεδειγμένα υπάρχει πρόβλημα ασφάλειας, αρκεί να μη λειτουργεί τις ώρες που λειτουργεί το σχολείο.
Σε κάθε χώρο που φυλάσσονται αρχεία, στοιχεία μαθητών (ας μην ξεχνάμε ότι είναι ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα και πρέπει να προστατεύονται), περιουσιακά στοιχεία- όπως εργαστηριακά όργανα και υπολογιστές- και γραφεία καθηγητών, θα πρέπει να εγκατασταθεί σύστημα συναγερμού. Εδώ τα πράγματα είναι εύκολα και χαμηλού κόστους, καθώς η φύλαξη περιορίζεται σε εσωτερικούς χώρους. Το μέγεθος του συστήματος θα είναι ανάλογο με τους χώρους προς φύλαξη, που διαθέτει κάθε σχολείο, χωρίς να χρειάζεται καμία υπερβολή.
Όλοι οι εσωτερικοί χώροι είναι απαραίτητο να προστατεύονται από σύστημα πυρανίχνευσης και επίσης να τοποθετηθούν πυροσβεστήρες και πυροσβεστικοί κρουνοί στα σημεία που απαιτείται από το νόμο. Δεν χρειάζονται περισσότερα λόγια, καθώς η νομοθεσία που ισχύει στη χώρα μας και στην Ε.Ε. είναι πληρέστατη και προβλέπει τις ανάγκες παρόμοιων χώρων.
Η χρηματοδότηση δεν θα πρέπει να αποτελεί εμπόδιο, καθώς η αποκατάσταση (εάν γίνει ποτέ) των ζημιών από βανδαλισμούς και κλοπές- κυρίως υπολογιστών και πανάκριβου εργαστηριακού εξοπλισμού- ανέρχεται σε υψηλά επίπεδα κόστους.

Φορέας διαχείρισης

Εδώ, όπως πάντα συμβαίνει στη χώρα μας, τα πράγματα μπερδεύονται. Η ασφάλεια στα σχολεία αποτελεί πολύ μεγαλύτερο εγχείρημα από ότι σε μία τράπεζα. Υπάρχουν πολλοί αρμόδιοι φορείς που θα μπορούσαν να έχουν τον έλεγχο λειτουργίας, σε μέρη του σχεδίου. Έτσι όμως θα μπλέκαμε στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και δεν θα μπορούσαμε ποτέ να εφαρμόσουμε ένα ενιαίο σχέδιο, με πολλούς φορείς συντονιστές ή ελεγκτές.
Η πρότασή μας είναι να συντονίσει και να έχει τον τελικό λόγο και έλεγχο λειτουργίας του σχεδίου, το Υπουργείο Παιδείας, επιστρατεύοντας ειδικούς συμβούλους από υπουργεία και επιχειρήσεις. Για τον έλεγχο των προσωπικών δεδομένων (video) που αποθηκεύονται στο Κλειστό Κύκλωμα Τηλεόρασης, καθώς και τη νόμιμη λειτουργία του, η ευθύνη θα είναι της Αρχής Προστασίας Δεδομένων, που πραγματικά κάνει μια εξαιρετική δουλειά με τα μέσα που διαθέτει.
Ελπίζουμε ότι αργά ή γρήγορα η συζήτηση θα «ανοίξει», γιατί όσο αφήνουμε τα πράγματα, η κατάσταση θα χειροτερεύει διαρκώς και νέοι κίνδυνοι θα παρουσιάζονται ή οι παλιοί θα αλλάζουν μορφή. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα βίας σε σχολεία του εξωτερικού, για να μας πείσουν. Ας μη ξεχνάμε, ότι το σχολείο, εκεί που ο κάθε γονέας στέλνει το παιδί του για να σπουδάσει και να πάρει τα απαραίτητα εφόδια που θα του χρειαστούν στη μετέπειτα ζωή του, κινδυνεύει στο μέλλον να γίνει φυτώριο εγκληματικότητας.
Και αυτό, πιστέψτε μας, δεν αποτελεί κινδυνολογία ούτε προφητεία.