Ο σημαντικός ρόλος φυλάκων ασφαλείας σε περίπτωση πυρκαγιάς

Του Αριστοτέλη Λυμπερόπουλου

Ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν ένα σωστά εκπαιδευμένο φύλακα ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί με επιτυχία σε μια δύσκολη και απρόβλεπτη περίπτωση, όπως αυτή των πυρκαγιών; Ποιες είναι οι πρώτες κινήσεις που πρέπει να κάνει;

Ανεξάρτητα από το αν οι φύλακες ασφαλείας είναι υπάλληλοι μιας επιχείρησης ή ανήκουν σε μια εξωτερική εταιρεία παροχής υπηρεσιών ασφάλειας, επιτελούν ένα κομβικό ρόλο για την εύρυθμη λειτουργία της εγκατάστασης στην οποία παρέχουν τις υπηρεσίες τους. Όχι μόνο σε θέματα προστασίας των εγκαταστάσεων (security), αλλά και σε θέματα ασφάλειας των εργαζομένων και αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων (safety).

Πολλές φορές μάλιστα, οι αρμοδιότητές τους συμπίπτουν και με εκείνες των στελεχών που ανήκουν στα τμήματα Ασφάλειας της Εργασίας & Υγείας. ¶ρα οφείλουν να έχουν και την ανάλογη εκπαίδευση προκειμένου να δράσουν σωστά σε περιστατικά που έχουν να κάνουν με την προστασία της σωματικής ακεραιότητας των εργαζομένων. Σε ότι αφορά στα θέματα safety, δύο είναι οι βασικές κατηγορίες κινδύνων. Εκείνοι που προέρχονται από την καθημερινότητα (κίνδυνοι από μηχανήματα) και εκείνοι οι κίνδυνοι που είναι αποτέλεσμα μιας έκτακτης και απρόσμενης κατάστασης (σεισμός ή πυρκαγιά). Η δεύτερη κατηγορία μπορεί να είναι πιο σπάνια υπό φυσιολογικές συνθήκες, αλλά στην περίπτωση όπου συμβεί, εγκυμονεί κινδύνους για όλο το προσωπικό αλλά και τους επισκέπτες μιας εγκατάστασης. Ειδικά λοιπόν στις περιπτώσεις όπου δραστηριοποιείται το σύνολο των ανθρώπων που κινούνται μέσα σε μια εγκατάσταση (σχέδιο εκκένωσης), ο ρόλος των φυλάκων είναι πολύ σημαντικός.

Εδώ λοιπόν παίζει σημαντικό ρόλο η σωστή και αποτελεσματική εκπαίδευση. Ακόμα και τις καλύτερες προθέσεις να έχει ένας φύλακας, αν δεν έχει λάβει τη σωστή εκπαίδευση, δεν θα μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά. Ενώ πιθανώς οι λανθασμένες ενέργειές του – που θα είναι απόρροια της ελλιπούς εκπαίδευσής του – να δημιουργήσουν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα.

Σκιαγράφηση ικανοτήτων
Πρώτα από όλα ο σωστά εκπαιδευμένος φύλακας οφείλει να αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο και τις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος. Υπάρχουν δύο ενδεχόμενα, που και τα δύο μπορούν να οδηγήσουν σε προβληματικές καταστάσεις. Το πρώτο ενδεχόμενο είναι να υπάρχει ένδειξη κινδύνου και ο φύλακας να μην το αντιληφθεί καν, με αποτέλεσμα την εξάπλωση του φαινομένου (πυρκαγιά) και φυσικά την πιθανή καταστροφή υποδομών ή την έκθεση σε κίνδυνο ανθρώπινων υπάρξεων. Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι η ανικανότητα του φύλακα να διακρίνει ποια περιστατικά είναι πραγματικά σοβαρά και ποια όχι, με αποτέλεσμα να κινητοποιεί συνεχώς δυνάμεις της πυροσβεστικής υπηρεσίας για περιστατικά για τα οποία δεν χρειάζεται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν ένας πίνακας πυρανίχνευσης εμφανίζει ένα alarm, το οποίο όμως δεν σχετίζεται με πραγματικό περιστατικό, αλλά με κάποια δυσλειτουργία του πίνακα.

Η δεύτερη σημαντική δεξιότητα που οφείλει να έχει ένας καλά καταρτισμένος φύλακας είναι η σωστή διαχείριση του κινδύνου και η κατάλληλη χρήση των μέσων που έχει στην διάθεσή του. Αυτή η δεξιότητα έχει δύο βασικές πτυχές:
. Πρώτον, την κατάλληλη ψυχολογική και πνευματική προετοιμασία του ατόμου που θα κληθεί να διαχειριστεί την κατάσταση. Όσες γνώσεις και αν έχει πάνω στην αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων, αν δεν μπορεί να διαχειριστεί με ψυχραιμία και νηφαλιότητα την κατάσταση, τότε δεν θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει αυτές τις γνώσεις.
. Δεύτερον, την τεχνική γνώση των συστημάτων προστασίας, των διαδικασιών αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων αλλά και των μέσων αντιμετώπισης των κινδύνων. Διότι, αν δεν την έχει αυτήν τη γνώση, τότε πάλι όσο ψύχραιμος και αν είναι, δεν θα μπορεί να προσφέρει κάποια ουσιαστική βοήθεια.

Διαδικασία εκκένωσης
Η επιτυχημένη εκκένωση είναι το κομβικό στοιχείο στην αντιμετώπιση ενός σοβαρού έκτακτου περιστατικού, όπως μια πυρκαγιά μεγάλης έκτασης. Γι’ αυτό, πρώτα απ’ όλα οι φύλακες οφείλουν να έχουν κατανοήσει σε βάθος τι περιλαμβάνει ο ορισμός μιας επιτυχημένης διαδικασίας εκκένωσης.

Τέσσερα είναι τα στάδια που απαρτίζουν τη διαδικασία εκκένωσης:

• Αρχικό στάδιο συναγερμού που οριοθετείται από τη στιγμή της πρώτης ανάφλεξης μέχρι τη στιγμή που ενεργοποιείται το σύστημα συναγερμού.
• Φάση ενεργοποίησης η οποία ορίζεται ως το χρονικό διάστημα στο οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται από τον ήχο της σειρήνας ότι κάτι συμβαίνει και ξεκινούν να ενεργοποιούνται.
• Φάση κινητοποίησης στην οποία οι άνθρωποι κινούνται προς τις εξόδους διαφυγής των κάθε χώρων.
• Φάση τελικής κίνησης προς τα σημεία συγκέντρωσης, μέσω των οδεύσεων διαφυγής (πυράντοχα κλιμακοστάσια).

Οι χρόνοι που αντιστοιχούν σε κάθε φάση είναι μεταβλητοί, καθώς εξαρτώνται από παραμέτρους που συχνά είναι και αστάθμητες, όπως τις δυνατότητες των συστημάτων ανίχνευσης, την κατάσταση των οδεύσεων διαφυγής και φυσικά τις ικανότητες των ατόμων που απαρτίζουν τις ομάδες αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων, ανάμεσα στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και οι φύλακες.

Τεκμηρίωση του ρόλου των φυλάκων
Η ασφάλεια των εργαζομένων κατέχει πλέον ένα σημαντικό ρόλο στις λειτουργίες των επιχειρήσεων, τόσο σε τυπικό επίπεδο (εναρμόνιση με τις νομοθετικές απαιτήσεις) όσο και σε ουσιαστικό. Στο πλαίσιο αυτών των ενεργειών, δύο είναι οι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους βασίζεται η αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών.

Ο πρώτος άξονας έχει να κάνει με την πρόληψη και τις υποχρεώσεις των φυλάκων σε κατάσταση κανονικής λειτουργίας. Δηλαδή, τι πρέπει να κάνουν κατά την καθημερινότητά τους ώστε όταν εμφανιστεί η έκτακτη ανάγκη να λειτουργήσουν όλα σύμφωνα με τα προβλεπόμενα σχέδια. Οι πιο βασικές υποχρεώσεις τους κατά τη φυσιολογική περίοδο λειτουργίας του Οργανισμού είναι οι ακόλουθες:

• Κατανόηση του σχεδίου αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων. Οφείλουν δηλαδή να έχουν κατανοήσει πλήρως το σχέδιο και να έχουν εκπαιδευτεί σε όλα τα στάδιά του. Αυτό φυσικά είναι παράλληλα και μια υποχρέωση τόσο του Οργανισμού όσο και της εταιρείας παροχής υπηρεσιών security, όταν οι φύλακες δεν ανήκουν στο προσωπικό του Οργανισμού αλλά προέρχονται από εξωτερική εταιρεία.
• Έλεγχος των συστημάτων πυρανίχνευσης & πυρόσβεσης. Οφείλουν κατά τις περιπολίες τους να ελέγχουν τα συστήματα πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης και να ενημερώνουν αμέσως την τεχνική υπηρεσία σε περίπτωση που διαπιστώνουν κάποιο πρόβλημα.
• Έλεγχος οδεύσεων διαφυγής. Οι οδεύσεις διαφυγής παίζουν σημαντικό ρόλο κατά τη διαδικασία εκκένωσης . Οι φύλακες πρέπει να ελέγχουν ότι δεν υπάρχουν εμπόδια που να δυσχεραίνουν τη γρήγορη κίνηση των ανθρώπων σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
• Καταμέτρηση εισερχομένων. Κάθε Οργανισμός οφείλει να έχει μια διαδικασία στην οποία να ελέγχονται και να καταγράφονται ποιοι βρίσκονται κάθε στιγμή μέσα στις εγκαταστάσεις. Οι φύλακες οφείλουν να ακολουθούν πιστά αυτήν τη διαδικασία και να καταγράφουν όλους, ακόμα και αυτούς που έρχονται για λίγα λεπτά, όπως οι εργαζόμενοι σε εταιρείες courier ή delivery έτοιμου φαγητού.

Κατάσταση έκτακτης ανάγκης
Όταν εμφανιστεί η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τότε αναδεικνύεται ο ρόλος και η σημασία των καλά εκπαιδευμένων φυλάκων και αποδεικνύεται στην πράξη η προετοιμασία που έχουν λάβει για αυτήν τη στιγμή. Ακολουθούν συνοπτικά οι ενέργειες που οφείλουν κάνουν μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα:

• Έλεγχος ότι το σύστημα πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης (αν υπάρχει) λειτουργεί σωστά.
• Ενημέρωση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας.
• Χρήση αυτόνομων πυροσβεστικών μέσων (πυροσβεστήρες).
• Συμμετοχή στην ομάδα αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων, προκειμένου να ενεργοποιηθεί η διαδικασία εκκένωσης – αν αυτό κριθεί απαραίτητο.
• Ολοκλήρωση της διαδικασίας εκκένωσης με καταμέτρηση των ανθρώπων, έλεγχο των παρουσιών και διερεύνηση πιθανών απόντων.
• Μετά την αντιμετώπιση του περιστατικού, έλεγχος για την ασφαλή λειτουργία των εγκαταστάσεων και συνεργασία με τον Υπεύθυνο Ασφαλείας, προκειμένου να επανέλθει το προσωπικό στους χώρους εργασίας.
• Αναφορά στον Υπεύθυνο Ασφαλείας για το συμβάν και τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε και αντιμετωπίσθηκε.

Σε περίπτωση τώρα όπου οι φύλακες κατά τη διάρκεια των περιπολιών τους βρεθούν αντιμέτωποι με ένα σχετικά μικρό περιστατικό, όπως μια φωτιά σε ένα μικρό κάδο απορριμμάτων, τότε μπορούν να επέμβουν με τη χρήση παρακείμενων πυροσβεστήρων. Μόνο όμως αν είναι εκπαιδευμένοι στη χρήση τους (κάτι φυσικά το οποίο θα πρέπει ούτως ή άλλως να συμπεριλαμβάνεται στην εκπαίδευσή τους).

Όμως και πάλι χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο χειρισμό αυτών των καταστάσεων, που όσο ακίνδυνες και αν φαίνονται, μπορούν να εξελιχθούν σε πολύ σοβαρές, αν δεν γίνουν οι κατάλληλες ενέργειες που περιγράφονται στη συνέχεια:

1. Πριν από κάθε προσπάθεια κατάσβεσης, ο χώρος θα πρέπει να έχει εκκενωθεί από το υπόλοιπο προσωπικό.
2. Να γίνει έλεγχος ότι δεν υπάρχουν κοντά επικίνδυνα υλικά.
3. Ο φύλακας που χειρίζεται τον πυροσβεστήρα θα πρέπει να στέκεται κοντά στην πόρτα και να έχει πάντα ανοιχτή όδευση διαφυγής.
4. Ο πυροσβεστήρας να είναι κατάλληλος για αυτόν τον τύπο φωτιάς.
5. Σε κάθε περίπτωση, αν ο φύλακας αισθάνεται ότι δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μόνος την πυρκαγιά, εγκαταλείπει το χώρο ενημερώνοντας φυσικά και τους υπευθύνους.
6. Αν δει ότι χρησιμοποιεί σωστά τον πυροσβεστήρα αλλά παρόλα αυτά η φωτιά δεν σβήνει, τότε και πάλι εγκαταλείπει την προσπάθεια, ενημερώνοντας φυσικά πάντα τους υπευθύνους. Μπορεί να υπάρχει ακόμα μεγαλύτερος κίνδυνος και για τη δική του σωματική ακεραιότητα, αν συνεχίσει την προσπάθεια.

Εκπαίδευση & εμπειρία
Η ικανότητα λοιπών των φυλάκων να διαχειρίζονται αυτού του είδους τις καταστάσεις είναι αποτέλεσμα εκπαίδευσης (θεωρητικής αλλά κυρίως πρακτικής) και εμπειρίας. Αν η εμπειρία προφανώς είναι κάτι που αποκτιέται με το πέρασμα του χρόνου, δεν συμβαίνει το ίδιο με την εκπαίδευση. Σε αυτόν τον τομέα λοιπόν, οφείλουν να επιμένουν τόσο οι εταιρείες παροχής υπηρεσιών security αλλά και οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν προσωπικό φύλαξης . Ευθύνη των πρώτων είναι να εκπαιδεύσουν τους φύλακες που παρέχουν, σε θέματα χρήσης ατομικών μέσων πυρόσβεσης (πυροσβεστήρες) και φυσικά να φροντίσουν ώστε τα άτομα που επιλέγονται να είναι κατάλληλα πνευματικά και ψυχολογικά, προκειμένου να διαχειριστούν παρόμοιες καταστάσεις. Ευθύνη των δεύτερων, δηλαδή των Οργανισμών που χρησιμοποιούν τους φύλακες, είναι να τους εξοικειώσουν με τις εγκαταστάσεις και τα συστήματά τους. Τότε και μόνο τότε μπορούν να υπάρξουν οι απαιτήσεις, ώστε σε μια δύσκολη στιγμή να ανταποκριθούν σύμφωνα με τις απαιτήσεις του ρόλου τους. Αλλά είναι σίγουρο ότι τότε θα αποσβέσουν στο μέγιστο τόσο το χρόνο όσο και το κόστος που απαιτήθηκε για τις διαδικασίες σωστής επιλογής και εκπαίδευσής τους.